نویسنده: محمد حسن نبوی
حقوق کارکنان
در پرداخت حقوق کارکنان رعایت مسائل ذیل مهم است:1. تعیین حقوق
حقوق افراد را باید قبل از شروع به کار مشخص کرد تا فرد در صورت مایل بودن، همکاری کند و گرنه منصرف شود، نه این که شخصی را برای مدت زیادی به کار گرفت و پس از آن حقوق ناچیزی به او پرداخت کرد که با ناراحتی کار را ترک کند. در این مورد روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل گردیده است:عن الصادق (علیه السلام) عن آبائه (علیه السلام): نهی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) أن یستعمل اجیر حتی یعلم ما اجرته؛ (1)
امام صادق (علیه السلام) از پدرانش (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) از به کارگیری اشخاص قبل از معین شدن اجرت آنان نهی فرمودند.
2. پرداخت حقوق در وقت مقرر
اگر فردی یک روز کار می کند، باید آخر روز بدون هیچ تأخیری قبل از خشک شدن عرق او حقوقش پرداخت شود و اگر با او قرارداد بسته اند که ماهیانه حقوقش را دریافت کند، باز نباید تأخیر شود.عن شعیب قال: تکارینا لأبی عبدالله (علیه السلام) قوماً یعملون فی بستان له و کان اجلهم الی العصر فلما فرغوا قال لمعتب: اعطهم اجورهم قبل أن یجف عرقهم؛ (2)
شعیب می گوید: عده ای را برای امام صادق (علیه السلام) اجیر کردیم تا در بستانی که از حضرت بود کار کنند و مدت کارشان تا عصر بود. چون از کار فارغ شدند، امام (علیه السلام) به معتب فرمود، قبل از آن که عرق آنان خشک شود، حقوقشان را بپرداز.
از این روایت به خوبی معلوم می شود که اسلام تا چه حد به پرداخت حقوق کارکنان در وقت مقرر اهمیت داده است. در برخی از سازمانها گاهی پرداخت حقوق افراد برای مدتی عقب می افتد و کسی هم متخلفان را تنبیه نمی کند، حال آن که اگر مقصران شناخته شوند و مورد تنبیه قرار گیرند، چنین مسأله ای اتفاق نخواهد افتاد. یکی از راه های تنبیه این افراد آن است که حقوق خودشان قبل از حقوق دیگران پرداخت نشود.
3. جلوگیری از تضییع حقوق
در حین کنترل، اگر به موردی از تضییع حقوق افراد و نیروها برخورد شد باید متخلفان را مورد تعقیب قانونی قرار داد، چون این عمل نوعی غصب اموال دیگران به حساب می آید.امام رضا از پدرانشان (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
إن الله غافر کل ذنب الا من احدث دیناً، او اغتصب اجیراً اجره، او رجل باع حراً؛ (3)
خداوند هر گناهی را می بخشد، مگر کسی که دین سازی کند یا این که حقوق اجیری را غضب کند (و به او نپردازد) یا این که مرد آزادی را بفروشد.
رابطه هزینه و نتیجه در کنترل
در طراحی سیستم کنترل، مسأله هزینه کنترل در مقابل نتایج حاصل از آن دارای اهمیت بسیاری است، مثلاً اگر سازمانی چندین میلیون ریال هزینه کنترلی بنماید که اگر آن کنترل انجام نمی گرفت، نتیجه منفی آن حداکثر از چند هزار ریال تجاوز نمی کرد، در ادامه ی چنین کنترلی باید تأمل کرد و لزوم آن را مورد بررسی قرار داد. (4)حفظ و ثبت دقیق تجربیات
یکی از مسائل بسیار مهم در امر کنترل، ثبت دقیق تمام نتایج ارزیابیها و شیوه های گوناگون پیگیریهای مربوطه است. مطالبی که باید در مراحل مختلف کنترل ثبت شود، به قرار ذیل است:1. نقاط قوت برنامه؛
2. ضعفهای برنامه؛
3. تغییراتی که در برنامه جهت رفع نقاط ضعف اعمال می شود؛
4. مشکلات اجرایی برنامه؛
5. راه حلهای مشکلات اجرایی؛
6. واکنشهای مثبت نیروها نسبت به برنامه؛
7. واکنشهای منفی کارکنان نسبت به برنامه؛
8. راه های تغییر واکنشهای منفی؛
9. طرق شناخت نیروهای مفید و غیر مفید؛
10. نتایج حاصله از ارزیابی نیروها؛
11. چگونگی تشویق نیروها و بازتابهای آن؛
12. تنبیه های اعمال شده، در مورد نیروها و بازتابهای آن.
حفظ تجربیات به دست آمده پیرامون برنامه ها و اجرای آن، یکی از مسائل بسیار اساسی بوده و جهت به کارگیری تجربیات در برنامه های مشابه برای مدیران مفید خواهد بود. انسانهای عاقل از موقعیتهای مختلف برای حرکتهای آینده خود بیشترین بهره برداری را خواهند داشت و یکی از بهترین این بهره وریها اندوختن تجارب و حفظ آنهاست.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرماید:
العاقل من وعظته التجارب؛ (5)
عاقل کسی است که تجربه ها او را موعظه نماید.
کسی که عاقل باشد باید از تجربه ها اندرز گرفته، آن را چراغ راه خویش در حرکتهای آینده قرار دهد، نه این که کار ناموفقی را انجام دهد و پس از چندی باز همان فعالیت غلط را تکرار کند.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
لا یلسع العاقل من جحر مرتین؛ (6)
عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی شود.
اگر کسی عاقل باشد در صورتی که یک بار از سوراخی گزیده شد و تجربه تلخ آن را چشید، بار دیگر به آن سوراخ نزدیک نمی شود.
ارتباط تجربه با عقل
هر کس به اندازه فکر و اندیشه خود می تواند از رویدادهای محیط، وقایع محل کار و آنچه در اطراف او می گذرد تجربه بیندوزد، برای مثال ممکن است فردی در جریان اجرای یک برنامه، دویست تجربه به دست آورد، اما فرد دیگری در کنار او هیچ مسأله آموزنده ای نیابد.کسانی که به خوبی بتوانند مسائل را تحلیل نمایند و هر چیزی را محک بزنند و نقاط ضعف و قوت آن را بفهمند و علل را به درستی دریابند افرادی عاقل و با درایتند.
عن علی (علیه السلام) إن فی کل شی موعظة و عبرتی لذوی اللب و الاعتبار؛ (7)
همانا در هر چیز پند و اندرز و عبرتی برای افراد عاقل و عبرت گیرنده وجود دارد.
باری در هر چیز موعظه و عبرتی وجود دارد، اما تنها انسانهای عاقل و زیرک می توانند این اندرزها را به عنوان بهترین تجربه بفهمند و حفظ نمایند اما افراد نادان از کنار هر چیز بدون هیچ فهم و برداشت خاصی جاهلانه می گذرند.
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:
للکیس فی کل شی اتعاظ؛ (8)
در هر چیز برای افراد زیرک موعظه ای وجود دارد.
عقل و درایت و زیرکی برای پند اندوزی لازم و ضروری است؛ از این رو باید در تمام مراحل «کنترل» افراد دانا هر مطلب و مسأله ای را که می تواند به عنوان تجربه برای حرکتهای بعدی مورد استفاده قرار گیرد، مشخص کنند، سپس برای حفظ آن در بایگانی تجارب برنامه ثبت و نگهداری نمایند.
تأثیر تجربه در رشد افکار
تجارب عقل و اندیشه، انسانها را نیرومند کرده، از لغزشهای آنان می کاهد؛ حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:العقل غریزة یزید بالعلم و التجارب؛ (9)
عقل غریزه ای است که با علم و تجربه زیاد می شود.
آن حضرت در جای دیگری می فرماید:
من قلت تجربته خدع، و من کثرت تجربته قلت غرته؛ (10)
کسی که کم تجربه بود فریب خورد و کسی که تجربه اش زیاد بود لغزشهایش کم گردید.
پی‌نوشت‌ها:
1. وسائل الشیعه، ج3، ص246.
2. وسائل الشیعه، ج3، ص246.
3. بحارالانوار، ج100، ص166.
4. مدیریت عمومی، ص100.
5. بحارالانوار، ج74، ص212.
6. بحارالانوار، ج1، ص132.
7. میزان الحکمه، ج10، ص542.
8. غررالحکم، ج2، ص121.
9. غررالحکم، ج1، ص85.
10. غررالحکم، ج2، ص161و169.
/ج
