آشنایی با نام های خداوند: القیّوم

عدد ابجدی: 156 القیوم به معنی پاینده و قائم به ذات است که هر موجودی قائم به اوست و او حافظ و راعی هر موجودی است و به معنی عالِم به امور نیز آمده است و در بعضی از کتب لغت است که "قیّوم"یعنی آن کسی که او را مِثلی نباشد و مداومت بر این اسم برای تصفیه ی دل نافع است و جمله ای از فواید این اسم در شرح «الحیّ» گذشت.
 

پژوهه در مفهوم القیّوم از مترجم

این واژه از اسمای خداوند و به تفسیر مشهور به معنی پاینده می باشد که وزن صرفی آن- صیغه ی مبالغه- دلالت بر کثرت آن دارد. در "مفردات راغب" است که "قیّوم" برپادارنده و حافظ تمام موجودات است، "قیّوم" کسی است که به هر موجودی آنچه را که مایه ی قوام و بقای آن موجود است عنایت کرده است و این همان است که در قرآن یاد شده است؛ «خداوندی که به هر موجودی آنچه لازمه ی خلقتش بوده عطا کرده و سپس هدایتش کرده است». «قیّوم» از مادّه ی "قیام" است که جز او سبحانه بدان وصف نمی شود، زیرا "خدای متعال" مبدأ وجود و اوصاف و آثار هر چیزی است.

به عبارت دیگر هستی و وجود به ذات او استوار است و هستی دیگران بسته به هستی اوست زیرا که واجب الوجود و باقی، ممکن الوجودند یعنی او غنی بالذّات است و باقی فقیران درگاه اویند.

صفت "قیّوم" همان طور که از معنایش پیداست قوام بخشی و نیرودهندگی "خدای متعال" را بیان می دارد. اصل "قیّوم" برگرفته از "قیام" است و در مورد پروردگار عبارت از قیام بر حفظ اشیا و تدبیر و تربیت و مراقبت از آنها و این حقیقت در کلام او مشهود است

مرحوم "علامه ی طباطبائی"(ره) می فرماید: «اسم قیّوم مادر و ریشه ی تمام اسمای اضافی است که درباره ی پروردگار ثابت شده است و نوعاً این اسم دلالت بر معانی خارج از ذات الهی می نمایند مثل «خالق» و «رازق» و «مَبدأ» و «مُعید» و «مُمیت» و «غفور و رحیم» و «ودود» و غیر این ها».

ابوامامه از «رسول خدا» صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرد که آن حضرت می فرماید: «همانا اسم اعظم الهی در سه سوره ی مبارکه ی بقره، آل عمران و طه است». بزرگان گفته اند دو نام شریف حیّ و قیّوم است که در هر سه سوره موجود می باشد».

روشن است که «قیام» به معنی «ایستادن» که ماده اوّلیه ریشه «قیّوم» است، در گفتگوهای روزمرّه به همان هیأت خصوص است و از آن جا که این معنی درباره ی خداوندی که از جسم و صفات جسمانی منزّه است مفهومی ندارد، بنابراین منظور از آن، قیام به آفرینش و تدبیر و نگاهداری می باشد، تنها اوست که همه ی موجودات را آفریده و نگاهداری و تربیت آن ها را به عهده گرفته است، هیچ گاه از انجام این کار غفلت نمی کند و به طور دائم و بدون هیچ گونه وقفه، «قیام» به این امور دارد.

بنابراین «قیّوم» در واقع اساس تمام «صفات فعل» است. و در نتیجه، صفت «خالق» و «رازق» و «هادی» و «مُحیی» و مانند آنها همه در «قیّوم» جمعند.
 
منبع: شریف کاشانی، ملاحبیب الله؛ (1383)، خواص و مفاهیم اسماء الله الحُسنی(نامهای زیبای خداوند)، ترجمه ی محمدرسول دریایی، تهران: نشر صائب، چاپ ششم.