نویسنده: دکتر گیتی شمس
این ارزیابی روان شناختی «گزیده ای» از بخش های یک مصاحبه ی بالینی معتبر در زمینه ی اختلال وسواس فکری- عملی است. این ارزیابی روان شناختی ارزش تشخیصی بالینی ندارد و در این جا فقط برای اطلاع رسانی، شناسایی، و تعریف اولیه ی نشانه ها آورده شده است.
تعریف افکار ناخواسته ی مزاحم و مثال هایی در مورد آن ها
از خودتان بپرسید آیا در سه ماه گذشته، افکار، تصاویر یا احساس های خاصی پیدا کرده اید که یک باره و به طور ناگهانی به ذهنتان وارد شوند و به سرعت حیطه ی توجه شما را تسخیر کنند؟ ممکن است شما در حال انجام کاری یا فکر کردن در مورد موضوعی باشید که ناگهان توجه تان به این افکار مزاحم جلب شود.در واقع شما اصلاً نمی خواهید چنین افکاری داشته باشید و سعی می کنید به آن ها توجهی نکنید، ولی آن ها مدام به ذهن تان برمی گردند. این افکار ناخواسته ی مزاحم می توانند در مورد چیزهایی جزئی و کم اهمیت؛ مانند ناتوانی در این که به شعر یا آهنگی فکر نکنید یا موضوعاتی بسیار نگران کننده و حتی با بار هیجانی زیاد باشند. مثلاً «آیا آن عابر پیاده را با ماشینم زیر کردم؟» بیش تر اوقات، افکار ناخواسته ی مزاحم، در مورد از دست دادن کنترل یا انجام دادن کاری اند که هیچ گاه
نمی خواهید انجام دهید؛ مثلاً بدون هیچ دلیلی بخواهید غریبه ای را چاقو بزنید.
همان گونه که قبلاً هم مطرح شد، این افکار بسیار متداول اند و اکثریت وسیعی از مردم عادی هم کم و بیش این افکار ناخواسته ی تکرارشونده را گزارش می کنند که بسیار منفی، ترسناک و حتی گاه عجیب و غریب اند. این ها نمونه های از افکار ناخواسته ی مزاحم اند:
- فکر این که ممکن است بعد از تماس با چیزی آلوده شده باشید.
- شک به این که آیا در زمان ترک منزل در را بسته اید یا خیر.
- یک حالت تکانه ای؛ مثل بر زبان آوردن یک حرف بی ادبانه ی زننده یا شرم آور که باعث جلب توجه دیگران شود.
- فکر حمله ی بدنی یا کلامی ناگهانی به کسی، بدون هیچ دلیل قانع کننده.
- فکر این که به علت عدم دقت یا اشتباهی که مرتکب شده اید، باعث وقوع یک واقعه ی ناگوار برای خود و دیگران شده باشید.
- اندیشیدن به برقرار کردن ارتباط جنسی که برخلاف اعتقادات اخلاقی یا معیارهای ارزشی تان باشد یا حتی باعث ایجاد انزجار در شما بشود.
- فکر کردن در مورد این که عامل تصادف یا صدمه رساندن به کسی بوده اید؛ مثل زیر کردن کسی با وسیله ی نقلیه.
- فکر جزئی یا کم اهمیتی مثل بر زبان آوردن کلمه یا عبارت خاصی یا خواندن آوازی، به طوری که بارها و بارها به ذهن تان وارد شود.
افکار مزاحم در مورد آلودگی، کثیفی، بیماری
آیا در سه ماه گذشته، افکار، تصاویر یا احساس های ناخواسته ای به ذهنتان رسیده، طوری که یک باره احساس کنید در تماس با چیزی آلوده، کثیف یا بیمار شده اید؟ برای مثال، به یک دستشویی عمومی رفته باشید که کمی هم کثیف باشد و ناگهان تصور کنید که دچار یک بیماری وخیم یا ترسناک شده اید؟ برای این که فکری در زمینه ی آلودگی به عنوان فکر ناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید به وضوح افراطی یا غیرمنطقی یا با ویژگی های شخصیتی، معیارهای ارزشی یا وضعیت زندگی فرد در تضاد باشد.اشتغال ذهنی در مورد بیماری یا آلودگی در موقعیت های آشکارا تهدیدآمیز و پرخطر؛ مثلاً برقرار کردن رابطه ی جنسی بدون مراقبت های ایمنی و نگرانی از ابتلا به بیماری ایدز، نگرانی از بیماری در یک بچه ی ناخوش، افکاری در مورد آلوده بودن بعد از استفاده از یک توالت بسیار کثیف، به طور مشخص نگرانی اند و افکار ناخواسته ی مزاحم محسوب نمی شوند.
از نظر شما چرا این فکر مزاحم درباره ی آلودگی، کثیفی و بیماری برای شما این قدر مهم است یا دست کم مورد توجه شماست؟ آیا نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟ آیا این فکر، تصویر یا تکانه ی مزاحم، نکته ای ترسناک یا نگران کننده به همراه دارد؟ آیا این فکر مزاحم در مورد آلودگی، کثیفی، بیماری در مواقع یا موقعیت هایی خاص به ذهن تان می رسد؟ وقتی که این فکر مزاحم به
ذهن شما رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ویژگی ها یا حالت هایی خاص در آن موقعیت یا خود شما وجود دارد که بتواند باعث برانگیختن این فکر مزاحم شود؟ این فکرِ ناخواسته بیش تر در کجا به ذهن تان می رسد یا آن که ناگهانی به سرتان می زند؟ مثلاً ممکن است افکار مزاحم در مورد بیماری، زمانی به ذهنتان برسد که شما فردی را در حال سرفه کردن می بینید یا وقتی که حال خودتان چندان خوب نیست.
افکار ناخواسته در زمینه ی صدمه، آسیب، پرخاشگری
طی سه ماه گذشته، آیا افکار، تصاویر یا تکانه های مزاحم و ناخواسته ای به ذهنتان رسیده، طوری که یک باره احساس کنید ممکن است کنترل تان را از دست بدهید، یا سبب آسیب، توهین یا حمله به کسی بشوید یا به طور غیرعمد به کسی صدمه برسانید؟ برای مثال، ممکن است در حال صحبت با دوستی باشید و ناگهان یک فکر بسیار زشت، شرم آور یا توهین آمیز نسبت به او به نظرتان برسد، به طوری که اگر به طور غیرارادی و با صدای بلند بر زبان تان جاری شود، به شدت باعث ناراحتی او شوید. یا آن که ممکن است افکاری مزاحم در زمینه ی خودکشی به ذهن تان رسیده باشد که ناخواسته شما را به آسیب زدن به خودتان ترغیب کرده باشد.برای این که یک فکر در زمینه ی آسیب رساندن یا صدمه ی احتمالی به دیگران، از دست دادن کنترل یا پرخاشگری به کسی بدون هیچ دلیل آشکار، به عنوان فکر ناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید به وضوح
افراطی یا غیرمنطقی یا با ویژگی های شخصیتی، معیارهای ارزشی یا وضعیت زندگی فرد در تضاد باشد. به علاوه، در این بخش، افکار ناخواسته ی مزاحم در زمینه ی حمله یا توهین به دیگران باید به صورت یک فکر ناخواسته ی مزاحم در قالب پرخاشگری کلامی (شفاهی) مطرح باشد.
دقت کنید؛ مشغله های ذهنی فرد درباره ی صدمه یا پرخاش در موقعیت های تهدیدزای عینی و واقعی (برای مثال، فردی که مدتی قبل نزدیک بوده به شدت تصادف کند به این فکر می افتد که ممکن است باعث مرگ کسی شده باشد؛ از دست کسی که با بی ادبی با شما برخورد کرده عصبانی شده باشید و بعد به فکر زدوخورد با او بیفتید؛ زمانی که اوضاع جاده ها خراب است، افکار یا تصاویری به ذهن فرد برسد، حاکی از این که شخص مورد علاقه اش تصادف کرده است)، نگرانی و تشویش اند، نه افکار ناخواسته ی مزاحم و غیرمنتظره.
چرا این فکر مزاحم درباره ی آسیب، توهین یا صدمه برای شما این قدر مهم است یا دست کم مورد توجه شماست؟ چرا نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟
آیا این فکر، تصویر، یا تکانه ی مزاحم، نکته ای ترسناک یا نگران کننده به همراه دارد؟ آیا این فکر مزاحم در مورد آسیب، توهین و صدمه در مواقع یا موقعیت هایی به خصوص به ذهن شما می رسد؟ زمانی که این فکر مزاحم به ذهن تان رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ویژگی ها یا حالت های خاصی در آن موقعیت یا خودتان
وجود دارد که بتواند باعث برانگیختن این فکر مزاحم شود؟ این فکرِ ناخواسته بیش تر در کجا به ذهن تان می رسد؟ آیا ناگهانی به سرتان می زند؟ برای مثال، ممکن است افکار مزاحم درباره ی مرگ یا آسیب، بیش تر زمانی به ذهن تان برسد که شما در انتظار یکی از اعضای خانواده تان هستید که هنوز به خانه برنگشته است.
به طور کلی این افکار یا تکانه های مزاحم درباره ی عامل آسیب، صدمه یا توهین به دیگران بودن یا پرخاشگری نسبت به دیگران، تا چه حد باعث ناراحتی و نگرانی تان می شود یا زندگی روزانه ی شما را بر هم می زند؟ برای مثال، آیا به علت ترس از این که باعث آسیب رساندن به کسی شوید یا به دیگران پرخاش کنید، از انجام کارهایی خاص یا رفتن به مکان هایی معین خودداری می کنید؟ آیا برای اطمینان از این که باعث آسیب یا صدمه رساندن به کسی نشده باشید، وقت صرف می کنید؟
افکار مزاحم در زمینه ی شک
آیا در سه ماه گذشته افکار، تصاویر، تکانه ها یا احساس های مزاحم ناخواسته از نوع شک و تردید در مورد انجام بعضی از کارها، گفت و گوها، یا تصمیم گیری ها داشته اید که ناگهان و غیرمنتظره وارد ذهن تان شوند؟ برای مثال، ممکن است شک کنید که آیا درِ اتاق یا آپارتمانتان را بسته اید، یا نه؛ هر چند اطمینان دارید که آن را بسته اید.برای این که یک فکر در زمینه ی شک و تردید به عنوان فکرناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید نسبت به موقعیت موجود به وضوح افراطی و غیرمنطقی باشد. شک در مورد موضوعات خیلی مهم، نگرانی قلمداد می شود، نه فکر ناخواسته ی مزاحم؛ برای مثال، «آیا این دانشگاه مناسبی برای من است؟»، «مطمئن نیستم که آیا با این هم اتاقی دوستی ام را ادامه بدهم.»، «آیا به برنامه ی مطالعه ی درستی عمل می کنم؟» برعکس، افکار مزاحم در مورد شک و تردید، معمولاً درباره ی امور جزئی یا کم اهمیت اند که فرد، در اهمیت آن ها اغراق می کند برای مثال، «آیا واقعاً در را قفل کرده ام؟» یا «آیا آن تصادف را به طور کامل و صحیح به خاطر می آورم؟»
چرا این فکر مزاحم درباره ی شک این قدر برای شما مهم است یا دست کم مورد توجه شماست؟ آیا نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟ آیا این فکر، تصویر یا تکانه ی مزاحم، نکته ای ترسناک یا نگران کننده به همراه دارد؟
آیا این فکر مزاحم در مورد شک و تردید در مواقع یا موقعیت هایی خاص به ذهن شما می رسد؟ وقتی که این فکر مزاحم به ذهن تان رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ویژگی ها یا حالت های خاصی در آن موقعیت یا خود شما وجود دارد که بتواند باعث برانگیختن این فکر مزاحم شود؟ این فکر مزاحم بیش تر در کجا به ذهن شما می رسد؟ آیا به طور ناگهانی به سرتان می زند؟ برای مثال، ممکن است افکار مزاحم در مورد شک و تردید زمانی به ذهن تان برسد که در حال امتحان دادن هستید یا یکی از کارهای روزانه تان را انجام می دهید.
به طور کلی این افکار یا تکانه های مزاحم ناشی از شک و تردید تا چه حد باعث ناراحتی و نگرانی تان می شوند یا زندگی روزانه ی شما را بر هم می زنند؟ برای مثال، آیا به علت ترس از شک و تردید، از انجام بعضی از کارها خودداری می کنید؟ آیا برای رهایی از شک و تردیدها، وقت بسیار زیادی را به وارسی یا تکرار بعضی از کارها اختصاص می دهید یا برای اطمینان از صحت انجام بعضی از کارهای تان یا آن چه قبلاً بیان کرده اید، از دیگران تأییدیه می گیرید؟
افکار ناخواسته ی غیراخلاقی یا مذهبی
در سه ماه گذشته آیا افکار، تصاویر یا تکانه های ناخواسته ای به ذهن تان رسیده است که احساس کنید بسیار ناشایست یا گناه آلودند، به این صورت که این تصویر یا تکانه با اعتقادات مذهبی تان مغایرت داشته باشد؟ برای مثال، افکار، تصاویر یا تکانه هایی درباره ی انجام کاری که به نظرتان گناه است، یا تردید در مورد موضوعاتی در زمینه ی باورها و اعتقاداتی که برای تان مهم است. مثل این که آیا به گناهی اعتراف کرده اید؟ خود را کاملاً پاک و منزه کرده اید؟ نمازتان را درست و به موقع خوانده اید؟ کاملاً به خدا اعتقاد دارید؟ و غیره.آن ها هم چنین می توانند شامل افکار مزاحم ناگهانی به صورت ناسزاگویی به خدا و پیغمبر یا قسم خوردن علیه خدا (قسم دروغ) باشند. برای این که یک فکر، تصویر یا تکانه در زمینه ی مذهبی به عنوان فکر ناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید به روشنی افراطی،
غیرمنطقی یا مغایر با اعتقادات مذهبی فرد یا معیارهای اخلاقی وی باشد.
اغلب افکار مزاحم مذهبی به صورت شک های مقاوم و پایدار ظاهر می شوند که فرد تردید دارد آیا مرتکب گناه شده است، آیا دستورات خداوند را به جا آورده، آیا به همه ی گناهان خود اقرار کرده، آیا قبل از به جا آوردن نماز، خود را کاملاً پاک و منزه کرده است یا خیر... افکار مزاحم مذهبی می توانند به صورت افکار ناگهانی درباره ی ناسزاگویی به خدا و پیغمبر ظاهر شوند. افکار مزاحم مذهبی اغلب موضوعات جنسی، صدمه و پرخاشگری را دربردارند.
اگر فکر مزاحم با رفتارهای جنسی یا صدمه و پرخاشگری همراه شود، در صورتی آن فکر به عنوان فکر مزاحم مذهبی کدگذاری می شود که شخص، ناراحت کننده ترین حیطه ی افکار مزاحم خود را چنین بداند که با باورهای مذهبی او مغایر است. اگر سرپیچی از باورهای مذهبی عامل ثانویه باشد، در این صورت افکار مزاحم باید در چارچوب جنسی- پرخاشگری طبقه بندی شوند.
آیا در سه ماه گذشته افکار، تصاویر، تکانه ها و احساس های مزاحمی به ذهن تان رسیده است که موضوع آن ها مذهب یا اعتقادات و باورهای مذهبی نباشد؟ آیا از نظر شما افکاری غیراخلاقی و در تضاد با معیارهای ارزشی و انسجام شخصیتی شما بوده اند؟ برای مثال، یک فکر تصویر یا تکانه می تواند در مورد دروغ یا عدم صداقت، تقلب یا دزدی باشد.
می تواند افکار مزاحم ناگهانی به صورت نژادپرستی یا میهن پرستی دو آتشه یا یک فکر ناخواسته ولی بی رحمانه علیه افراد پیر، ناتوان و فقیر باشد. برای این که یک فکر، تصویر یا تکانه ی غیراخلاقی به عنوان فکر ناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید به روشنی افراطی، غیرمنطقی یا مغایر با معیارهای ارزشی، انسجام درونی یا اصول اخلاقی فرد باشد.
در صورتی که فکر مزاحم ماهیتاً مربوط به احساس گناه یا سرپیچی از باورها و اعتقادات مذهبی یا معیارهای ارزشی فرد باشد، آن را در بخش افکار مذهبی ثبت کنید. در صورتی که فکر مزاحم درباره ی پرخاشگری لفظی یا فیزیکی علیه دیگران بود، آن را در بخش افکار مزاحم صدمه - پرخاشگری- آسیب ثبت کنید و اگر آن فکر درباره ی موضوعات جنسی بود، آن را در بخش افکار مزاحم جنسی یادداشت کنید. بنابراین، افکار مزاحم غیراخلاقی روی افکار مزاحم غیرپرخاشگرانه، غیرمذهبی یا غیرجنسی متمرکزند و شرکت کننده، آن ها را نوعی سرپیچی از ارزش ها یا معیارهای اخلاقی خودش قلمداد می کند.
چرا این فکر ناخواسته ی مزاحم مذهبی و غیراخلاقی (باورهای مذهبی تان) برای شما این قدر مهم است یا دست کم مورد توجه شماست؟ آیا این افکار نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟ آیا این فکر، تصویر یا تکانه ی مزاحم، نکته ای ترس آور یا نگران کننده به همراه دارد؟
آیا این فکر ناخواسته ی مزاحمِ مذهبی (غیراخلاقی) در شرایط و مواقعی خاص به ذهن تان می رسد؟ وقتی که این فکر مزاحم به ذهن شما رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ممکن است ویژگی ها یا حالت هایی خاص در آن موقعیت یا شما وجود داشته باشد که بتواند باعث برانگیختن افکار مزاحم در شما شود؟ این فکر ناخواسته بیش تر در کجا به ذهن شما می رسد؟ آیا ناگهانی به سرتان می زند؟ برای مثال، احتمال دارد این افکار بیش تر زمانی که شما یک فرد سالخورده، بی خانمان، یا افرادی از نژادهای مختلف را ببینید به ذهن تان برسد. به طور کلی این افکار، تصاویر ذهنی یا تکانه های ناخواسته و ناراحت کننده ی مذهبی (غیراخلاقی) تا چه حد باعث ناراحتی و نگرانی تان می شوند یا زندگی روزانه ی شما را بر هم می زنند؟
برای مثال، آیا به علت ترس از داشتن چنین افکاری از انجام کارهایی خاص یا رفتن به مکان های معین خودداری می کنید؟ آیا وقت زیادی را صرف خارج کردن افکار یا شک های ناخواسته ی مزاحم مذهبی (غیراخلاقی) از ذهن تان می کنید؟
افکار ناخواسته ی مزاحم جنسی
آیا طی سه ماه اخیر، افکار، تصاویر، تکانه ها یا احساس های ناخواسته ی مزاحمی در مورد موضوعات جنسی ناخوشایند و گاه چندش آوری که ناگهانی و غیرمنتظره باشند، به ذهن تان وارد شده است؟برای مثال، ممکن است یک فکر مزاحم در زمینه ی رابطه ی نزدیک و صمیمی داشتن با فردی (مثل بوسیدن) یا داشتن رابطه ی جنسی با کسی باشد که در شما احساس انزجار و چندش به وجود آورد یا در چارچوب معیارها و ارزش های جنسی شما نگنجد یا مثلاً می تواند فکر یا تصویر درگیر شدن در یک عمل جنسی باشد که از نظر شما چندش آور یا غیراخلاقی است.
به خاطر داشته باشید که این افکار جنسی ناخواسته، یک باره و برخلاف میل باطنی شما وارد ذهن تان می شوند و با افکار یا رؤیاهای جنسی که مطلوب یا خوشایندند تفاوت دارند. برای این که یک فکر، تصویر یا تکانه به عنوان فکر ناخواسته مزاحم شناخته شود، باید به وضوح افراطی یا غیرمنطقی یا با ویژگی های شخصیتی، ارزش ها و شرایط زندگی فرد در تضاد باشد.
این نکته مهم است که رؤیاها و خیال پردازی های جنسی با افکار مزاحم جنسی اشتباه گرفته نشوند. رؤیاها و خیال پردازی های جنسی، افکار و تصاویری اند که از نظر شخص لذت بخش و خوشایندند؛ برای مثال، رابطه ی جنسی با فردی که از نظر ظاهر جذاب و دلپسند است یا ناگهان به ذهن آمدن یک رؤیای ناگهانی در زمینه ی برانگیختگی شهوانی.
افکار ناخواسته ی مزاحم جنسی بیش تر منفی اند و در نظر فرد بسیار غیرقابل قبول و حتی گاهی چندش آور. برای مثال، برقرار کردن رابطه ی جنسی با فردی که از نظرتان چندش آور است، برقرار کردن
رابطه ی جنسی که از نظر شما مشمئزکننده یا غیراخلاقی و غیرقانونی است؛ مثل رابطه با کودکان یا حیوانات یا داشتن افکار جنسی که با معیارها و اصول جنسی شما در تضاد باشند و مزاحم و ناراحت کننده به نظر برسند.
چرا افکار ناخواسته ی مزاحم در مورد مسائل جنسی این قدر برای شما مهم یا دست کم مورد توجه شماست؟ آیا این افکار نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟ آیا این فکر، تصویر یا تکانه ی مزاحم، نکته ای ترسناک یا نگران کننده به همراه دارد؟ آیا این فکر ناخواسته ی مزاحم جنسی در مواقع یا موقعیت هایی خاص به ذهن شما می رسد؟
وقتی که این فکر مزاحم به ذهن تان رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ویژگی ها یا حالت هایی خاص در آن موقعیت یا در شما وجود دارد که بتواند باعث برانگیختن این فکر مزاحم شود؟ برای مثال، ممکن است افکار مزاحم جنسی بیش تر زمانی به ذهن تان برسد که متوجه شوید فردی از نظر شما دارای جذابیت جسمی و ظاهری است.
به طور کلی این افکار، تصاویر ذهنی یا تکانه های ناخواسته ی جنسی تا چه حد باعث ناراحتی و نگرانی تان می شوند یا زندگی روزانه ی شما را بر هم می زنند؟ برای مثال، آیا به علت ترس از داشتن چنین افکاری از انجام کارهایی خاص یا رفتن به مکان هایی معین خودداری می کنید؟ آیا وقت زیادی را صرف خارج کردن افکار ناخواسته و ناراحت کننده ی جنسی از ذهنتان می کنید؟
افکار مزاحم در زمینه ی قربانی خشم و خشونت بودن
آیا طی سه ماه گذشته، در عین حال که شما (خانواده/ دوست تان) در محیطی امن به سر می برده اید، افکار، تصاویر یا تکانه های ناخواسته ی مزاحمی مبنی بر این که خانواده، دوست تان یا خودتان در خطر یا تهدید قرار گرفته اید یا قربانی خشم و خشونت یا بعضی رفتارهای پرخاشگرانه شده اید به ذهن تان رسیده است؟برای مثال، شما (خانواده/ دوست تان) شب به تنهایی در یک محیط کاملاً امن در اطراف منزل تان، در حال قدم زدن هستید که به طور ناگهانی یک فکر مزاحم به ذهن تان خطور می کند که ممکن است کسی شما (خانواده/دوست تان) را تعقیب کند یا به شما حمله ور شود. یا شما در خانه ای که درِ آن قفل شده است، تنهایید، ولی یک فکر ناگهانی مبنی بر این که فردی در خانه حضور دارد که می تواند باعث آسیب رساندن به شما شود، به ذهن تان می رسد.
به خاطر داشته باشید که ما در مورد افکار مزاحم در زمینه ی قربانی خشم و خشونت بودن (خودتان، خانواده و دوست تان) که ناگهان به ذهن شما می رسد سؤال می کنیم، ولی نگرانی های (عینی- ذهنی) طولانی مدت در زمینه ی قربانی خشم و خشونت بودن مورد نظرمان نیست. برای آن که یک فکر، تصویر یا تکانه به عنوان فکر ناخواسته ی مزاحم شناخته شود، باید به وضوح افراطی یا غیرمنطقی یا با ویژگی های شخصیتی، ارزش ها و شرایط زندگی فرد متضاد باشد.
برای مثال، اگر فردی واقعاً به وسیله ی مهاجمی مورد حمله قرار
گیرد، وجود افکار خشم و خشونت در وی، در چارچوب افکار ناخواسته ی مزاحم قرار نمی گیرد. یا اگر مشغله های ذهنی درباره ی یکی از اعضای خانواده یا دوستی باشد که در زمان حاضر در موقعیتی خطرناک قرار دارد، این نگرانی محسوب می شود، نه یک فکر مزاحم.
با وجود این، اگر فرد در یک روز روشن، در کنار افراد بسیاری در حال قدم زدن در محله ی خود باشد که محلی چندان جرم خیز نیست و ناگهان تصور کند که ممکن است مورد حمله قرار بگیرد. در این صورت، این فکر به عنوان یک فکر ناخواسته ی مزاحم ارزیابی می شود.
آیا این فکر مزاحمِ قربانی خشم و خشونت بودن در مواقع یا موقعیت هایی خاص به ذهن تان می رسد؟ وقتی که این فکر مزاحم به ذهن شما رسید، کجا بودید و چه کار می کردید؟ آیا ویژگی های یا حالت هایی خاص در آن موقعیت یا در شما وجود دارد که بتواند باعث برانگیختن این فکر مزاحم شود؟ برای مثال، ممکن است این فکر مزاحم زمانی بیش تر به ذهن تان برسد که در شب تنها هستید.
افکار یا تصاویر ناخواسته ی مزاحم و تهدیدآمیزِ قربانی خشم و خشونت بودن تا چه حد باعث ناراحتی و نگرانی تان می شوند یا زندگی روزانه ی شما را بر هم می زنند؟
برای مثال، آیا به علت ترس از داشتن چنین افکاری از انجام کارهایی خاص یا رفتن به مکان هایی معین خودداری می کنید؟ آیا وقت زیادی را صرف خارج کردن افکار مزاحم ناخواسته ی تهدیدآمیز و ناراحت کننده از ذهن تان می کنید؟
دیگر افکار مزاحم منحصر به فرد
آیا طی سه ماه گذشته، افکار، تصاویر، تکانه ها یا احساس های ناخواسته ی مزاحم دیگری به ذهن شما رسیده است که ما در این جا مطرح نکرده باشیم؟ برای مثال، ممکن است صداها، کلمات، عبارات یا بعضی از خاطرات به طور مکرر و بدون این که شما خواسته باشید، یک باره در ذهن تان خطور کنند.ممکن است یک اجبار ناگهانی در مرتب کردن مجدد چیزها و چیدن مجموعه کتاب ها یا مجله های تان با یک نظم خاص به ذهن شما رسیده باشد. یا آن که یک فکر یا تصویر ذهنی شبیه به خرافات، سحر و جادو و بدشانسی در مورد خودتان یا نزدیکان تان به سرتان زده باشد.
به خاطر داشته باشید که ما درباره ی افکار مزاحم ناگهانی که ممکن است باعث ناراحتی یا آزردگی خاطر شما شوند، سؤال می کنیم. آن ها قطعاً ناخواسته اند، باعث از هم گسیختگی و ایجاد وقفه در مسیر جریان فکر یا فعالیت های شما می شوند و کنترل آن ها به نظرتان مشکل است. انتظار می رود بیش تر افراد، افکار، تصاویر یا تکانه های اضافی مختص به خود را گزارش ندهند.
این بخش به این دلیل اضافه شده است که ما افکار مزاحم شخصی منحصر به فرد را، که در واقع تکرارشونده تر و تنش زاتر از مقیاس های آلودگی، آسیب، جنسی، مذهب، شک، قربانی خشم و خشونت بوده اند و به وسیله ی این مصاحبه تشخیص داده می شوند، از قلم نیندازیم. همین طور، فرصتی فراهم می شود تا نشانه های نظم و ترتیب- تقارن و
افکار خرافی- سحر و جادو را که در بخش قبلیِ مصاحبه از قلم افتاده است، مورد شناسایی قرار دهیم. چرا افکار ناخواسته ی مزاحم این قدر برای شما مهم است یا دست کم مورد توجه شماست؟ آیا نتیجه یا پیامدی منفی دارد که احتمالاً باعث نگرانی تان می شود؟ آیا این فکر، تصور یا تکانه ی مزاحم نکته ای ترسناک یا نگران کننده به همراه دارد؟
منبع مقاله: شمس، گیتی، (1388)، شناخت وسواس و علایم آن: راهنمای علمی شناسایی علایم وسواس، تهران، نشر قطره، 1388.
/م
