نویسنده: دکتر محمد پارسا
روان شناسی به رشته ای از خانواده های علمی به نام علوم اجتماعی یا رفتاری تعلق دارد. همه ی این دانشها می کوشند تا با تجزیه و تحلیل مسائل انسانی راه و روشهای رفتاری سنجیده و ملموسی برای حل آنها بیابند. در واقع هر یک از این رشته ها به ما می آموزد که چگونه باید همانندیها و تفاوتهای موجود میان افراد را در نظر گرفت. البته، هر یک از این رشته ها در زمینه ی کار خود نسبت به یک موضوع خاص تأکید می ورزد، آنچنان که در جامعه شناسی (1)، روان شناسی و مردم شناسی (2) دیده می شود.
جامعه شناسی به بررسی گروهها و نهادها در درون جامعه، مانند خانواده، سازمانهای مذهبی، کارگاه ها، جَرگه ها و دسته های مختلف می پردازد. برای مثال، جامعه شناسی ممکن است به این پژوهش بپردازد که وقتی زنها وارد بازار کار می شوند چه دگرگونیهایی در وضع خانواده ها پدید می آیند. به طور کلی جامعه شناسان کمتر از روان شناسان به صفات شخصیت و تفاوتهای فردی توجه دارند. اما روان شناسان اجتماعی در مرز این دو رشته فعالیت می کنند. به این معنا که گروهها و اوضاع و احوال اجتماعی به گونه ای متقابل در افراد تأثیر می کنند.
مردم شناسی با بنیادهای فرهنگی، مادی و فیزیکی و رشد گونه های آدمی سروکار دارد. مردم شناسان در اصل توجه خود را به یک واحد بزرگ، مانند قوم و قبیله یا حتی کل جامعه معطوف می دارند. آداب و رسوم و باورهای مردم را در فرهنگهای مختلف و در زندگی روزانه ی آنان با یکدیگر مقایسه می کنند. اما برعکس، بیشتر روان شناسان فقط رفتارهای خاص و فرایندهای روانی افراد، نه آداب و رسوم همه ی گروه ها را مورد بررسی قرار می دهند. بعضی از مردم شناسان مسائل روانی را بررسی می کنند و پژوهشگرانی از آنها به چگونگی تفاوتها و همانندیهای میان فرهنگی از دیدگاه روان شناسی می پردازند.
دانش روان شناسی در میان علوم رفتاری بیش از همه به تجربه های آزمایشگاهی و مشاهده تکیه می کند. در ضمن یکی از رشته هایی است که به شخصیت و خوشی و خوشبختی فرد توجه بیشتری دارد. روان شناسی از اطلاعات زیست شناسی نیز بیشتر از رشته های دیگر بهره می گیرد. در واقع بعضی از پژوهشگران روان شناسی را بیشتر با زیست شناسی در یک طبقه قرار می دهند تا با علوم اجتماعی. با وجود این، در حالی که زیست شناسان به طور عمده به ادراکِ ساختار و کارکرد اعضای موجود زنده توجه نشان می دهند، روان شناسان، بیشتر به کاربرد پژوهشهای زیستی برای پیشرفت بینش در رفتار انسانی و فعالیتهای روانی ابراز علاقه می کنند. روان شناس به این جهت ارتباط یاخته های عصبی را در مغز بررسی می کند تا بتواند یادگیری و حافظه را بهتر ادراک و شناسایی کند.
دانش روان شناسی افزون بر دانشهای یاد شده در بالا با زمینه ها و پیشرفتهای پزشکی، امور قضایی و دادرسی، بازرگانی و مدیریت، سنجش و اندازه گیری و رایانه یا کامپیوتر نیز دارای پیوندی استوار است و به یاری دستاوردهای آنها در تشریح و تحلیل رفتار موفقیتهای بیشتری به دست آورده است. رشته های دیگری مانند هنر موسیقی و نقاشی یا شعر و سخنوری و کارهای ورزشی نیز هستند که با روان شناسی ارتباط پیدا می کنند.
پی نوشت ها :
1. sociology
2. anthropology
پارسا، محمد؛ (1382)، بنیادهای روان شناسی، تهران: انتشارات سخن، چاپ دوم
