عوامل «تجسس»
پرسش :
«تجسس» از چه عواملی نشأت می گیرد؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
عوامل بسیاری سبب تجسس می شود، مانند: 1- سوء ظن و بدبینى، که بیشتر انسان ها را به سوى تجسّس درباره دیگران سوق می دهد. 2- آلودگی به انواع گناهان، که موجب می شود افراد برای رسیدن به آرامش، به دنبال یافتن همتایانى برای خود باشند تا بگویند: اگر ما آلوده ایم، کیست که آلوده نباشد. 3- بیماری های اخلاقی، مانند: حسد، کینه توزى و عداوت از انگیزه های تجسس است. 4- ضعف ایمان، زیرا انسان ضعیف الایمان، احترامی برای حیثیت و حریم خصوصى افراد قائل نیست.
پاسخ تفصیلی:
تجسس و تفتیش در احوال و اسرار دیگران، سرچشمه هاى بسیاری دارد، همانند:
1ـ سوء ظن و بدبینى بیشتر انسان ها را به سوى تجسّس درباره دیگران سوق می دهد، هرگاه سوء ظن جاى خود را به حسن ظن بدهد، انسان به فکر تفتیش پیرامون عیوب دیگران نخواهد افتاد. به همین دلیل در آیه 12 سوره حجرات، نهى از تجسّس به دنبال نهى از سوء ظن قرار گرفته است.
2ـ آلودگى به گناهان و عیوب گوناگون، یکى دیگر از عوامل جستجوگرى در احوال دیگران است، چرا که افراد آلوده و دارای عیوب بسیار، مى خواهند با یافتن همتایانى برای خود، به آرامش کاذبی برسند که اگر ما آلوده ایم، کیست که آلوده نباشد. رسول خدا(صلى الله علیه و آله) در حدیثى می فرمایند: «شَرُّ النّاسِ اَلظّانُّونَ وَ شَرُّ الظّانِّینَ اَلْمُتَجَسِّسُونَ...»(1)؛ (بدترین مردم سوء ظن برندگان اند و بدترین سوء ظن برندگان، تفتیش کنندگان اند).
3ـ حسد، کینه توزى، عداوت، تکبر و خود برتر بینى، هر کدام مى تواند عاملى براى جستجوگرى باشد تا شخص را از درجه اعتبار انداخته، و با ریختن زهر عداوت، خود برتر بینى خویش را اشباع نماید.
4ـ ضعف ایمان، یکى از عوامل بسیارى از صفات رذیله، از جمله تفتیش در حال دیگران است، زیرا انسان ضعیف الایمان احترامى براى ایمان و حیثیت دیگران قائل نیست، او به آسانى به حریم زندگى خصوصى افراد تجاوز مى کند، زیرا هتک آبروى مسلمانان آبرومند، براى او مسأله مهمى محسوب نمى شود. از این رو، پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) آنان را این گونه خطاب کرده و می فرماید: «یا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلسانِهِ وَ لَمْ یَدْخُلِ الاْیمانُ فى قَلْبِهِ»(2)؛ (اى گروهى که به زبان ایمان آورده اید، ولى ایمان در دل شما وارد نشده».
پی نوشت:
(1). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نورى، حسین بن محمد تقى، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1408 ق، چاپ اول، ج 9، ص 147، 141 باب تحریم تهمة المؤمن و سوء الظن به، ح 15.
(2). المحاسن، ج 1، ص 104، 43 عقاب من تتبع عثرة المؤمن؛ الأمالی (للمفید)، ص 141، المجلس السابع عشر؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 241، عقاب من تتبع عورة المؤمن.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسه الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 352.
پرسش‌های مرتبط:
شیوه های درمان صفت رذیله «تجسس» چیست؟
در چه مواقعی «تجسس» در امور دیگران مجاز است؟
خداوند چگونه مردم را از «تجسس» در امور یکدیگر نهی کرده است؟
معصومین(علیهم السلام) با چه تعابیری مردم را از «تجسس» در امور یکدیگر نهی کرده اند؟
«تجسس» چه پیامدهای سویی به همراه دارد؟
عوامل بسیاری سبب تجسس می شود، مانند: 1- سوء ظن و بدبینى، که بیشتر انسان ها را به سوى تجسّس درباره دیگران سوق می دهد. 2- آلودگی به انواع گناهان، که موجب می شود افراد برای رسیدن به آرامش، به دنبال یافتن همتایانى برای خود باشند تا بگویند: اگر ما آلوده ایم، کیست که آلوده نباشد. 3- بیماری های اخلاقی، مانند: حسد، کینه توزى و عداوت از انگیزه های تجسس است. 4- ضعف ایمان، زیرا انسان ضعیف الایمان، احترامی برای حیثیت و حریم خصوصى افراد قائل نیست.
پاسخ تفصیلی:
تجسس و تفتیش در احوال و اسرار دیگران، سرچشمه هاى بسیاری دارد، همانند:
1ـ سوء ظن و بدبینى بیشتر انسان ها را به سوى تجسّس درباره دیگران سوق می دهد، هرگاه سوء ظن جاى خود را به حسن ظن بدهد، انسان به فکر تفتیش پیرامون عیوب دیگران نخواهد افتاد. به همین دلیل در آیه 12 سوره حجرات، نهى از تجسّس به دنبال نهى از سوء ظن قرار گرفته است.
2ـ آلودگى به گناهان و عیوب گوناگون، یکى دیگر از عوامل جستجوگرى در احوال دیگران است، چرا که افراد آلوده و دارای عیوب بسیار، مى خواهند با یافتن همتایانى برای خود، به آرامش کاذبی برسند که اگر ما آلوده ایم، کیست که آلوده نباشد. رسول خدا(صلى الله علیه و آله) در حدیثى می فرمایند: «شَرُّ النّاسِ اَلظّانُّونَ وَ شَرُّ الظّانِّینَ اَلْمُتَجَسِّسُونَ...»(1)؛ (بدترین مردم سوء ظن برندگان اند و بدترین سوء ظن برندگان، تفتیش کنندگان اند).
3ـ حسد، کینه توزى، عداوت، تکبر و خود برتر بینى، هر کدام مى تواند عاملى براى جستجوگرى باشد تا شخص را از درجه اعتبار انداخته، و با ریختن زهر عداوت، خود برتر بینى خویش را اشباع نماید.
4ـ ضعف ایمان، یکى از عوامل بسیارى از صفات رذیله، از جمله تفتیش در حال دیگران است، زیرا انسان ضعیف الایمان احترامى براى ایمان و حیثیت دیگران قائل نیست، او به آسانى به حریم زندگى خصوصى افراد تجاوز مى کند، زیرا هتک آبروى مسلمانان آبرومند، براى او مسأله مهمى محسوب نمى شود. از این رو، پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) آنان را این گونه خطاب کرده و می فرماید: «یا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلسانِهِ وَ لَمْ یَدْخُلِ الاْیمانُ فى قَلْبِهِ»(2)؛ (اى گروهى که به زبان ایمان آورده اید، ولى ایمان در دل شما وارد نشده».
پی نوشت:
(1). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نورى، حسین بن محمد تقى، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1408 ق، چاپ اول، ج 9، ص 147، 141 باب تحریم تهمة المؤمن و سوء الظن به، ح 15.
(2). المحاسن، ج 1، ص 104، 43 عقاب من تتبع عثرة المؤمن؛ الأمالی (للمفید)، ص 141، المجلس السابع عشر؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 241، عقاب من تتبع عورة المؤمن.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسه الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 352.
پرسش‌های مرتبط:
شیوه های درمان صفت رذیله «تجسس» چیست؟
در چه مواقعی «تجسس» در امور دیگران مجاز است؟
خداوند چگونه مردم را از «تجسس» در امور یکدیگر نهی کرده است؟
معصومین(علیهم السلام) با چه تعابیری مردم را از «تجسس» در امور یکدیگر نهی کرده اند؟
«تجسس» چه پیامدهای سویی به همراه دارد؟
