نويسنده: دبورا تکاک
مترجم: مينا اسماعيلي
مترجم: مينا اسماعيلي
10روش درمان التهاب وريدي
التهاب رگ (1). اکثر مردم اگر هم چيزي راجع به التهاب رگ ها بدانند، تنها همين قدر مي دانند که «ريچارد نيکسون» رئيس جمهور اسبق آمريکا به آن مبتلا بود و ديگر اينکه اين بيماري به وريدهاي پا مربوط مي شود. اگرچه اين دو مورد هر دو صحيح اند. اما افرادي که خود به اين بيماري مبتلايند بسيار بيشتر راجع به آن مي دانند - مثلاً اين افراد التهاب وريد ها را به عنوان بيماري دردناک و خطرناکي مي شناسند که مي تواند بدون بروز هيچ علامتي زندگي آنان را در نتيجه ي گير کردن لخته در سياهرگ هاي ريه، به خطر بياندازد. اين بيماري بيشتر با عنوان ترومبوفلبيت - که البته صحيح تر نيز هست - شناخته مي شود. «ترومبو» به لخته ي خوني اطلاق مي شود که خطرناک بودن بيماري بيش از هر چيز به آن مربوط است. دو نوع التهاب وريدي عمده وجود دارد: ترومبوفلبيت وريدهاي عميقي يا DVT(2) که نسبت به نوع ديگر خطرناک تر است و ديگري فلبيت وريدهاي سطحي نزديک به پوست که ما اکنون به آن خواهيم پرداخت. دکتر «مايکل ديک» تفاوت اين دو را چنين توصيف مي کند: «فلبيت تنها به معني التهاب وريد است. حال اين التهاب ممکن است در وريدهاي سطحي نزديک پوست رخ دهد و يا در وريدهاي عمقي پا». وي در ادامه مي افزايد: «ترومبوفلبيت وريدهاي عمقي چيزي است که ما هميشه در صورت روبرو دشن با آن به شدت احتياط مي کنيم. زيرا در اين افراد احتمال حرکت و جابجايي لخته در نتيجه ي جدا شدن آن از ديواره ي رگ و گردش آن در خون و رسيدن مستقيم آن به ريه ها وجود دارد. در برخورد با DVT گاهي به بستري شدن و درمان توسط داروهاي ضد انعقاد نياز است. اما لخته هايي که در وريدهاي سطحي تشکيل مي شوند معمولاً تمايلي به جدا شدن از ديواره ي رگ ندارند». به همين دليل نکاتي که در زير به آن ها اشاره خواهد شد خاص بيماراني است که به فلبيت سطحي مبتلا بوده و تحت نظر پزشک مي باشند. اين نکات جهت رهايي از درد و ناراحتي ناشي از بيماري و کمک به کاهش احتمال بروز مجدد علايم توصيه شده اند.عدم استفاده از داروهاي ضد بارداري خوراکي
دکتر«جس يانگ» مي گويد: «افراد داراي سابقه ي ابتلا به التهاب وريد و تشکيل لخته به هيچ عنوان نبايد از داروهاي ضد بارداري خوراکي استفاده نمايند. احتمال بروز ترمبو فلبيت در وريدهاي عمقي در افرادي که از اين داروها استفاده مي کنند نسبت به ساير افراد 3الي 4برابر بيشتر است. هم چنين استفاده از داروهاي مذکور در مورد افرادي که به التهاب وريدهاي سطحي مبتلايند احتمال بروز مجدد بيماري را تا حد بسيار زيادي افزايش مي دهد».استراحت و گرم کردن پاها
دکتر «ديک» معتقد است که التهاب وريدهاي سطحي را مي توان با بالا بردن پاها و استفاده از گرماي مرطوب بهبود بخشيد. اگر چه باقي ماندن در تخت خواب در اين موارد ضروري نيست، اما به نظر مي رسد استراحت کردن و بالا بردن پاها به ميزان 15تا 30سانتي متر از سطح قلب سرعت بهبود را تسريع مي نمايد. التهاب وريدهاي سطحي معمولاً ظرف يک هفته تا ده روز از بين مي رود. هرچند که بهبود کامل آن ممکن است 3تا6هفته به درازا بکشد.شناخت عامل خطرآفرين
چنانچه يک بار به التهاب وريدها دچار شده ايد احتمال ابتلاي مجدد به آن زياد است. ميزان خطر تا حدود زيادي بستگي به عوامل تحت کنترل و يا خارج از کنترل شما دارد. دکتر «يانگ» مي گويد: «مواقعي که مجبور به قرار گرفتن تحت عمل جراحي و يا استراحت طولاني مدت هستيد، احتمال بروز بيماري افزايش مي يابد». هرچند استراحت طولاني مدت که متعاقب جراحي يا بيماري هاي جدي اتفاق مي افتد اجتناب ناپذير است، اما مي توان از موارد خطرآفرين خاصي نظير جراحي هاي انتخاب و غيرضروري به ويژه در افراد مسني که مستعد تشکيل لخته مي باشند اجتناب کرد. در مورد عوامل خطرزاي خاص با پزشک خود مشورت نماييد. اما به ياد داشته باشيد که تحرک و برخاستن از بستر، احتمال بروز التهاب وريدي را پس از جراحي کاهش مي دهد.پياده روي ضمن راندن اتومبيل
آيا در فکر سفري طولاني با اتومبيل هستيد؟ چنانچه در گذشته به التهاب وريدي دچار بوده ايد، اطمينان يابيد که علاوه بر چرخ هاي ماشين، خود شما نيز به قدر کافي حين سفر تحرک داريد. دکتر«ديک» معتقد است مهم ترين مسأله توقف هاي متناوب و انجام ورزش است. تنها يکبار در روز متوقف کردن اتومبيل و 2 کيلومتر راه رفتن کافي نيست. در عوض طي سفر در هر روز 4يا5بار توقف کرده و مسافت هاي کوتاه تري را پياده طي کنيد. وي هم چنين مي افزايد: «شما با اين کار سعي مي کنيد از کند شدن جريان خون که در نتيجه ي بي تحرکي به مدت طولاني حاصل مي شود جلوگيري نماييد. در شرايطي که تحرک کافي وجود ندارد گردش خون کند شده و زمينه ي تشکيل لخته فراهم مي آيد».کمي ورزش کنيد
دکتر«رابرت گينزبرگ» مي گويد: «ورزش - و در درجه ي نخست پياده روي - موجب تخليه ي وريدها مي شود. جلوگيري کردن از انباشته شدن خون در وريدها تا حد ممکن بهترين راه براي پيشگيري از بروز مجدد التهاب وريدي است. وريدها يا همان سياهرگ ها به طور طبيعي داراي فشار کمي هستند و اگر کار دريچه هايي که در وريدها مانع از برگشت خون به پاها و به سمت پايين مي شوند - مثلاً به دليل التهاب وريدي - مختل شود، تنها چاره براي جلوگيري از تجمع خون در وريدها، پياده روي است».هنگام استراحت پاها را بالا قرار دهيد
چنانچه به التهاب وريدي دچاريد و ناگزيريد به مدت طولاني بستري شويد، به منظور بهبود وضعيت گردش خون درپاها، پايه هاي قسمت پايين تخت را چند سانتي متر از سطح زمين بالا بياوريد. همچنين حين استراحت لازم است تا جايي که مي توانيد به پاهاي خود ورزش دهيد. به گفته ي دکتر «يانگ» در صورت تمايل مي توانيد آسپيرين مصرف کنيد. هرچند که هيچ يک از مطالعات تاکنون نقش آسپيرين را در کاهش احتمال بروز مجدد التهاب وريدي به اثبات نرسانده اند.پوشيدن جوراب هاي واريس
برخي از پزشکان به منظور جلوگيري از عود مجدد بيماري پوشيدن جوراب هاي ساپورت يا واريس را توصيه مي کنند و برخي ديگر مخالف استفاده از آن هستند. هرچند طبق تحقيقات انجام شده هيچ گونه مدرکي دال بر تأثير جوراب هاي واريس در پيشگيري از عود مجدد بيماري در دست نيست، اما پوشيدن اين جوراب ها در برطرف کردن درد ناشي از التهاب وريدي در بعضي واقعاً مؤثر است.هشدار پزشکي
علامت عفونت
مردم اغلب با شنيدن اين مطلب که دچار التهاب وريدند به شدت نگران مي شوند. زيرا بر اين باورند که لخته ممکن است به حرکت درآمده و باعث مرگ آنان شود. در واقع اين اتفاق بندرت رخ مي دهد. هرچند که اگر بيماري به حال خود رها شود و تحت درمان قرار نگيرد ممکن است به عفونتي که زندگي فرد را تهديد مي کند تبديل گردد. چنانچه علايم التهاب وريدي - يعين درد، قرمزي، حساسيت، خارش و تورم - با تب توأم باشند و ظرف يک هفته يا بيشتر بهبود نيابند مراجعه ي به پزشک الزامي است. تب مي تواند نشانه ي وجود عفونت باشد که پزشک با تجويز آنتي بيوتيک نسبت به درمان آن اقدام مي کند.عوارض ناشي از پرواز
در متون علمي موارد بسياري از افراد را مي توان يافت که به دنبال يک پرواز طولاني به التهاب وريدهاي عمقي مبتلا شده اند. اگر چه دليل اين مسأله هنوز به درستي روشن نيست، (شايد به وجود فشار در داخل کابين، بي حرکتي، مصرف الکل و... مربوط شود) اما اين مشکل چنان شايع است که امروزه با عنوان «سندرم اقتصاد» معروف است. زيرا ظاهراً افرادي که در صندلي هاي جادار و درجه يک مي نشينند دچار اين عارضه نمي شوند. دکتر «يانگ» مي گويد: «سفرهاي طولاني با هواپيما، اتومبيل يا هرگونه بي حرکتي طولاني مدت احتمال بروز ترومبو فلبيت را افزايش مي دهد. اما در سفر با هواپيما فرد بيشتر به صندلي خود محدود مي شود و در آن محبوس مي گردد. بنابراين اگر به التهاب وريدي مبتلاييد، لازم است قبل از سفر حتماً جوراب واريس بپوشيد و تقريباً هر30دقيقه يکبار پس از برخاستن هواپيما از زمين، صندلي خود را ترک کنيد و در راهروي مابين صندلي ها راه برويد. براي آنکه موجب آزار فرد مجاور خود نشويد مي توانيد يکي از صندلي هاي دو طرف راهرو را براي نشستن درخواست نمايد».چگونه تأثير آسپيرين بر بيماري
طبق برخي از مطالعات آسپيرين با خاصيت رقيق کنندگي خون ممکن است در کاهش بروز التهاب رگ از طريق ممانعت از تشکيل سريع لخته در افراد مستعد، مؤثر باشد. بر اساس اين تحقيقات بهتر است قبل از بستري شدن به مدت طولاني، سفر يا جراحي که همگي زمينه را براي کُند شدن گردش خون و تشکيل لخته فراهم مي کنند، آسپيرين مصرف شود. هرچند چنين توصيه اي جالب توجه به نظر مي رسد. اما بسياري از پزشکان تمايلي به اجراي آن ندارند. دکتر «ديک» مي گويد: «مطمئن نيستم که آسپيرين تا اين حد در جلوگيري از تشکيل لخته موثر باشد». اما اگر مايليد اين توصيه را به کار ببنديد بايد توجه داشته باشيد که اين روش به هر حال نوعي درمان پزشکي است که مشاوره با پزشک در مورد آن ضروري است.اين هم يک دليل ديگر براي ترک سيگار
طبق گفته ي دکتر «يانگ» چنانچه مرتباً به التهاب رگ دچار مي شويد و پزشک نمي تواند دليل خاصي براي آن پيدا کند بايد دست از سيگار کشيدن برداريد. زيرا ممکن است به بيماري «برگر» (3) که هنوز به سرخرگ ها سرايت نکرده مبتلا شده باشيد. از علايم بيماري برگر مي توان به درد شديد و تشيکل لخته - غالباً در ساق ها- اشاره کرد. اين بيماري ارتباط مستقيم با سيگار کشيدن دارد و تنها راه التهاب وريد تشخيص داده شود؛ ولي در هر حال کشيدن سيگار براي بيمار بسيار خطرناک است. اگر پزشکتان قادر به تشخيص علت اصلي عود مجدد التهاب رگ نبود، احتمال بروز بيماري در نتيجه ي کشيدن سيگار را در نظر بگيريد؛ البته اين کار شايد مانند رها کردن تيري در تاريکي باشد. اما ارزش آن را دارد. در غير اين صورت يعني عدم عود مکرر بيماري شايد رابطه اي بين کشيدن سيگار و التهاب رگ وجود نداشته باشد.پي نوشت ها :
1. Phlebitis.
2. Deep Vein Thrombophlebitis.
3. Buerger's disease.
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم
