کودکان و عفونت گوش میانی

عفونت گوش میانی از رایج ترین بیماریهای کودکان است. تا سن 6 سالگی 90 درصد از کودکان دست‌کم یک بار به این بیماری مبتلا می‌شوند. چنان‌چه عفونت گوش درمان نشود و یا به درازا انجامد، فراگیری کودکان را در مهم‌ترین مرحله رشد و تکامل زبان آموزی مختل می‌کند، زیرا از قدرت شنوایی می‌کاهد. برای آن که بتوان کودکان را در برابر عفونت گوش میانی که در اصطلاح پزشکی آن را همان «عفونت گوش میانی» می‌گویند، مراقبت کرد، پدر و مادرها باید با علل پدید آمدن این بیماری، نخستین نشانه‌ها و نیز نحوه‌ی درمان آن آشنایی داشته باشند.

علل عفونی شدن کودک چیست؟

گوش میانی هنگامی عفونی و ملتهب می‌شود و درد می‌گیرد که مایع در آن جمع شده باشد. منشأ این اختلال، عضوی لوله‌ای شکل است به نام شیپور استاش یا مجرای شیپوری که گوش میانی را به قسمت عقب بینی وصل می‌کند. شیپور استاش نه فقط از لحاظ شنوایی بسیار مهم است، بلکه به هنگام سرما خوردگی، زکام و بیماری‌های تنفسی، مایعی را که در گوش میانی جمع می شود، تخلیه می کند. این عضو در کودک کوتاه‌تر، باریک‌تر و افقی‌تر از بزرگسالان است. به همین دلیل در مواقع سرماخوردگی و زکام بیشتر متورم می شود و احتمال بسته شدن آن نیز بیشتر است. در چنین حالتی لوله‌ی شیپوری نمی‌تواند مایع را به خوبی تخلیه کند در نتیجه مایع در گوش میانی باقی می‌ماند و با وجود باکتری یا ویروس عفونت پدید می‌آید.

چه کودکانی بیشتر به گوش درد مبتلا می شوند؟

کودکان کمتر از 6 سال، که دچار آلرژی تنفسی باشند، و شیرخورانی که به حالت خوابیده و از شیشه شیر بخورند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.در طی یک بررسی 9 ساله که 3000 کودک را در بر می‌گرفت دیده شد که پسر بچه‌ها، کودکانی که نخستین بار قبل از 6 ماهگی دچار عفونت گوش شده‌اند، کودکانی که از سینه‌ی مادر شیر نخورده اند و آنها که در خانواده‌شان سابقه‌ی این بیماری وجود دارد، بیشتر از کودکان دیگر در معرض ابتلا به عفونت‌های مزمنِ گوش هستند. جروم کلین، یکی از دستیاران این پژوهش و استاد دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه بوستون می‌گفت: «تغذیه از شیر مادر حتی فقط در سه ماه اول، کودکان را از ابتلا به عفونت گوش محافظت می‌کند اگرچه هنوز علت آن کاملاً مشخص نشده است». از چهارسالگی به بعد امکان ابتلا به این بیماری کم می‌شود زیرا شیپور استاش به تدریج بلندتر، پهن‌تر و عمودی‌تر می‌شود. از این سن میزان سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی هم کم‌تر می‌شود.

نشانه های عفونت گوش میانی چیستند؟

گوش درد شایع‌ترین نشانه‌ی این بیماری است. اما چون نوزاد یا کودک هنوز زبان باز نکرده است که بتواند دردش را بیان کند، بنابراین پدر ومادرها باید با توجه به نشانه‌های جانبی، این بیماری را تشخیص دهند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از: تب، تکان دادن سر به عقب و جلو، دست را مرتب به طرف گوش بردن، بی‌قراری، بهانه‌جویی، بی‌اشتهایی و خواب نامرتب. چنان‌چه کودکتان دارای مجموعه‌ای از این نشانه‌هاست، بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید.

چگونه این بیماری بر شنوایی تأثیر می‌گذارد؟

عفونت گوش میانی ممکن است منجر به از بین رفتن شنوایی شود، البته در بیشتر موارد این حالت موقتی است. اما اکنون این موضوع مورد توجه قرار گرفته است که کاهش شنوایی حتی به مدت 2 ،3 ماه نیز ممکن است یادگیری کودک را مختل کند. کودک از آغاز تولد تا 3 سالگی در اوج رشد است و در همین محدوده، زمانی که زبان فرا می‌گیرد، این فراگیری خود زمینه‌ساز فراگیری‌های آینده است. انباشتگی مایع در گوش میانی مانند این است که گوش کودک را با پنبه پرکرده باشند. کودکی که به طور متناوب دچار عفونت گوش شود، صداهای پیرامونش مبهم، خفه و بم می‌شود و چون نتواند صداها را به وضوح بشنود، نمی‌تواند آنها را به درستی تقلید کند. بنابراین درست حرف نخواهد زد و یا ممکن است دیرتر زبان باز کند. بر اساس تحقیقات دانشگاه بوستون، کودکان هفت ساله‌ای که در سه سال نخست زندگی به طور مداوم به عفونت مزمن گوش مبتلا شده اند، نسبت به کودکان همسال خود که دفعات معدودی به این بیماری دچار شده‌اند، از لحاظ بیان، به کارگیری زبان، و تواناییهای شناختی امتیاز کمتری به دست آورده‌اند. ابتلا به این بیماری پس از 4 سالگی تأثیری بر کسب امتیاز نداشته است.

نشانه‌های اختلال شنوایی چیستند؟

نشانه‌های زیر ممکن است حاکی از اختلال شنوایی کودک باشند:

1. کودک در سن یک سالگی به تدریج شروع به حرف زدن نکند.
2. کودک از شنیدن صدای بلند مبهوت نشود و یا به سوی صدا برنگردد.
3. کودک متوجه نشود که او را صدا می‌کنند در حالی که همسالانش که با او بازی می‌کنند، به طرف صدا برگردند.

دونالد هاوکینز، یکی از پژوهشگران آکادمی بیماری‌های گوش در آمریکا می‌گوید: «غالباً پدر و مادر خود به اختلال شنوایی کودک پی می‌برند.» چنان‌چه نشانه‌های ناشنوایی را در فرزند خود تشخیص دادید، به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک ممکن است آزمون شنوایی نزد متخصص شنوایی سنجی توصیه کند.

گوش درد را چگونه می توان درمان کرد؟

اگر کودک مبتلا به عفونت گوش میانی باشد، پزشک احتمالاً آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد که تا آخرین روز مداوا باید به کار برده شود (معمولاً به مدت 10 الی 14 روز). هم‌چنین ممکن است استامینوفن هم برای کاهش درد تجویز شود، هر چند که این دارو عفونت را درمان نمی‌کند و از عفونتهای آتی نیز پیش‌گیری نمی‌کند. در پی درمان، مایعی که در گوش میانی جمع شده است، معمولاً ظرف دو الی دوازده هفته تخلیه می‌شود. اگر عفونت گوش ادامه پیدا کند، باید آنتی بیوتیک درمانی را ادامه داد.

چه مواقع عمل جراحی توصیه می شود؟

هنگامی که درمان با دارو فایده نبخشد، برای جلوگیری از هر گونه آسیب احتمالی به قدرت شنوایی، ممکن است عمل جراحی توصیه شود. رایج‌ترین شیوه، عمل جراحی پرده‌ی گوش است. در این نوع عمل شکافی در پرده‌ی گوش به وجود می‌آورند و مایع را از گوش میانی بیرون می‌کشند. احتمالاً پزشک لوله‌ی کوچکی در درون پرده‌ی گوش قرار می‌دهد. این لوله معمولاً مدت 6 الی 18 ماه در درون گوش باقی می‌ماند تا مایع به طور مداوم از گوش تخلیه شود. این نحوه‌ی درمان سبب بهبودی شنوایی کودک می‌شود. دکتر جرج گیتس استاد سابق دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه واشینگتن گفت نوع دیگر جراحی، برداشتن لوزه‌ی سوم بیمار است. این عمل به ویژه برای کودکان 4 الی 8 سال مؤثر است.

آیا می‌توان از عفونت گوش پیش‌گیری کرد؟

شیوه‌ی قطعی برای جلوگیری از این بیماری وجود ندارد، اما متخصصان پیشنهادهای زیر را توصیه می‌کنند:

* هرگز به کودک در حالی که کاملاً به پشت خوابیده است، شیر ندهید. هم‌چنین شب‌ها هنگامی که کودک در رختخوابش قرار دارد، شیشه‌ی شیر را به او ندهید زیرا در این حالت ممکن است مایع از دهان وارد شیپور استاش شود.
* هنگامی که کودک دچار سرما خوردگی و دیگر بیماری‌های تنفسی است، حتماً او را مجبور کنید که آب بینی‌اش را به جای بالا کشیدن، فین کند.
* در خانه سیگار نکشید، به خصوص در اطراف کودکی که سابقه‌ی این بیماری را دارد. دود سیگار بیماری کودک را وخیم‌تر خواهد کرد.