نویسنده: دکتر نرگس شمس علیزاده
پر خوابی عبارت است از زیاد بودن مدت زمان خواب یا خواب آلودگی روزانه یا هر دو. تا چند سال پیش خواب آلودگی و پرخوابی را دلیل تنبلی و نشانه ی ضعف شخصیت می دانستند و به عنوان بیماری و اختلال محسوب نمی شد. پر خوابی خیلی کم تر از کم خوابی شایع است و شیوع آن در بزرگسالان حدود 5 درصد است.
شکایت از پر خوابی به خصوص در میان جوانان نسبتاً رواج دارد. هر روزه با دانش آموزان یا دانش جویانی رو به رو می شویم که از این شکایت دارند که بیش از حد طبیعی می خوابند. در برخورد با این گونه افراد قدم اول این است که مطمئن شویم آیا واقعاً پر خوابی وجود دارد یا خیر. بسیاری از افراد توقع دارند که بتوانند کم تر از زمان مورد نیاز بدن شان بخوابند. این افراد معمولاً اشخاصی پر مشغله و پرکارند که همیشه از کمبود وقت برای انجام دادن کارهای شان شکایت دارند و آرزوی شان این است که هر روزشان به جای 24 ساعت 28 ساعت باشد. در مورد آن ها اولین قدم این است که زمان خواب را ثبت کنیم. اگر خواب شبانگاهی این افراد کم تر از 7 تا 9 ساعت بود، یعنی کم تر از مدت زمان معمول خواب، با بالا بردن میزان خواب شبانه احتمال خواب آلودگی در طی روز کاهش می یابد و شاید تذکر این نکته مفید باشد که با کاهش دادن زمان خواب به جای بهبود کارایی و پیشرفت، دچار افت عملکرد خواهند شد.
افرادی را که با وجودِ آن که شب ها بین 7 تا 9 ساعت می خوابند اما صبح ها قادر نیستند به راحتی از خواب بیدار شوند یا در طی روز مرتب چرت می زنند، می توان پر خواب تلقی کرد.
پر خوابی اولیه هنگامی است که خواب فرد کیفیت و ساختاری طبیعی دارد ولی طولانی تر از معمول است. این افراد در هنگام بیداری از نظر روحیه و توان و انگیزه ی انجام کارها مشکلی ندارند. خواب طولانی ممکن است در سراسر عمر ادامه داشته باشد که معمولاً زمینه ی خانوادگی دارد. در برخی موارد پرخوابی دوره ای است و فرد در دوره ی خاصی دچار پرخوابی می شود. این افراد باید از نظر کیفیت خواب، وجود افسردگی، مصرف دارو یا اختلالات تنفسی حین خواب بررسی شوند.
پر خوابی ثانویه معمولاً ناشی از اختلال در خواب شبانه است. اختلالات انسدادی تنفسی شایع ترین علتی است که موجب پر خوابی ثانویه می شود که این اختلال به علت افزایش شیوع چاقی است. ممکن است خواب آلودگی روزانه ناشی از بیدار شدن های مکرر در طی شب باشد. اشخاصی که در بیمارستان بستری هستند، والدین نوزادان یا افرادی که هم بسترشان خروپف می کند ممکن است به رغم این که ظاهراً خواب شبانه ی کافی دارند، در طی روز دچار خواب آلودگی شوند. در یک مطالعه زنانی که همسرشان خروپف می کردند و مشکل خواب آلودگی روزانه داشتند با بهبود یافتن همسر، خواب آلودگی روزانه شان برطرف شد. برخی بیماری های روان پزشکی مثل افسردگی نیز ممکن است با پرخوابی همراه باشند.
پرخوابی گذرا و موقعیتی، نوعی اختلال در الگوی طبیعی خواب و بیداری است که در طی آن فرد میل دارد برای ساعات طولانی در رختخواب بماند، شب ها زودتر به رختخواب برود و صبح ها دیرتر از خواب بیدار شود، در طی روز نیز با احساس خستگی بارها به رختخوابش برمی گردد و به سختی می تواند خود را بیدار نگه دارد. این الگوی خواب معمولاً در واکنش به یک استرس، مانند ایجاد تغییر در زندگی فرد یا فقدان روی می دهد.
خواب آلودگی سبب مشکلات بهداشت و سلامت عمومی نیز می شود. 54 درصد تصادفات جاده ای منجر به مرگ در بین ساعات 7 شب تا 7 صبح روی می دهد، در حالی که عبور و مرور وسایل نقلیه در این ساعات بسیار کم تر از ساعات روز است و بیش ترین علت در سوانح تک ماشینه، مثل چپ کردن ماشین، خواب آلودگی راننده گزارش شده است.
منبع مقاله :
شمس علیزاده، نرگس، (1388)، اختلال خواب(شناخت اختلالات و آشنایی با بهداشت خواب)، تهران: نشر قطره، چاپ اول