نويسنده: دبورا تکاک
مترجم: مينا اسماعيلي
مترجم: مينا اسماعيلي
12 راه مبارزه با سنگ کليه
«نورمن اليس» يک افسر بازنشسته نيروي هوايي آمريکا مي گويد: «فکر مي کردم مي توانم هر نوع دردي را تحمل کنم. دندانپزشک دندانم را بدون بي حسي، خالي و دريل مي کرد- اما وقتي سنگ کليه گرفتم از شدت درد گريه کردم». شما هم اگر سنگ کليه داشته باشيد ممکن است مجبور به گريستن شويد. هر چند پزشکان هنوز به درستي علت تشکيل بلورهاي نمک و مواد معدني در کليه را نمي دانند، اما يک چيز کاملاً واضح است: سنگ کليه با درد زيادي توأم است. سنگ کليه در برخي افراد پس از ماه ها صبر و انتظار (و تحمل درد) دفع مي شود. اميدواريم شما جزو اين گروه نباشيد.امروزه پزشکان چندين راهکار مختلف براي رهايي يافتن از اين سنگ ها مي شناسند آنچه پزشکان عاجز از انجام آنند، دادن اطمينان خاطر به بيماران در خصوص عدم تشکيل مجدد سنگ در کليه است. احتمال تشکيل مجدد سنگ در افرادي که يکبار دچار سنگ کليه شده اند بيشتر است و اگر براي براي دومين بار تشکيل شود احتمال تشکيل آن براي بار سوم بسيار بيشتر خواهد بود. آقاي «اِليس» آخرين دفعه يعني ده سال قبل شش سنگ در کليه خود داشت. وي از آن زمان تاکنون به دستور پزشک به مصرف داروهايي جهت جلوگيري از عود مجدد بيماري پرداخته و در نحوه زندگي خود تغييراتي داده است. اما قبل از اعمال هرگونه تغيير در شيوه زندگي خود، لازم است بدانيد که سنگ کليه انواع مختلفي دارد که تشخيص آن تنها به عهده پزشک است چنانچه پزشک از نوع سنگ کليه شما اطلاع داشته باشد با رعايت نکات زير مي توانيد از تشکيل مجدد سنگ پيشگيري نماييد.
نوشيدن مايعات به مقدار زياد
صرف نظر از نوع سنگ کليه تنها و مهم ترين عامل پيشگيرانه افزايش مقدار جذب آب توسط بدن است. آب باعث رقيق شدن ادرار شده، به اين ترتيب از تغليظ نمک ها و مواد معدني پيشگيري به عمل مي آيد. چقدر مايعات بنوشيم؟ لازم است روزانه حداقل 2 ليتر ادرار دفع شود. اگر تمام روز خارج از منزل مثلاً در باغ يا مزرعه و زير آفتاب سوزان کار کرده ايد، بايد 2 گالن (در حدود 4 ليتر) آب بنوشيد. مسأله مهم ادراري است که دفع شود. بهتر است ادرار خود را در پاکت هاي خالي شير جمع آوري کنيد تا بدين ترتيب بتوانيد مقدار ادرار دفع شده را اندازه گيري نماييد.مصرف به اندازه ي کلسيم
در حدود 92% از سنگ هاي کليه را سنگ هاي کلسيمي يا ترکيبات کلسيم تشکيل مي دهند. اگر پزشک آخرين سنگ دفع شده از کليه را از نوع کلسيمي تشخيص داده است بدان معناست که بايد در مقدار مصرف کلسيم بيشتر دقت کنيد. اگر از کلسيم به عنوان مکمل غذايي استفاده مي کنيد، لازم است حتماً در اين رابطه با پزشک خود مشاوره نماييد.دومين اقدام شامل بررسي ميزان مصرف روزانه غذاهاي سرشار از کلسيم نظير شير، کره، پنير و ساير فرآورده هاي حاوي کلسيم است. لازم نيست اين غذاها را به کلي از برنامه غذايي خود حذف کنيد، فقط مقدار آن ها را محدود کنيد. توجه داشته باشيد که تقريباً تمامي کلسيمي که به بدن مي رسد از طريق فرآورده هاي لبني تأمين مي گردد.
بررسي مجدد داروهاي معده
آنتي اسيدهاي متداول حاوي مقادير زيادي کلسيم مي باشند. اگر آنتي اسيد مصرف مي کنيد و سنگ کليه کلسيمي داريد حتماً به بروشور داخل جعبه آنتي اسيد جهت اطلاع يافتن از ترکيبات آن مراجعه کنيد. اگر آنتي اسيد مصرفي شما داراي کلسيم است از آنتي اسيد ديگري استفاده نماييد.غذاهاي حاوي اُکزالات زياد را کمتر مصرف کنيد
حدود 60% همه سنگ هاي شناخته شده، از جنس اکزالات کلسيم هستند. اگر همه چيز در بدن شما درست کار کند، اکزالاتي که با خوردن ميوه ها و سبزيجات مصرف مي کنيد، دفع خواهد شد. ولي اگر سابقه سنگ هاي اکزالات کلسيم داريد قطعاً همه چيز درست عمل نمي کند. بنابراين شما بايد مصرف غذاهاي حاوي اکزالات زياد را محدود کنيد: اين ها عبارتند از: لوبيا، چغندر، زغال اخته، کرفس، شکلات، انگور، فلفل سبز، جعفري، اسفناج، توت فرنگي، کدو حلوايي و چاي.مصرف منيزيم و ويتامين B6
پژوهشگران سوئدي به اين نتيجه دست يافته اند که مصرف منيزيم به عنوان مکمل غذايي، احتمال ايجاد سنگ هاي کليوي را تا 90% کاهش مي دهد. دانشمندان تصور مي کنند منيزيم به اين دليل مؤثر است که قادر است مانند کلسيم با اکزالات ترکيب شود. اما برخلاف کلسيم، احتمال تشکيل سنگ در نتيجه ترکيب منيزيم با اکزالات کم است. به علاوه ويتامين B6 موجب کاهش مقدار اکزالات در ادرار مي شود. در يک تحقيق با مصرف 10 ميلي گرم ويتامين B6 مقدار اکزالات ادرار کاهش يافت.روشي متفاوت
درباره عصاره قره قاط (آس بري صغير) چه مي توان گفت
اثر سودمند عصاره قره قاط بر کليه و حتي سنگ آن از قديم بين مردم شناخته شده است. اما اين مطلب واقعاً تا چه حد صحت دارد؟ دکتر «پيتر فاکلسو» در اين باره چنين مي گويد: «به گمان من عصاره قره قاط خاصيت اسيدي دارد و نوشيدن آن باعث اسيدي شدن ادرار و در نتيجه مانع از تشکيل سنگ در کليه مي شود.» آيا اين مطلب را عنوان کرديم تا بگوييم عصاره قره قاط هيچ تأثيري بر کليه ندارد؟ نه کاملاً. از آنجا که عصاره قره قاط در هر حال جزو مايعات مي باشد مي تواند مؤثر واقع شود. اما بايد گفت که آب ساده نيز همين کار را انجام مي دهد به انضباط اين که کالري کمتري دارد.مصرف غذاهاي سرشار از ويتامين A
صرف نظر از نوع سنگ کليه، مصرف ويتامين A جهت حفظ شکل مسيرهاي عبور ادرار و جلوگيري از تشکيل مجدد سنگ ضروري است. مصرف روزانه 5000 واحد (بر حسب واحد بين المللي) ويتامين A الزامي است. مصرف اين مقدار ويتامين A به هيچ وجه دشوار نيست. به عنوان مثال 1/2 پيمانه سبب زميني شيرين کنسرو شده حاوي 7982 واحد ويتامين A است. همين مقدار هويج حاوي 10055 واحد ويتامين A است. از ديگر غذاهايي که از نظر ويتامين A غني اند مي توان از زرد آلو، کلم بروکلي، گرمک(طالبي) کدو تنبل، کدو مسما (يا کدو رشتي) و جگر نام برد. (البته شايان ذکر است که هرگز نبايد ويتامين A را خودسرانه و بدون نظر پزشک مصرف کرد. زيرا مقدار زياد آن سمي است).داشتن فعاليت کافي
کلسيم فراواني در جريان خون افراد کم تحرک تجمع مي کند. فعاليت کافي باعث مي شود کلسيم موجود در خون دوباره به استخوان بازگردد. به عبارت ديگر اگر مايل به تشکيل مجدد سنگ نيستند تمام روز يک جا ننشينيد تا کلسيم فرصت کافي براي رسوب و تشکيل سنگ در کليه داشته باشد. از خانه خارج شويد، قدم بزنيد، بادبادک هوا کنيد و يا به دوچرخه سواري مشغول شويد.هشدار پزشکي
در اين موارد حتماً به پزشک مراجعه کنيد.
اگر سابقه سنگ کليه داريد و اکنون درد احساس مي کنيد احتمال مي رود که مجدداً سنگي در کليه تشکيل شده باشد. جهت حصول اطمينان در موارد زير به پزشک خود مراجعه نماييد:0 درد شديد- چه همراه با خون در ادرار باشد و چه بدون آن.
0 دفع سنگ (در صورت دفع سنگ بايد نمونه را نزد پزشک ببريد.)
پزشک به کمک اشعه x بزرگي سنگ دفع شده را تعيين مي کند. سنگ هاي بزرگ جداي از درد شديدي که توليد مي کنند باعث مسدود شدن مجاري و حتي ايجاد عفونت مي شوند. پزشک به کمک روش هاي درمان سنگ شکني و يا ساير روش هاي نسبتاً بي خطر نظير استفاده از ليزر يا امواج ماوراء صوت به شما کمک خواهد کرد و پس از آن مي تواند به تجويز داروهاي مناسب جهت جلوگيري از تشکيل مجدد سنگ اقدام نمايد.
کنترل مقدار مصرف پروتئين
بين مقدار مصرف پروتئين و تشکيل سنگ در کليه ارتباط مستقيمي وجود دارد. پروتئين باعث افزايش مقدار اسيد اوريک، کلسيم و ترکيبات فسفري در ادرار مي شود و همين عامل در برخي افراد به تشکيل سنگ در کليه مي انجامد. بنابراين افرادي که داراي سابقه تشکيل سنگ هاي کلسيمي هستند و به خصوص آن ها که اسيد اوريک و سنگ هاي سيستين دارند بايد در مصرف پروتئين بسيار دقت کنند. اين افراد حداکثر مجاز به مصرف 180 گرم غذاهاي حاوي پروتئين يعني گوشت، پنير، مرغ و ماکيان و ماهي مي باشند.کاهش نمک
اگر سابقه تشکيل سنگ هاي کلسيمي داريد وقت آن رسيده که نمک را از برنامه غذايي خود تقريباً حذف کنيد. مقدار نمک مصرفي خود را بايد به 2 تا 3 گرم در روز تقليل دهيد. کاهش نمک به معناي کاهش مصرف غذاهاي شور، مانند غذاهاي گوشتي، چيپس، پنيرهاي شور، و کاهش مصرف نمک هنگام صرف غذاست.ويتامين C را در حد متعادل مصرف کنيد
افرادي که مستعد تشکيل سنگ هاي اکزالات کلسيم اند بايد از مصرف زياد ويتامين C پرهيز نمايند. مصرف مقدار زياد اين ويتامين- بيش از 4-3 گرم در روز- منجر به افزايش توليد اکزالات و در نتيجه افزايش احتمال تشکيل سنگ مي شود. البته گنجاندن اين مقدار ويتامين C در برنامه غذايي تقريباً غير ممکن است. (براي اين منظور بايد روزانه 37 عدد پرتقال را آب گرفت) بنابراين منظور ما از محدود کردن مصرف ويتامين C، بيشتر ويتاميني است که به عنوان مکمل غذايي و دارويي مصرف مي شود. در صورت مصرف ويتامين C مکمل، آن را حذف کنيد.از مصرف زياد ويتامين D خودداري کنيد
مصرف زياد ويتامين D موجب افزايش کلسيم در تمام بدن مي شود. لذا مصرف بيش از 400 واحد مجاز نيست.منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم
