اختلال دوقطبي چيست و در چه سني ديده مي شود؟
اختلال دوقطبي (که در گذشته به آن اختلال مانيک - دپرسيو گفته مي شد) يکي از اختلالات روان پزشکي است که در اثر آن در خلق، سطح انرژي، رفتار و نحوه ي تفکر فرد بيش از حد معمول تغييراتي رخ مي دهد، به نحوي که عملکرد او را حداقل در يکي از حوزه هاي ارتباطي، اجتماعي، شغلي يا تحصيلي مختل مي کند.طبق طبقه بندي رايج اختلالات روان پزشکي، اختلال دوقطبي ممکن است با دوره هاي مجزا يا توأم شيدايي يا افسردگي بروز کند. هر دوره با علايم عمده ي زير تعريف مي شود:
علايم و نشانه هاي شيدايي (مانيا)
زماني گفته مي شود فردي مبتلا به دوره ي شيدايي است که حداقل به مدت يک هفته داراي خلقي بيش از حد معمول شاد يا تحريک پذير باشد و در همان زمان حداقل سه علامت از نشانه هاي زير را نيز داشته باشد:
- پرحرفي بيش از حد معمول
- پراکندگي افکار يا احساس وجود افکار سبقت جويانه. (افکار سبقت جويانه دو يا چند فکر هستند که هم زمان و به سرعت به ذهن فرد مي آيند و براي او سخت است که آن ها را از هم جدا و اولويت بندي کند و ذکر مي کند که انگار چند فکر در ذهنش مسابقه مي دهند. )
- کاهش نياز به خواب.
- حواس پرتي.
- افزايش اعتماد به نفس يا افکار خود بزرگ بينانه (خود را برتر از ديگران يا برتر از آن چه واقعاً هست، مي پندارد).
- افزايش فعاليت هاي هدفمند يا تهيّج رواني - حرکتي (پرتحرکي و بي قراري حرکتي بيش از حد معمول).
- درگيري بيش از حد در فعاليت هاي لذت بخشي که عواقب خطرناکي دارد.
علايم و نشانه هاي افسردگي
زماني گفته مي شود فردي مبتلا به دوره ي افسردگي است که يکي از دو نشانه ي «خلق غمگين يا تحريک پذير» و «ناتواني در لذت بردن از فعاليت هايي که قبلاً مورد علاقه ي فرد بوده است» را به مدت حداقل دو هفته همراه با دست کم چهار نشانه از نشانه هاي زير داشته باشد:
- احساس خستگي و فقدان انرژي.
- کاهش تمرکز.
- بي خوابي يا پرخوابي.
- کم تحرکي يا (بي قراري حرکتي بيش از حد معمول).
- تغيير در اشتها و وزن.
- احساس بي دليل گناه يا بي ارزشي.
- اشتغال ذهني دايم با مرگ يا فکر خودکشي.
زماني گفته مي شود فرد مبتلا به اختلال دوقطبي است که در طول عمر خود حداقل يک بار دچار علايم شيدايي شده باشد، حتي اگر نشانه هاي افسردگي وجود نداشته باشد. اما اگر کسي دچار اختلال افسردگي باشد، تنها در صورتي بيماري او دوقطبي محسوب مي شود که هم زمان با افسردگي داراي نشانه هاي شيدايي نيز باشد يا در طول عمر خود حداقل يک بار دچار علايم شيدايي شده باشد.
گاه نشانه هاي شيدايي و افسردگي به صورت هم زمان در فردي بروز مي کند که در آن صورت گفته مي شود فرد مبتلا به اختلال دوقطبي از نوع مختلط است.
انواع مختلفي از اختلال دوقطبي وجود دارد که در بزرگسالان بيش از کودکان و نوجوانان قابل افتراق از يک ديگر است. از جمله: اختلال دوقطبي نوع يک و نوع دو، اختلال کج خلقي و سيکلوتايمي.
تا کنون در معيارهاي طبقه بندي اختلالات روان پزشکي، تفاوت هاي علايم اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان در مقايسه با بزرگ سالان مطرح نشده است؛ در حالي که به نظر مي رسد معيارهاي تشخيص اين اختلال در بزرگ سالان براي تشخيص آن در سنين پايين تر به خصوص گروه سني قبل از بلو غ کفايت نمي کند و علايم در اين گروه سني از بزرگ سالان مشکل تر تشخيص داده مي شود.
اين اختلال طبي ممکن است در هر سني از اوايل کودکي تا سنين پيري مشاهده شود، اما شايع ترين سن شروع آن بين 15 تا 19 سالگي است. به دليل مشکل بودن تشخيص در اين گروه سني، آمار دقيقي از ميزان شيوع آن در کودکان در دست نيست، اما گفته مي شود که 1 تا 6 درصد از کودکان و نوجوانان به آن مبتلا مي شوند. هر چه ابعاد بيماري بيش تر شناخته مي شود، شيوع آن در کودکان نيز بيش تر گزارش مي شود.
ديده شده است که گروه قابل توجهي از کساني که در کودکي، اختلال بيش فعالي - کم توجهي شديد داشته اند، در واقع به اختلال دوقطبي يا لااقل هم زمان به هر دو اختلال مبتلا بوده اند. از طرفي بسياري از کودکان و نوجواناني که دچار اختلال افسردگي و عود آن شده اند، در آينده مبتلا به اختلال دوقطبي تشخيص داده خواهند شد.
منبع مقاله:
خادمي، مژگان، (1389) اختلال دوقطبي در کودکان و نوجوانان، تهران: نشر قطره، چاپ اول.
/م
