با حساب و کتاب ذکر بگو!
نویسنده: محمدمهدی حاجی پروانه
یک راهنمای کاربردی برای خرید تسبیح
سهراب سپهری زمانی آرزو کرده بود دل مردم شبیه انار باشد که دانه هایش پیداست. اصلاً خوبی اش این است که هرچه به دل بیاید، بر زبان هم جاری شود؛ درست مثل کاری که تسبیح انجام می دهد. دلت می لرزد، حاجتی داری، ذکری می گویی، یا نه؛ اصلاً تسبیح را در انگشتانت می لغزانی و چیزی نمی گویی و با دلت با خدا حرف می زنی. هرچه باشد، تسبیح همیشه یکی از اجزای ثابت سبد کالای عبادتی ما مسلمانان بوده که داستان شیرین پیدایش آن هم برای ما عزیزترش کرده است. این بار رفته ایم سراغ تسبیح تا انواع موجود آن در بازار را معرفی کنیم. شاید شما هم دوست داشته باشید نوع جدیدی از تسبیح را امتحان کنید.1- انواع تسبیح براساس تعداد دانه
تسبیح ساده
تسبیحی است که از تربت ساخته می شود و تنها همان 33 دانه ای را که ابتدا برای گفتن ذکر سبحان الله به کار می رفته دارد.تسبیح بازاری
همان تسبیح 100 دانه معروف است که همه جا هست. با سه قسمت 33 تایی و دو عدسک که آنها را از هم جدا می کند.تسبیح ذکر
هرکس از اینها دست می گرفت، نشانه زهد و تقوایش بود یا لااقل ادعای آن را داشت؛ چون نفس آدم بند می آمد تا یکی یکی دانه هایش را رد کند. شوخی که نیست؛ هزار دانه دارد.چهاریکه
چهاریکه 25 دانه ای است و بیشتر برای تفنن دست می گیرند تا ذکر! جنس دانه هایش از چوب یا کائوچوست؛ دانه هایی که درشت تر از دانه های سایر تسبیح هاست.2- تسبیح تربت
کسی که از کربلا می آید، غیر از مهر کربلا، تسبیح تربت را هم به عنوان سوغات همراهش می آورد. مقدس ترین نوع تسبیح از تربت امام حسین(ع) برداشته و ساخته می شود. تسبیح های تربت، عطر خاصی دارند که با عطر همه خاک ها فرق می کند. امتحانش هم ساده است. یک بار تسبیح یا مهر تربت را در دست تان بگیرید، کمی آن را بدمید و بعد بلافاصله بویش را استشمام کنید. ثواب ذکر گفتن و حتی همراه داشتنش، از هر تسبیح دیگری بیشتر است.3- جوین
جوین اسم شهری در استان خراسان رضوی است. کار خیلی از مردم جوین، تسبیح سازی است. به همین دلیل اسم این تسبیح سنگی را از مکان ساخته شدنش گرفته اند. اگر رنگ تسبیح، قرمز اناری بود و توی نور شفاف بود، همان جوین مرغوب است که به علیمرادی معروف است. اما جوین عباس آباد شفاف نیست.ویژگی
چند وقت که در دست بچرخد، رنگ سیاهش به قرمز اناری تبدیل می شود.
4- سندلوس
سندلوس یک تسبیح ساخته شده از چند نوع ماده شیمیایی است. روسیه، آلمان، ترکیه و در ایران، شهر تبریز تولیدکنندگان اصلی سندلوس هستند. انواع سبز، قرمز، زرد و آبی دارد اما مقبولیت سبز و آبی اش بیشتر است.ویژگی
سندلوس با مالش دست و گرداندن، هم شفاف تر می شود و هم بوی جوهر و مرکب می گیرد.
5- عقیق و فیروزه
تسبیح عقیق و فیروزه مخصوص آنهایی است که می گویند دارندگی و برازندگی. عقیق اصل سوغات یمن است اما انواع چینی و آمریکایی اش هم هست که ارزان ترند. فیروزه هم مال نیشابور خودمان است و می شود گفت قیمت مشخصی ندارد. بد نیست بدانید تا چند وقت پیش در کل کشور فقط 15 نفر، آن هم در طبقه دوم بازار رضای مشهد تسبیح فیروزه می ساختند. ناگفته پیداست که اینجا هم پای چین در میان است و سنگ های ارزان اما بی کیفیت و تقلبی اش.6- یُسر
یسر حجاز در مرغوبیت رقیب ندارد. یسر را از لوله کردن برگ های یک نوع گیاه دریایی می سازند. بعد این برگ های لوله شده را اینقدر به هم می پیچند تا سفت شوند و بعد نخ تسبیح را از وسط دانه هایش رد می کنند. برگ یسر نر و ماده دارد. تسبیح یسر خوب تسبیحی است که به قول اهل فن« بچه نخورد». یسرها، سرمه ای رنگ هستند و برای قشنگ تر شدن، رویشان را نقره کوبی می کنند.ویژگی
وقتی دست رویش می کشی، بوی جوهر خوشنویسی می دهد. معروف است که همراه داشتن این تسبیح، شادی آفرین است.
7- شاه مقصود
معروف ترین نوع تسبیح شاه مقصود است. مرکز تولید عمده این تسبیح سنگی افغانستان است؛ آنقدر که همین الان هم می شود در شهرهای جلال آباد و قندهار چرخی زد و گُله به گُله حجره های فروش تسبیح را دید.ویژگی
عین قالی کرمان است اما قالی کرمان باید پا بخورد تا گران تر و مرغوب تر شود. تسبیح شاه مقصود باید در دست بگردد تا دانه هایش شفاف تر و مایل به زرد شوند. می گویند سنگ شاه مقصود زهرکش است. برای همین این تسبیح را پادزهری هم می گویند.
8- صندل
صندل یک نوع چوب معطر هندی است. این تسبیح را از این چوب می سازند.ویژگی
هم ارزان است و هم وقتی در دست می چرخد، بوی خوشی می دهد.
9- مرجان
یک تسبیح دریایی است؛ از این نظر که جنس دانه های آن، از مرجان های کف دریاست. از جمله تسبیح های پرطرفدار هم هست.ویژگی
تسبیح مرجان معمولاً قرمز رنگ است. مقداری که در دست بچرخد کم کم رنگ قرمز دانه های آن به نارنجی تبدیل می شود.
10- کهربا
این یکی هم منشأ دریایی دارد. تسبیح های کهربا، رنگ زرد مایل به آجری دارند و دانه هایشان خیلی درشت است. نوع آلمانی کهربا خیلی معروف و مرغوب است.ویژگی
با مالش دست، عین همان کهربای معروف، تولید الکتریسیته ساکن می کند و البته بویی شبیه لیمو از آن بلند می شود.
11- اجزای تسبیح
دانه: هر ذکر برای یک دانه تسبیح است.عدسک: یار کمکی انسان برای گم نکردن تعداد ذکرهاست؛ دانه های کوچک و متفاوتی که تسبیح را به سه بخش 33 تایی تقسیم می کنند.
شیخک: بیشتر از جنس دانه های همان تسبیح است با شکلی مانند مخروط های ناقصی که از طرف قاعده به هم وصل شده باشند.
سرتسبیح: منگوله تسبیح ها را سرتسبیح می گویند.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.
