آشنایی با نام های خداوند: العظیم

عدد ابجدی: 1020 العظیم به معنی بزرگواری است که هر چیزی در برابر عظمت او خاضع و ذلیل است و او بر همه قاهر و قادر است و مدامت بر این اسم برای حصول جاه و عظمت و هیبت و شوکت در نزد خلایق مجرّب است و برای ادای دَین و حصول وسعت در معیشت روزی صدمرتبه بعد از نماز صبح بگوید «سُبحانَ اللهِ وَ بِحَمدِهِ سُبحانَ اللهِ العَظیمِ اَستَغفِرُاللهَ» مجرب است. همچنین مداومت بر ذکر «یا عَظیمُ ذَالثَّناءِ الفاخِر وَ ذَالعِزَّ وَالمَجدِ وَ الکِبریاءِ فَلا یَذِلُّ عِزُّهُ» برای ادای دَین نافع است و اگر پادشاهی یا بزرگی بر کسی غضبناک باشد، هزار مرتبه این ذکر را بخواند، آن بزرگ بر سر لطف و مهربانی آید و همراه داشتن مکسَّر این اسم نیز فواید بسیار دارد:
 

ع	ظ	ی	م
م	ع	ی	ظ
ظ	م	ی	ع

پژوهه در مفهوم العظیم از مترجم

این واژه از اسمای خداوند به معنی بزرگ می باشد که وزن صرفی آن- صفت مشبهه- دلالت بر زیادگی آن در معنی می باشد. این اسم در قرآن کریم شش بار استعمال گردیده است. اسم «عظیم» از اسمای تشبیهی می باشد که دریافت سرّ آن در نهایت پیچیدگی و دشواری است که منشأ دشواری فهم آن از مفهوم عظمت-بزرگی- ناشی می گردد. هرگاه دو چیز نسبت به امری با هم مورد سنجش قرار گیرند و یکی به حسب امر مورد سنجش برتر از دیگری باشد، بدان «عظیم» گفته شده و به طرف دیگر «حقیر» اطلاق می گرد. از همین رو چون اسم «عظیم» از اسمای اضافیه می باشد و باید نسبت به امری مورد اعتبار قرار گیرد، هر کسی مبدأ اندازه گیری را امری محسوب داشته تا آنجا که گروهی مجسّمه ی این اسم را دلیلی بر جسم مند بودن خدا دانسته اند. با دقّت عقلی در حقیقت فوق می توان عظمت خداوند را در سه مقطع بیان داشت:
 

1) مرتبه ی افعال؛

از آن رو که خداوند قادر مطلق است و قدرت او ورای تمام مخلوقات است، پس فعل او متفوّق بر تمام موجودات می باشد؛ لذا با دقّت به عظمت مخلوقات می توان به برتری خالق آنها پی برد که از همین رو تفکّر در صنع الهی و پی بردن به عظمت خالق آن، در احادیث متعدّدی مورد مدح قرار گرفته است.
 

2) مرتبه ی صفات؛

چنانچه در بحث صفات الهی بیان شده است، صفات الهی بر دوگونه اند؛ "ایجابی" و "سلبی" و از حیث دیگر تشبیهی و تنزیهی. خاستگاه صفات ثبوتی و تشبیهی خداوند مربوط به جنبه ی شناخت عبد نسبت به معبود است؛ لذا اگر این گونه صفات موجود نبود هیچ راه شناختی نسبت به خداوند و بالتبع در پرستش وی وجود نداشت، از همین رو یکی از مراتب امتنان و رحمت حق در بیان همین اسما برای بندگان متجلّی شده است. حال چون این گونه صفات در بدو امر موجب تشبیه محض بدون تنزیه می گردد، صفتی به عنوان حدّ ممیز لازم است که گویای نفی تشبیه محض و دریافت باطنی اسمای تشبیهی باشد؛ در اینجا چنین به نظر می رسد که "اسم عظیم" استیفاکننده ی این مقام است.
 

3) مرتبه ی ذات؛

چنان که در معنی عظمت گذشت، تحلیل ثبوتی عظمت در گرو سه امر است، مبدأ مورد سنجش و دوطرف مورد سنجش. از همین رو چون وحدت خداوند، وحدت اطلاقی و غیرعددی است، ثبوت این اسم در مرتبه ی ذات مستلزم اعتبار غیر است که ادلّه ی توحید نافی این گونه اعتبارند. پس اطلاق این اسم در مرتبه ی ذات به معنی اخیر غیرموجّه است، مگر این که به حکم قاعده ی امکان اشرف و عینیّت صفات با ذات خداوند قایل به ثبوت این صفت در مرتبه ی ذات گردیم.  

منبع : شریف کاشانی، ملاحبیب الله؛ (1383)، خواص و مفاهیم اسماء الله الحُسنی(نامهای زیبای خداوند)، ترجمه ی محمدرسول دریایی، تهران: نشر صائب، چاپ ششم