پرسش :
قيام عاشورا را می توان جهاد نامید؟
پاسخ :
جهاد در لغت به معني تلاش و كوشش است در اصطلاح به معني «بذل مال و جان براي برتري اسلام و اقامة شعائر ايمان.»[1] است. به عبارت ديگر بالاترين تلاش و كوشش است براي حفظ و بالا بردن دين اسلام. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: «بالاترين قلة اسلام،جهاد در راه خداوند است كه جز مسلمانان برجسته به آن نرسند.»[2]
قبل از اينكه به جواب سؤال پرداخته شود اقسام جهاد را بررسي ميكنيم:
در اينكه چند نوع جهاد در اسلام داريم بين فقهاء نظرات متعددي وجود دارد از جمله بعضي قائلند كه 4 نوع جهاد در اسلام داريم بعضي ديگر ميگويند پنج نوع و برخي ديگر كمتر يا بيشتر را قائل شدهاند ولي آنچه كه مشهور است بين فقها، سه نوع جهاد است.
1. جهاد ابتدايي: طبق فتواي بسياري از فقها و منوط به حضور امام معصوم و اذن اوست و جهاد براي دعوت كفار و مشركين به اسلام است كه بعد از اينكه حقانيت اسلام بر ايشان اثبات شد، اگر عناد ورزيدند و زير بار حق نرفتند امام معصوم ـ عليهم السّلام ـ اگر صلاح بداند دستور جهاد ميدهد.
2. جهاد دفاعي: هرگاه كفار بخواهند به سرزمين هاي اسلامي حمله كنند و اساس و آثار اسلام را محو نمايند يا اموال مسلمانان را به غارت ببرند يا به نواميس آنها خيانت كنند در اين صورت بر همة مسلمانان واجب كفايي است كه از حمله آنها دفاع كنند در اين قسم از جهاد اذن امام يا نائب او شرط نيست.»[3]
3. جهاد داخلي يا جهاد با كساني كه داخل حكومت اسلامي سر به شورش بر ميدارند به اصطلاح عليه حكومت اسلامي ياغي شدهاند. قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ هيچ يك از انواع سه گانه جهاد نبود و تحت هيچ يك از آنها به تنهايي نميگنجد.
از آنجا كه قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ قيام منحصر به فرد و استثنايي است و در تاريخ نظير ندارد ميتوان گفت كه نوع قيامش هم بينظير است.
ماهيت قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ سه عامل بود، بيعت نكردن با يزيد، دعوت مردم كوفه از او، امر به معروف و نهي از منكر و اصلاح امت و جامعه.
عامل اول جنبة دفاعي، عامل دوم جنبة تعاون و همكاري و عامل سوم جنبة تهاجمي داشته است.[4]
1. دفاعي يعني دفاع از ارزشهاي اسلامي و روي همين هدف حاضر به بيعت با يزيد نشد چرا كه بيعت با او مهر تأييد بود بر فسادها و بيبندوباريهاي يزيد؛ آنهايي كه با امام جنگيدند همة‌آنها كافرند و جهاد امام با كفار بود.
2. تعاون، يعني وقتي مردم كوفه از او دعوت كردند حضرت براي همكاري با آنها قبول فرمود كه امامت آنها را بر عهده گيرد.
3. اعتراض به حكومت فاسد وقت: وضع موجود بر اساس وظيفة الهي امامت كه اين عامل از دو عامل ديگر مهمتر بود چون قبل از اينكه نامهاي از طرف مردم كوفه دريافت كند حضرت فلسفة قيام خود را اينگونه بيان ميفرمايد: «اني ما خرجت اشراً و لا بطراً... انما خرجت لطلب الاصلاح في امة جدي، اريد ان آمر بالمعروف و أنهي عن المنكر»[5] من براي طلب جاه و مقام از مدينه خارج نشدم بلكه براي اصلاح امت جدم خارج شدم ميخواهم امر به معروف و نهي از منكر كنم و از تماميت دين اسلام دفاع نمايم پس جا دارد يك قسم ديگر به جهاد بيفزاييم ـ هر چند اصطلاح معروفي نيست ـ و آن «دفاع از ارزشهاي اسلامي است» كه به مراتب از دفاع از مال و جان و ناموس بالاتر است چرا كه ارزشهاي اسلامي است كه به مال و جان و.... ارزش و تقدس ميدهد.
نتيجه:
در زماني كه ميرفت تا مردم به جاهليت قبل از اسلام برگردند و فساد و تباهي جامعه اسلامي را فراگيرد قيام اباعبدالله ـ عليه السّلام ـ كه يك نوع جهاد دفاعي ـ تهاجمي بود صورت گرفت و اسلام را دوباره احيا كرد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- حماسه حسيني (شهيد مطهري) ج 2،
2- عاشورا انگيزهها، آثار و... (آيت الله مكارم)
پی نوشتها:
[1] . مجمع البحرين، ج 3،ص 31.
[2] . نهج الفصاحة.
[3] . احمد قاضي زاده، جهاد و شهادت در اسلام، نمايشگاه و نشر كتاب قم، 1361، ش، ص 2.
[4] . مرتضي مطهري، حماسة حسيني، انتشارات صدرا، چاپ 26، 1377 ش، ج 2، ص 278.
[5] . محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء بيروت 1404 ق، ج 44، ص 329، باب 37.
منبع: اندیشه قم
جهاد در لغت به معني تلاش و كوشش است در اصطلاح به معني «بذل مال و جان براي برتري اسلام و اقامة شعائر ايمان.»[1] است. به عبارت ديگر بالاترين تلاش و كوشش است براي حفظ و بالا بردن دين اسلام. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: «بالاترين قلة اسلام،جهاد در راه خداوند است كه جز مسلمانان برجسته به آن نرسند.»[2]
قبل از اينكه به جواب سؤال پرداخته شود اقسام جهاد را بررسي ميكنيم:
در اينكه چند نوع جهاد در اسلام داريم بين فقهاء نظرات متعددي وجود دارد از جمله بعضي قائلند كه 4 نوع جهاد در اسلام داريم بعضي ديگر ميگويند پنج نوع و برخي ديگر كمتر يا بيشتر را قائل شدهاند ولي آنچه كه مشهور است بين فقها، سه نوع جهاد است.
1. جهاد ابتدايي: طبق فتواي بسياري از فقها و منوط به حضور امام معصوم و اذن اوست و جهاد براي دعوت كفار و مشركين به اسلام است كه بعد از اينكه حقانيت اسلام بر ايشان اثبات شد، اگر عناد ورزيدند و زير بار حق نرفتند امام معصوم ـ عليهم السّلام ـ اگر صلاح بداند دستور جهاد ميدهد.
2. جهاد دفاعي: هرگاه كفار بخواهند به سرزمين هاي اسلامي حمله كنند و اساس و آثار اسلام را محو نمايند يا اموال مسلمانان را به غارت ببرند يا به نواميس آنها خيانت كنند در اين صورت بر همة مسلمانان واجب كفايي است كه از حمله آنها دفاع كنند در اين قسم از جهاد اذن امام يا نائب او شرط نيست.»[3]
3. جهاد داخلي يا جهاد با كساني كه داخل حكومت اسلامي سر به شورش بر ميدارند به اصطلاح عليه حكومت اسلامي ياغي شدهاند. قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ هيچ يك از انواع سه گانه جهاد نبود و تحت هيچ يك از آنها به تنهايي نميگنجد.
از آنجا كه قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ قيام منحصر به فرد و استثنايي است و در تاريخ نظير ندارد ميتوان گفت كه نوع قيامش هم بينظير است.
ماهيت قيام امام حسين ـ عليه السّلام ـ سه عامل بود، بيعت نكردن با يزيد، دعوت مردم كوفه از او، امر به معروف و نهي از منكر و اصلاح امت و جامعه.
عامل اول جنبة دفاعي، عامل دوم جنبة تعاون و همكاري و عامل سوم جنبة تهاجمي داشته است.[4]
1. دفاعي يعني دفاع از ارزشهاي اسلامي و روي همين هدف حاضر به بيعت با يزيد نشد چرا كه بيعت با او مهر تأييد بود بر فسادها و بيبندوباريهاي يزيد؛ آنهايي كه با امام جنگيدند همة‌آنها كافرند و جهاد امام با كفار بود.
2. تعاون، يعني وقتي مردم كوفه از او دعوت كردند حضرت براي همكاري با آنها قبول فرمود كه امامت آنها را بر عهده گيرد.
3. اعتراض به حكومت فاسد وقت: وضع موجود بر اساس وظيفة الهي امامت كه اين عامل از دو عامل ديگر مهمتر بود چون قبل از اينكه نامهاي از طرف مردم كوفه دريافت كند حضرت فلسفة قيام خود را اينگونه بيان ميفرمايد: «اني ما خرجت اشراً و لا بطراً... انما خرجت لطلب الاصلاح في امة جدي، اريد ان آمر بالمعروف و أنهي عن المنكر»[5] من براي طلب جاه و مقام از مدينه خارج نشدم بلكه براي اصلاح امت جدم خارج شدم ميخواهم امر به معروف و نهي از منكر كنم و از تماميت دين اسلام دفاع نمايم پس جا دارد يك قسم ديگر به جهاد بيفزاييم ـ هر چند اصطلاح معروفي نيست ـ و آن «دفاع از ارزشهاي اسلامي است» كه به مراتب از دفاع از مال و جان و ناموس بالاتر است چرا كه ارزشهاي اسلامي است كه به مال و جان و.... ارزش و تقدس ميدهد.
نتيجه:
در زماني كه ميرفت تا مردم به جاهليت قبل از اسلام برگردند و فساد و تباهي جامعه اسلامي را فراگيرد قيام اباعبدالله ـ عليه السّلام ـ كه يك نوع جهاد دفاعي ـ تهاجمي بود صورت گرفت و اسلام را دوباره احيا كرد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- حماسه حسيني (شهيد مطهري) ج 2،
2- عاشورا انگيزهها، آثار و... (آيت الله مكارم)
پی نوشتها:
[1] . مجمع البحرين، ج 3،ص 31.
[2] . نهج الفصاحة.
[3] . احمد قاضي زاده، جهاد و شهادت در اسلام، نمايشگاه و نشر كتاب قم، 1361، ش، ص 2.
[4] . مرتضي مطهري، حماسة حسيني، انتشارات صدرا، چاپ 26، 1377 ش، ج 2، ص 278.
[5] . محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء بيروت 1404 ق، ج 44، ص 329، باب 37.
منبع: اندیشه قم
