ساختارگرايي و پساساختارگرايي در دنياي عکاسي

معرفي کتاب « عکاسي و نظريه »

نام اثر: عکاسي و نظريه
ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي
نوبت چاپ: اول
نويسنده: مهدي مُقيم نژاد
سال انتشار: 1393
492 صفحه

کتاب « عکاسي و نظريه » اثري است با موضوع بررسي تطبيقي نظريه هاي ساختارگرايي و پساساختارگرايي در نقد نظري و عملي عکاسي که متن بسط يافته رساله دکتراي « مهدي مُقيم نژاد » است و در ده فصل و سه بخش تاليف شده است. او دکتري پژوهش هنر خود را از دانشگاه هنر تهران گرفت و اکنون عضو هيئت علمي اين دستگاه است. نويسنده اين اثر را پُل ارتباطي بين رسانه عکاسي و جهان نظريه پردازي و فلسفه براي پژوهشگران مي داند.
آثار « رابرت فرانک »، عکاس پست مدرن آمريکايي و « سيندي شرمن »، عکاس سوئيسي را در اين کتاب مورد تجزيه و تحليل و نقد قرار گرفته است. دکتر مقيم نژاد در سطح عملي، آثار اين دو عکاس را به عنوان نمونه هاي تجربيات عکاسي ساختارگرايانه و پساساختارگرايانه، براي نقد انتخاب کرده است تا با به کارگيري روش ها و استراتژي هاي نقدعملي اين دو نظريه، دلايلي براي اثبات يافته هاي نظري خود ارائه کند و معلوم شود که اين دو عکاس چگونه با اصول رسانه خود وارد تعامل مي شوند، تا چه اندازه به آن وفادار مي مانند و در چه جاهايي آن را دگرگون مي کنند و حدود خلاقيت، اصالت و بيان شخصي آنها تا کجاست. کتاب در 2 سطح نقد نظري و عملي نگاهي به رويکردهاي ساختارگرايي و پساساختارگرايي در دنياي عکاسي و مقايسه اين دو با يکديگر دارد و در نهايت با تعريف مفاهيم کليدي در بطن فصول، پيامدهاي کلي ترد و نظريه را با زمينه هاي هنر مدرن و پسامدرن مورد مقايسه تطبيقي قرار مي دهد تا ويژگي ها، تفاوت ها و اهميت رويکرد هر يک از اين نظريه ها را در اين دنياي عکاسي کنار هم تحليل کند. اين کتاب بيشتر براي مخاطباني مناسب است که دانش اوليه عکاسي را داشته باشند.
اين پژوهشگر حوزه تجسمي هم چنين در باره فراگير شدن ابزار عکاسي در بين توده هاي مردم مي گويد « امروزه در سايه تکنولوژي، دانش استفاده از وسايل مدرن عکاسي نيز بيشتر شده است. هم چنين درکنار اين پيشرفت، حساسيت موضوعي مخاطبان نيز نسبت به قبل افزايش يافته است، اما علاقه مندان بايد بدانند که مجهز شدن به سواد بصري يک امر بسيار الزامي براي ادامه راه است. » مقيم نژاد در باره وضعيت عکاسي مستند و هنري در ايران اضافه کرد « عکاسي مستند در دوران معاصر در جهان از لحاظ لحن و بيان توسعه فوق العاده اي داشته است در حالي که انعکاس چنين پيشرفتي در عکاسي ايران چندان ديده نمي شود. اين در حالي است که به دليل رويدادهاي گوناگون فرهنگي، اجتماعي و سياسي در ايران و موقعيت ژئوپولوتيک خاص کشور ما، عکاسي مستند و به ويژه مستند اجتماعي با داشتن پيشينه تاريخي پتانسيل فوق العاده اي دارد. او در باره عکاسي هنري نيز گفت: « در مقام مقايسه عکاسي هنري در ايران گرايش بسيار جوان تري است با اين همه در اين ژانر با تجربيات متنوعي مواجهيم که برخي هنوز از مرحله تقليد نگذشته اند و بعضي نيز آثار با اصالت و کار آمدي هستند؛ آثاري که با مسايل امروز ما نسبت دقيق و قابل توجهي دارند. »
مخاطبان اصلي « عکاسي و نظريه » دانشجويان، پژوهشگران و علاقه مندان به عکاسي و فلسفه مي باشند. کتاب بخش اول خود را با عنوان « عکاسي و ساختارگرايي » نام دارد و آخرين بخش کتاب به « ارزيابي و نتيجه گيري مطالب » پرداخته است. نويسنده در اين اثر تلاش مي کند از مباحث نظريه هاي ساختارگرايي و پساساختارگرايي در علوم انساني عبور کرده و از اين نظريه ها به عنوان روش هايي در نقد عکاسي استفاده کند و با نگاه علمي، ميزان توانايي و تأثير گذاري نظريه بر عکاسي را ارزيابي کند.
بخش هاي اول کتاب با بررسي نسبت هاي ميان ساختارگرايي و پساساختارگرايي با روندي از کل به جزء پيش مي رود. بعد از آن نگرش پساساختارگرايي و دگرگوني مفاهيم ايجاد شده بررسي مي شود و در فصل هاي نمونه پژوهي آثار « رابرت فرانک » و « سيندي شرمن » بررسي مي گردد. فصل هاي کتاب به غير از فصل نتيجه گيري به يکديگر پيوسته اند. شروع هر فصل با پرسش هايي آغاز مي شود که در پايان پاسخ داده مي شود؛ پس به نوعي مي توان هر بخش را جداگانه مطالعه کرد، اما براي رسيدن به هدف اصلي کتاب بايد آن را کامل خواند.
منبع مقاله : ماهنامه عصر انديشه، شماره ي 2، مهر 1393.