پرسش :
با توجه به مدارک اهل سنت چرا اهل تسنن روز عاشورا را روزه مي گيرند؟
پاسخ :
اهل لغت در تعريف عاشورا گفته اند: عاشورا روز دهم محرم است بلکه روز نهم نيز گفته شده است.[1] به تعبير ديگر: عاشورا و عشوراء با همزه روز دهم محرم است، بنا به قولي نهم محرم است.[2]
اما مشهور نزد شيعه اين است که عاشورا روز دهم محرم است، چنان چه علامه حلي در منتهي المطلب ج 2 ص 611 و محقق قمي در غنايم الايام ج 6 ص 78 و علامه مجلسي در مرآه العقول ج 16 ص 362 به اين مطلب تصريح کرده اند، و اکثر اهل سنت نيز همانند شيعه همين روز را عاشورا مي دانند، ابن حجر عسقلاني مي گويد: اهل شرع در تعيين روز عاشورا اختلاف کرده اند ولي اکثرا قائلند که روز دهم محرم، روز عاشورا است.[3] شوکاني از نووي نقل مي کند که جماهير سلف و خلف عقيده دارند که عاشورا روز دهم محرم است.[4]
به هر صورت قبل از نزول روزه ماه رمضان و تشريع آن، روزه گرفتن در روز عاشورا متداول بوده است به همين دليل علماي شيعه مانند محقق نجفي در جواهر الکلام ج 17 ص 107 و محقق قمي در غنايم الايام ج 6 ص 78 قائل به وجوب شده اند، سيد طباطبايي در مدارک ج 6، ص 264، نيز تمايل به وجوب نشان داده است، اما محقق سبزواري در ذخيره و علامه در تذکره و منتهي به نقل خلاف بسنده کرده اند.
فقهاء اهل سنت مانند ابو حنيفه روزه عاشورا را واجب دانسته است، شافعي در يک قولش آن را واجب و در قول ديگرش آن را مستحب دانسته و مي گويد بعد از نزول روزه رمضان، استحباب جديد پيدا کرده است[5] صنعاني مي گويد: روزه روز عاشورا که نزد جمهور روز دهم محرم است، قبل از وجوب روزه رمضان واجب بوده و بعد از تشريع روزه رمضان مستحب گرديد.[6]
اهل سنت در مورد روز عاشورا دو باور و ديدگاه مختلف دارند:
1. يک دسته کساني هستند که روز عاشورا را روز عيد و زينت و سرور و شادماني مي دانند، و به قصد تبرک و شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ نور چشم رسول خدا و سيد جوانان اهل بهشت آن روز را روزه مي گيرند. روايت عمرو بن ابي يوسف مي گويد: من شنيدم که معاويه روي منبر گفت روز عاشورا روز عيد است، هر کس دوست دارد روزه بگيرد و هر کس نمي خواهد روزه نگيرد حرجي بر او نيست.[7]
شريف رضي در اين رابطه مي گويد: مأتم في العراق تعد ها امويه بالشام اعياد ها[8] عزا و ماتمي که در عراق (بخاطر شهادت امام حسين ـ عليه السلام ـ در روز عاشورا) بر پا مي شود امويان شام آن را عيد خود مي شمارند.
مقريزي مي گويد: در دوران حکومت فاطميون در مصر، در روز عاشورا به خاطر شهادت حسين ـ عليه السلام ـ ماتم و سوگواري بر پا مي شد، ولي هنگامي که بني ايوب بحکومت رسيدند، آن ها در روز عاشورا سرور و شادماني بر پا نموده و با ريخت و پاش غذا پخش مي کردند، هم چنين به حمام رفته و تنظيف نموده و به چشم سرمه مي کشيدند آنان اين اعمال را در پيروي از روش و عادت اهل شام که حجاج بن يوسف ثقفي در زمان عبد الملک بن مروان، در مخالفت با شـيـعيان علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ که روز عاشورا را روز اندوه و ماتم مي دانند پيريزي کرده بود، انـجـام مـيدانند[9]. سقاف مي گويد: اين اخبار زياد و کثير العدد را براي دفن قضيه کربلا آوردند، ليکن قضيه کربلا به عظمت خود باقي ماند و آن ها بيچاره و فشل شدند.[10]
بنابر اين عيد گرفتن، سرمه کشيدن، زينت کردن و برگزاري مراسم شادماني و سرور، ازبدعت هاي پليد شجره خبثيه اموي بوده است، حجاج که از عدم حضورش در کربلا و سهيم نبودنش در ريختن خون سيد جوانان اهل بهشت تأسف مي خورد[11] در احياي سنت سيئه اموي، جديت و تلاش فراوان نشان داد و خوش خدمتي خود را به ارباب و دشمني شديد و بي حسابش نسبت به خاندان رسول خدا، به اثبات رساند، روي اين جهت است که امروزه پيروان آنها حرم مطهر عسکريين را ويران نموده و از صدام در کشتن شيعيان اهل بيت ـ عليه السلام ـ بعنوان قهرمان عرب و خلف صالح وي تمجيد و تحسين مي کنند.
روايت جعفر بن عيسي به خوبي بر صحت مطالب فوق اشاره دارد، وي مي گويد: از امام رضا ـ عليه السلام ـ از روزه روز عاشورا و آن چه مردم درباره آن مي گفتند سئوال کردم، حضرت فرمود: ازروزه ابن مرجانه از من سئوال مي کني؟ روز عاشورا را آل زياد به شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ روزه مي گيرند، آن روز براي خاندان محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهل اسلام شوم و ناميمون است، در روز شوم براي اهل اسلام روزه جايز و مبارک نيست، روز دوشنبه روز نحسي است که خداوند جان رسولش را در آن روز گرفت، ولي دشمنان ما به روز دوشنبه و عاشورا تبرک مي جويند. روي اين اساس وقتي زراره از امام صادق ـ عليه السلام ـ از روزه عاشورا سئوال کرد حضرت فرمود: هر کس ان روز را روزه بگيرد، نصيب و بهره او از روزه آن روز، نصيب و بهره ابن مرجانه و آل زياد خواهد بود، گفتم نصيب آن ها از اين روز چيست؛ فرمود: نصيب آن ها آتش است.[12]
2. دسته ديگر که اکثريت اهل سنت را تشکيل مي دهند، روز عاشورا را بخاطر فضيلت ماه محرم بخصوص نهم و دهم آن، و ثواب زيادي که براي روزه آن روز، در رواياتي منسوب به رسول خدا در مجامع روائي آن ها، بيان شده است، روزه مي گيرند، سخن جزيري که مي گويد: از جمله روزه هاي مستحب روزه ماه محرم است که افضل روز هاي آن، روز نهم و دهم آن است و حنفي ها و حنبلي ها و مالکي ها و شافعي ها روزه آن را مستحب مي دانند.[13]
براي اين که مطلب بهتر روشن شود به فتاواي فقهاي آن ها اشاره مي شود. علي بن سليمان مرداوي حنبلي روزه روز عاشورا را دومين مستحب از روزه هاي مستحبي شمرده مي گويد: روزه عاشورا کفاره سنه و سال است[14] محي الدين بن شرف نووي شافعي نيز روزه روز عاشورا را دومين مستحب از روزه هاي مستحبي شمرده مي گويد: مستحب است که روز عاشورا را به دليل روايت ابي قتاده (روزه عاشورا کفاره سال است) روزه گرفت[15] محمد بن احمد بن رشد مالکي: روزه عاشورا را در رديف روزه هاي مستحبي ذکر کرده مي گويد: از روز هاي متفق عليه روزه روز عاشورا است، زيرا ثابت شده است که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ خودش اين روز را روزه گرفته و به روزه گرفتن آن امر نموده است، چون در مورد روزه عاشورا فرموده است: هر کس روز عاشورا را از صبح روزه گرفته است روزه خود را تمام کند، هر کس از صبح روزه نبوده است بايد بقيه روز را روزه بگيرد.[16]
نتيجه و پاسخ: عده کمي که دشمني عميق و شديدي با اهل بيت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دارند و خودشان را اهل سنت معرفي مي کنند هر چند اهل سنت از آن ها بيزارند، روز عاشورا را به شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ نور چشم پيامبر و سيد جوانان اهل بهشت، روزه مي گيرند، اما اکثر اهل سنت روز عاشورا را به خاطر اين که روزه آن ثواب و آثار زيادي دارد و پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به روزه گرفتن آن امر نموده است، روزه مي گيرند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
صوم يوم عاشورا بين السنه النبويه و البدعه الامويه، نجم الدين طبسي.
رساله في صوم يوم عاشورا، سيد محمد بن سيد عبد الکريم الطباطبايي.
من احکام ليله عاشورا و يومها، مرکز المصطفي.
پی نوشتها:
[1]. فراهيدي خليل بن احمد، العين، ج1، ص 249، موسسه دار الهجره، 1409.
[2]. ابن منظور محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ص 218.
[3]. طبسي، نجم الدين، صوم عاشوراء بين السنه النبويه و البدعه الامويه، ص 16، منشورات عهد، به نقل از فتح الباري، ج 4، ص 288.
[4]. الشوکاني، محمد بن علي، نيل الاوطار، ج 4، ص 331، دار الجبل بيروت.
[5]. همان، ص 326.
[6]. صنعاني محمد بن اسماعيل، سبل السلام، ج 2، ص 166، شرکه مکتبه المصطفي البابي المجلسي و اولاده بمصر 1379.
[7]. صنعاني، عبد الرزاق، مصنف عبدالرزاق، ج 4، ص 29، ح 7850، منشورات المجلس العلمي.
[8]. طبسي نجم الدين، صوم عاشورا بين السنه الامويه و البدعه الامويه، ص 139، منشورات عهد.
[9]. همان ص 137، به نقل از سير اعلام النبلاء ج 4، ص 343.
[10]. همان، ص 139.
[11]. شيخ طوسي محمد بن حسن، استبصار، ج2، ص 135، دار الکتب الاسلاميه، تهران.
[12]. ، همان.
[13]. جزيري عبد الرحمن، الفقه علي المذاهب الاربعه، ج 1، ص 721، دار الثقلين، بيروت 1419.
[14]. مرداوي علي بن سليمان، الانصاف، ج 3، ص 344، دار احياء التراث العربي، بيروت.
[15]. نووي، محي الدين، المجموع، ج 6، ص 406، دار الفکر للطباعه و النسر و التوزيع بيروت 1417.
[16]. ابن رشد، محمد بن احمد، بدايه المجتهد و نهايه المقتصد، ج1، ص 308، دار المعرفه، بيروت، 1401 هـ .
منبع: اندیشه قم
اهل لغت در تعريف عاشورا گفته اند: عاشورا روز دهم محرم است بلکه روز نهم نيز گفته شده است.[1] به تعبير ديگر: عاشورا و عشوراء با همزه روز دهم محرم است، بنا به قولي نهم محرم است.[2]
اما مشهور نزد شيعه اين است که عاشورا روز دهم محرم است، چنان چه علامه حلي در منتهي المطلب ج 2 ص 611 و محقق قمي در غنايم الايام ج 6 ص 78 و علامه مجلسي در مرآه العقول ج 16 ص 362 به اين مطلب تصريح کرده اند، و اکثر اهل سنت نيز همانند شيعه همين روز را عاشورا مي دانند، ابن حجر عسقلاني مي گويد: اهل شرع در تعيين روز عاشورا اختلاف کرده اند ولي اکثرا قائلند که روز دهم محرم، روز عاشورا است.[3] شوکاني از نووي نقل مي کند که جماهير سلف و خلف عقيده دارند که عاشورا روز دهم محرم است.[4]
به هر صورت قبل از نزول روزه ماه رمضان و تشريع آن، روزه گرفتن در روز عاشورا متداول بوده است به همين دليل علماي شيعه مانند محقق نجفي در جواهر الکلام ج 17 ص 107 و محقق قمي در غنايم الايام ج 6 ص 78 قائل به وجوب شده اند، سيد طباطبايي در مدارک ج 6، ص 264، نيز تمايل به وجوب نشان داده است، اما محقق سبزواري در ذخيره و علامه در تذکره و منتهي به نقل خلاف بسنده کرده اند.
فقهاء اهل سنت مانند ابو حنيفه روزه عاشورا را واجب دانسته است، شافعي در يک قولش آن را واجب و در قول ديگرش آن را مستحب دانسته و مي گويد بعد از نزول روزه رمضان، استحباب جديد پيدا کرده است[5] صنعاني مي گويد: روزه روز عاشورا که نزد جمهور روز دهم محرم است، قبل از وجوب روزه رمضان واجب بوده و بعد از تشريع روزه رمضان مستحب گرديد.[6]
اهل سنت در مورد روز عاشورا دو باور و ديدگاه مختلف دارند:
1. يک دسته کساني هستند که روز عاشورا را روز عيد و زينت و سرور و شادماني مي دانند، و به قصد تبرک و شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ نور چشم رسول خدا و سيد جوانان اهل بهشت آن روز را روزه مي گيرند. روايت عمرو بن ابي يوسف مي گويد: من شنيدم که معاويه روي منبر گفت روز عاشورا روز عيد است، هر کس دوست دارد روزه بگيرد و هر کس نمي خواهد روزه نگيرد حرجي بر او نيست.[7]
شريف رضي در اين رابطه مي گويد: مأتم في العراق تعد ها امويه بالشام اعياد ها[8] عزا و ماتمي که در عراق (بخاطر شهادت امام حسين ـ عليه السلام ـ در روز عاشورا) بر پا مي شود امويان شام آن را عيد خود مي شمارند.
مقريزي مي گويد: در دوران حکومت فاطميون در مصر، در روز عاشورا به خاطر شهادت حسين ـ عليه السلام ـ ماتم و سوگواري بر پا مي شد، ولي هنگامي که بني ايوب بحکومت رسيدند، آن ها در روز عاشورا سرور و شادماني بر پا نموده و با ريخت و پاش غذا پخش مي کردند، هم چنين به حمام رفته و تنظيف نموده و به چشم سرمه مي کشيدند آنان اين اعمال را در پيروي از روش و عادت اهل شام که حجاج بن يوسف ثقفي در زمان عبد الملک بن مروان، در مخالفت با شـيـعيان علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ که روز عاشورا را روز اندوه و ماتم مي دانند پيريزي کرده بود، انـجـام مـيدانند[9]. سقاف مي گويد: اين اخبار زياد و کثير العدد را براي دفن قضيه کربلا آوردند، ليکن قضيه کربلا به عظمت خود باقي ماند و آن ها بيچاره و فشل شدند.[10]
بنابر اين عيد گرفتن، سرمه کشيدن، زينت کردن و برگزاري مراسم شادماني و سرور، ازبدعت هاي پليد شجره خبثيه اموي بوده است، حجاج که از عدم حضورش در کربلا و سهيم نبودنش در ريختن خون سيد جوانان اهل بهشت تأسف مي خورد[11] در احياي سنت سيئه اموي، جديت و تلاش فراوان نشان داد و خوش خدمتي خود را به ارباب و دشمني شديد و بي حسابش نسبت به خاندان رسول خدا، به اثبات رساند، روي اين جهت است که امروزه پيروان آنها حرم مطهر عسکريين را ويران نموده و از صدام در کشتن شيعيان اهل بيت ـ عليه السلام ـ بعنوان قهرمان عرب و خلف صالح وي تمجيد و تحسين مي کنند.
روايت جعفر بن عيسي به خوبي بر صحت مطالب فوق اشاره دارد، وي مي گويد: از امام رضا ـ عليه السلام ـ از روزه روز عاشورا و آن چه مردم درباره آن مي گفتند سئوال کردم، حضرت فرمود: ازروزه ابن مرجانه از من سئوال مي کني؟ روز عاشورا را آل زياد به شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ روزه مي گيرند، آن روز براي خاندان محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اهل اسلام شوم و ناميمون است، در روز شوم براي اهل اسلام روزه جايز و مبارک نيست، روز دوشنبه روز نحسي است که خداوند جان رسولش را در آن روز گرفت، ولي دشمنان ما به روز دوشنبه و عاشورا تبرک مي جويند. روي اين اساس وقتي زراره از امام صادق ـ عليه السلام ـ از روزه عاشورا سئوال کرد حضرت فرمود: هر کس ان روز را روزه بگيرد، نصيب و بهره او از روزه آن روز، نصيب و بهره ابن مرجانه و آل زياد خواهد بود، گفتم نصيب آن ها از اين روز چيست؛ فرمود: نصيب آن ها آتش است.[12]
2. دسته ديگر که اکثريت اهل سنت را تشکيل مي دهند، روز عاشورا را بخاطر فضيلت ماه محرم بخصوص نهم و دهم آن، و ثواب زيادي که براي روزه آن روز، در رواياتي منسوب به رسول خدا در مجامع روائي آن ها، بيان شده است، روزه مي گيرند، سخن جزيري که مي گويد: از جمله روزه هاي مستحب روزه ماه محرم است که افضل روز هاي آن، روز نهم و دهم آن است و حنفي ها و حنبلي ها و مالکي ها و شافعي ها روزه آن را مستحب مي دانند.[13]
براي اين که مطلب بهتر روشن شود به فتاواي فقهاي آن ها اشاره مي شود. علي بن سليمان مرداوي حنبلي روزه روز عاشورا را دومين مستحب از روزه هاي مستحبي شمرده مي گويد: روزه عاشورا کفاره سنه و سال است[14] محي الدين بن شرف نووي شافعي نيز روزه روز عاشورا را دومين مستحب از روزه هاي مستحبي شمرده مي گويد: مستحب است که روز عاشورا را به دليل روايت ابي قتاده (روزه عاشورا کفاره سال است) روزه گرفت[15] محمد بن احمد بن رشد مالکي: روزه عاشورا را در رديف روزه هاي مستحبي ذکر کرده مي گويد: از روز هاي متفق عليه روزه روز عاشورا است، زيرا ثابت شده است که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ خودش اين روز را روزه گرفته و به روزه گرفتن آن امر نموده است، چون در مورد روزه عاشورا فرموده است: هر کس روز عاشورا را از صبح روزه گرفته است روزه خود را تمام کند، هر کس از صبح روزه نبوده است بايد بقيه روز را روزه بگيرد.[16]
نتيجه و پاسخ: عده کمي که دشمني عميق و شديدي با اهل بيت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دارند و خودشان را اهل سنت معرفي مي کنند هر چند اهل سنت از آن ها بيزارند، روز عاشورا را به شکرانه کشتن امام حسين ـ عليه السلام ـ نور چشم پيامبر و سيد جوانان اهل بهشت، روزه مي گيرند، اما اکثر اهل سنت روز عاشورا را به خاطر اين که روزه آن ثواب و آثار زيادي دارد و پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به روزه گرفتن آن امر نموده است، روزه مي گيرند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
صوم يوم عاشورا بين السنه النبويه و البدعه الامويه، نجم الدين طبسي.
رساله في صوم يوم عاشورا، سيد محمد بن سيد عبد الکريم الطباطبايي.
من احکام ليله عاشورا و يومها، مرکز المصطفي.
پی نوشتها:
[1]. فراهيدي خليل بن احمد، العين، ج1، ص 249، موسسه دار الهجره، 1409.
[2]. ابن منظور محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ص 218.
[3]. طبسي، نجم الدين، صوم عاشوراء بين السنه النبويه و البدعه الامويه، ص 16، منشورات عهد، به نقل از فتح الباري، ج 4، ص 288.
[4]. الشوکاني، محمد بن علي، نيل الاوطار، ج 4، ص 331، دار الجبل بيروت.
[5]. همان، ص 326.
[6]. صنعاني محمد بن اسماعيل، سبل السلام، ج 2، ص 166، شرکه مکتبه المصطفي البابي المجلسي و اولاده بمصر 1379.
[7]. صنعاني، عبد الرزاق، مصنف عبدالرزاق، ج 4، ص 29، ح 7850، منشورات المجلس العلمي.
[8]. طبسي نجم الدين، صوم عاشورا بين السنه الامويه و البدعه الامويه، ص 139، منشورات عهد.
[9]. همان ص 137، به نقل از سير اعلام النبلاء ج 4، ص 343.
[10]. همان، ص 139.
[11]. شيخ طوسي محمد بن حسن، استبصار، ج2، ص 135، دار الکتب الاسلاميه، تهران.
[12]. ، همان.
[13]. جزيري عبد الرحمن، الفقه علي المذاهب الاربعه، ج 1، ص 721، دار الثقلين، بيروت 1419.
[14]. مرداوي علي بن سليمان، الانصاف، ج 3، ص 344، دار احياء التراث العربي، بيروت.
[15]. نووي، محي الدين، المجموع، ج 6، ص 406، دار الفکر للطباعه و النسر و التوزيع بيروت 1417.
[16]. ابن رشد، محمد بن احمد، بدايه المجتهد و نهايه المقتصد، ج1، ص 308، دار المعرفه، بيروت، 1401 هـ .
منبع: اندیشه قم
