نویسنده: دکتر محمود نجم آبادی
تدریس در بیمارستان جندی شاپور متداول بود و به ظن قوی نزدیک به یقین تدریس پزشکی در دانشگاه جندی شاپور اول دفعه به صورت منظم انجام می شده و بعدها در تمدن اسلامی به تقلید دانشگاه جندی شاپور متداول گردیده است.
توضیح پس از انتقال دانش پزشکی از جندی شاپور به بغداد و تمرکز علمی در این شهر که در حقیقت میراث طبی جندی شاپور را داشت از قرن سوم هجری به بعد تدریس در بیمارستان های بغداد متداول گردید. تدریس هم نظری و هم عملی یا به اصطلاح امروزی تدریس به صورت صحبت و سخن رانی (تئوری)(1) و بالینی (= سریری کلینیکی)بود(2).
اما تدریس بالینی معتبرتر از تدریس نظری بود. بدین معنی که عموماً بر بالین بیمار یا بیماران سرپائی به صورت سؤال و جواب برقرار بود و اطباء توضیحاتی از بیمار می خواستند آن گاه پس از ختم معاینات و تشریح بیماری اگر بیمار احتیاج به بستری شدن داشت بستری والا به بیمار دستور سرپائی داده می شد.
درباره ی طرز تدریس شواهدی در پزشکی اسلامی است که می رساند این امر بسیار مهم و مورد نظر بوده، چنان که در شرح حال رازی بدان اشاره شد که استاد در صدر مجلس می نشسته و شاگردان علی قدر مراتبهم در جاهای خود قرار می گرفتند. بیمار تازه وارد ابتدا شرح حال خود را به شاگردی که جنب در مدرس بود می گفت و او حرف های بیمار را گوش می داد. اگر از تشخیص عاجز می ماند به شاگرد بالاتر به همین نحو تا حضور استاد برسد. رازی پس از معاینه بیمار و سؤالات از وی تشخیص بیماری را می داد و سپس به شرح بیماری و اقسام آن و ایضاً توضیحات نظری و بالینی می پرداخت (رجوع شود به فهرست ابن الندیم و عیون الانباء ابن ابی اصیبعه جلد اول و تاریخ الحکماء قفطی در فصل مربوط به رازی و شرح حال و مقام ابوبکر محمد زکریای رازی سال 1318 و فهرست مؤلفات و مصنفات رازی سال 1340 تألیف نگارنده.
عده ای از پزشکان چه قبل از اسلام و چه پس از اسلام علاوه بر طبابت در بیمارستان ها و یا خارج و در شهرها به تدریس پزشکی نیز اشتغال داشتند که بعضی از آنان جانب تعلمیشان بسیار ارزنده می باشد و آنان عبارت بودند از:
ابومنصور قمری از پزشکان سده ی چهارم و شیخ الرئیس ابوعلی سینا که شرح حال و مقام طبی و مکتب وی به تفصیل در کتاب آمد و ابوعلی مسکویه و ابراهیم بن بکوس (بکس) از پزشکان سده ی چهارم که در بیمارستان عضدی به تدریس پزشکی اشتغال اشت و با آن که در آخر عمر نابینا شده بود، به طبابت و تدریس مشغول بود و ابوماهر موسی بن سیار استاد اهوازی و ابن مندویه اصفهانی و ابوالفرج عبدالله بن طبیب از پزشکان سده ی چهارم و پنجم هجری قمری و ابوسعید یمانی.
پی نوشت ها :
1. Theorique.
2. Clinique.
