نویسنده: دکتر نرگس شمس علیزاده
سال هاست که دانشمندان به دنبال یافتن پاسخ این سؤال هستند، اما پس از این همه بررسی باید گفت که هنوز هم واقعاً پاسخ آن را نمی دانیم. خواب یکی از پایه های بقای حیوانات و انسان هاست. انسان ها، حیوانات پستاندار، پرندگان، خزندگان، حشرات و حتی ماهی ها نیز می خوابند. عده ای معتقدند خواب به بدن کمک می کند تا بعد از فعالیت روزانه، تجدید قوا کند. ولی انرژی ای که در طی 8 ساعت خواب صرفه جویی می شود ناچیز است، یعنی به اندازه ی انرژی حاصل از خوردن یک کلوچه. این مقدار انرژی ناچیزتر از آن است که بخواهد دلیلی برای خوابیدن باشد.
خواب برای جانداران ضروری تر از غذاست. خواب کارکرد تعادلی و ترمیمی دارد، در حفظ انرژی و درجه ی حرارت بدن مؤثر است و برای بافت های مغز فرصتی را فراهم می کند تا خستگی و فرسودگی طول روز را جبران کنند. در حقیقت وقتی شما خواب هستید، سیستم های بدن تان تنظیم و قوای تان تجدید می شود. چیزهای جدیدی که آموخته اید دوباره پردازش می شوند. خاطراتان طبقه بندی و ذخیره می شوند، سیستم ایمنی بدن مواد جدیدی برای مقابله با عفونت می سازد و هورمون رشد ترشح می شود. هم چنین ارتباط محکمی بین خواب، یادگیری و حافظه وجود دارد.
به نظر می رسد که خوابیدن علاوه بر دلایل جسمی و بیولوژیک، علل روان شناختی نیز داشته باشد. شاید ما انسان ها نمی توانیم شرایط این دنیا را به صورت مستمر تحمل کنیم. پس هر از چند گاهی وضعیتی را برای خود مهیا می کنیم که بسیار به وضعیت درون رحمی شباهت دارد: گرم، تاریک و دور از تحریکات محیطی. برخی از ما در حالت خواب وضعیتی را به خود می گیریم که بسیار مشابه حالت جنین در رحم است و شاید به این وسیله ناخودآگاه به گذشته برمی گردیم.
محرومیت طولانی از خواب
بدن می تواند در مقابل کمبود خواب به طور موقت مقاومت قابل ملاحظه ای از خود نشان دهد، به گونه ای که یک شب محرومیت کامل از خواب، در جوان ها موجب خواب آلودگی آن ها می شود ولی تأثیر زیادی بر عملکرد آن ها بر جا نمی گذارد و پس از چند روز بی خوابی یا کم خوابی 2 یا 3 شب خواب طبیعی، اشخاص را به شرایط طبیعی خود باز می گرداند. ولی بی خوابی های طولانی مدت می توانند عوارض چشمگیری داشته باشند. فردی که از خواب محروم شده، بی حال و به سرعت عصبانی می شود.از محرومیت از خواب در اعصار گذشته به عنوان یک نوع شکنجه ی مؤثر استفاده شده است.
در انسان ها محرومیت 5 تا 10 روزه از خواب منجر به میل شدید برای خواب، اختلال در حافظه و یادگیری و کاهش توانایی ذهنی، تغییرات خلقی، توهم و اختلالات بینایی می شود. محروم کردن طولانی مدت افراد از خواب ممکن است آن ها را دچار به هم خوردگی تعادل روانی و جنون کند و در صورت تداوم حتی می تواند به مرگ نیز منجر شود.
طولانی ترین زمانی که یک فرد توانسته بیدار بماند، 11 روز است. این رکورد در سال 1963 توسط یک جوان 17 ساله به دست آمد. او از روز چهارم دچار اختلالاتی در وضعیت روانی از جمله هذیان شد. البته پس از ثبت رکورد، او به مقدار کافی خوابیده و به وضعیت کاملاً عادی برگشت.
در بی خوابی نسبی نیز هر چند ممکن است فرد به آن عادت کند و نیاز به خواب را حس نکند، ولی توانایی ذهنی وی کاهش می یابد.
هم چنین کمبود خواب احتمال چاقی را نیز افزایش می دهد، زیرا برخی از هورمون ها که در کنترل وزن و اشتها نقش دارند، در طی خواب ترشح می شوند.
منبع مقاله :
شمس علیزاده، نرگس، (1388)، اختلال خواب(شناخت اختلالات و آشنایی با بهداشت خواب)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
