شرق ایران در هزاره دوم و سوم پیش از میلاد

مهاجران دو شاخه می شوند ظهور هیتان و میتان

از هزاره ی دوم تا اوایل هزاره ی اوّل ، جریانی در مهاجرت و رفت و آمد در فلات رخ داد که سرانجام منتج به ورود ایرانیان به فلات و دوام و قوامشان شد، بدون آنکه میان سکنه ی بومی ، تحلیل رفته و مستهلک شوند، بلکه به عکس با سکنه ی بومی در آمیخته و با ترکیب فرهنگی نوین ، آنان را در خود محو و مستحیل نمودند و این ؛ خود از رخدادهای نادر تاریخ است .
به هر انجام در هزاره ی دوم پیش از میلاد ظهور عناصری که می توانیم آنها را هند و اروپایی Indo europإen بنامیم در میان اقوامی که بومی بودند، قابل ملاحظه می باشد. لیکن این عناصر جدید نقشی چندان در فلات نداشتند و از دشتهای اوراسی Eurasique واقع در روسیه ی جنوبی که به نظر می رسید زادگاهشان بوده ، به واسطه ی فشار و ورود اقوامی دیگر، به مهاجرت پرداختند. شاید در طی مهاجرت بر اثر عواملی به دو گروه تقسیم شده باشند: گروه غربی و گروه شرقی . گروه غربی دریای سیاه را دور زده و پس از عبور از بالکان و بسفر، در داخل آسیای کوچک پخش شدند. این گروه به زودی میان ملل « آسیانی » که شاید سکنه ی اصلی ناحیه ی مذکور بودند، نفوذی تام یافته و آن چنان قدرتی به دست آوردند که به زودی اتحادیه ی هیتیان Hittites « ختیان » را به وجود آوردند. البته در این باره به موجب فقدان شواهد، آرا و نظرات مخالفی موجود است ، امّا به هر حال آنچه که اغلب محقّقان نظر می دهند، این است . هیتیان به زودی دارای چنان شاهنشاهی عظیم و پرقدرتی شدند که موجب شگفتی است . اینان نخستین امپراتوری بزرگ آریایی را در حدود ۱۹۰۰ پیش از میلاد تشکیل دادند و این چنین سامان و سازمان و نظام و قدرتی بی شک ایجاب می نماید که مدّت نسبتاً زیادی از سکناشان گذشته باشد، و به این جهت به نظر می رسد که در حدود سده های اوّل هزاره ی دوم به آسیای صغیر وارد شده باشند. اینان حتی تا بابل هم به تاخت و تاز پرداختند و آنجا را گشوده و چپاول نمودند، امّا این پیروزی و فتحی بود بی فرجام ، چه پس از آن به ضعف گراییدند و شاید نظام لشکریشان بر اثر ضعف و نیرویی که در این فتح بزرگ به کار زده بودند، به تباهی گراییده بود.
امّا مدّتی نگذشت که به کار خود، و نظام و قدرت از دست رفته رنگ و آبی بخشیدند این امر دگرباره موجب هجومها و تاخت و تازهایی شد که بر اثر آن دولتهای همجوار، چون هوریان Hurrites و میتانیان Mitanni به وسیله ی آنان منهدم شد و از میان رفت . پس از لحاظ قدرت در برابر مصر قدعلم کردند که در آن زمان در اوج توسعه ی مناطق بازگشوده ی خود بود و تا حدود سوریه و فلسطین گسترش داشت . محقّقانی چون هومل Hommel و می یر Meyer معتقدند که اینان حتی تا فلسطین نیز پیش رفته و در آنجا حُکّام و امرایی داشته اند، و این ادّعا به موجب اسنادی است که در تَل الَعَمارْنَه Tell Amarna کشف شده و در آنها اسامی و نامهای آریایی دیده می شود.
امّا شعبه ی شرقی که به نام هند و ایرانی Indo Iraniens معروف است ، جانب شرقی دریایی خزر را پیمود. اینان به نظر می رسد که به گروههایی تقسیم شده باشند. یک گروه از قفقاز عبور کرده و تا حدودی از رود فرات پیش رفت . پس با هوریان بومی که گروهی از اصل «آسیانی » بودند، به هم آمیختند و نتیجه ی این آمیزش تشکیل پادشاهی میتانی شد. اینان هم در بین النّهرین شمالی قلمرو خود را توسعه بخشیدند و هم با محدودیتی جهت آشور، دردسری بزرگ را برایشان فراهم کردند. آن گاه به الحاق درههای زاگْرُوس Zagros شمالی که مسکن قوم گوتی Guti « درّه ی کردستانی » بود، قدرت خود را توسعه بخشیدند. فرازنای قدرت میتانیان در حدود سالهای /۱۴۵۰ پیش از میلاد بودمم که با مصر پیمان اتحاد بست و میان فراعنه ی مقتدر مصر و دختران پادشاهان میتانی زناشوییهایی سیاسی انجام شد که رشته ی اتّحاد را محکم تر نمود. امّا بر اثر عواملی ، این شاهنشاهی به ضعف گرایید و چنان که ملاحظه شد و به وسیله ی هیتیان برانداخته و نابود شد.
http://www.aftabir.com منبع آفتاب: