نویسنده: ابوالقاسم حسینی
در مکتب اسلام بر این واقعیت تأکید می گردد که برای هر مشکل فردی و اجتماعی راه حلی اختصاصی و تخصصی وجود دارد و یک فرد مُسلم، باید راههای ورود و خروج از یک مشکل را شناسایی و طبق ضوابط تخصصی عمل نماید. در آیه 189 سوره بقره چنین آمده است:
«لیس البر بأن تأتو البیوت من ظهورها و لکن البر من اتقی و اتوا البیوت من ابوابها.» یعنی: نیکوکاری به آن نیست که از پشت دیوار به خانه درآیید چه این کار ناشایسته است. نیکویی آن است که پارسا باشید و به هر کار از راه آن داخل شوید و تقوا پیشه کنید تا رستگار شوید. امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه فوق چنین می فرماید: معنای آیه این است که خوب نیست در کارها از غیر راههای آنها وارد شوید بلکه لازم است در هر کاری از راه متناسب با آن وارد شوید.(1)
به این ترتیب در مورد کشف علت اصلی پیدایش اختلالات روانی و مشکلات تربیتی باید علت اساسی را شناسائی نمود و به عنوان مثال در اختلالات روانی واکنشی به اصطلاح «سرنخ» را باید کشف کرد و به درمانهای سطحی اکتفا ننمود. واقعاً می توان مشکلات روان پزشکی را به یک کلافه سردرگم تشبیه کرد. بدیهی است اگر در فکر پیدا کردن «سرنخ» نباشیم و نخ را از هر سو بکشیم، پیچیدگی بیشتری پیدا می شود و به احتمال قوی مشکل همچنان لاینحل باقی خواهد ماند. بطور کلی در تمام حرکات و سکنات عادی، عبادی، فردی و اجتماعی دستورالعمل فوق مصداق دارد. در این مورد به لزوم مشورت و دریافت نظر اهل خبره تأکید فراوانی شده است.
این اصل اگرچه یک اصل صد درصد عقلانی است ولی در عمل مورد بی توجهی قرار می گیرد. تأکید اسلام بر آن می تواند انگیزه و تعهد بیشتری را برای خودداری از اقدام به کاری که انسان در آن تخصص لازم را ندارد فراهم آورد. بسیاری از درگیریها و مشکلات فردی و اجتماعی به علت عدم آموزش، عدم پذیرش و عدم کاربرد این اصل است. تمام کارهایی که داشتن مهارت در آنها ضروری است در محدوده این اصل قرار می گیرند و یک انسان با وجدان بیدار، نیاز به بالا بردن میزان مهارت و تخصص را در محدوده کار خویش می تواند از این اصل استنباط نماید. به عنوان مثال در رشته های پزشکی، مهندسی و به طور کلی تمام رشته های علمی، لزوم همگام شدن با پیشرفتهای جهانی تخصص مورد نظر، می تواند پیام نهایی این اصل باشد. در مشاوره های شغلی و ارجاع کار و گزینش افراد، این اصل می تواند و باید مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب در تربیت و مدیریت نیز موقعیت اختصاصی دارد.
پی نوشت ها :
1- عن ابی جعفر علیه السلام: ان معناه لیس البر ان تاتو البیوت من غیر جهاتها و ینبغی ان تاتوالامور من جهاتها ای الامور کان (ترجمه در متن آمده است). تفسیر نور الثقلین، ج1، ص 178.
منبع :حسینی، ابوالقاسم، (1378)، اصول بهداشت روانی: بررسی مقدماتی اصول بهداشت روانی، روان درمانی و برنامه ریزی در مکتب اسلام، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، شرکت به نشر
