معنای عارفاً بحقه
پرسش :
«عارفاً بحقه» که در روایات زیارت معصومین(علیهم السلام) آمده یعنی چه؟
پاسخ :
نخست باید دانست، زیارت پاکان و بزرگواران، آدمی را به مرزهای پاکی و بزرگواری نزدیک می کند و زیارت معصومان، انسان را در مسیر عصمت و دوری از خطاها قرار می دهد. از این‌رو «حقیقت زیارت» روی آوردن به سوی معصومان و بزرگان است، به گونه‌ای که حضور اولیای الهی درک گردد و با آنان انس گرفته شود و آنان را وسیله‌ای برای راه‌یابی سریع تر و نزدیک تر به مقامات معنوی و دستیابی به پاکی ها و برآورده شدن خواسته ها و نیازها از سوی خداوند قرار دهند. البته این همه در پرتو «زیارت با معرفت» حاصل می شود.
قدم اول در زیارت با معرفت آن است که بدانیم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام)، نزد خدا زنده‌اند. ما را می بینند و کلام ما را می شنوند و جواب سلام ما را می دهند چنانچه در اذن دخول حرم اهل بیت(علیهم السلام) می خوانیم:
«اللهم انی اعتقد حرمه صاحب هذا المشهدالشریف فی غیبته کما اعتقدها فی حضرته، و اعلم ان رسولک و خلفائک علیهم السلام احیاء عندک یرزقون، یرون مقامی و یسمعون کلامی و یردون سلامی…»؛ «خدایا من به راستی معتقد به حرمت و احترام صاحب این قبر پس از فوت و غیبت او هستم چنانچه معتقد به احترام او در زمان حیاتش بودم عظمت و بزرگی او فراتر از حیات و ممات مادی است. و می دانم رسول تو و خلفاء تو نزد تو زنده هستند و روزی می برند مقام مرا می بینند و کلام مرا می شنوند و سلام مرا جواب می دهند…».
برای زیارت با معرفت، درباره مقامات و فضائل آن بزرگواران، مطالعه و دقت داشته باشیم؛ مانند این که در مورد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، خداوند فرموده است:
«إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»؛[۱] «تو صاحب اخلاق با عظمتی».
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَهً لِّلْعَالَمِینَ»؛[۲] «و برای جهانیان رحمت است».
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) الگو و نمونه ای نیکو برای سلوک راه خدا و آخرت‌طلبی است.
«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرً»[۳]
بر مردم ولایت الهی دارد
«النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ»[۴]
دارای مقام شفاعت است و حضور و استغفار نزد او و استغفار او برای گنهکار موجب بخشش و رحمت الهی است
«وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمً»[۵]
پیامبر و اهل البیت او، از مقام عصمت الهی و طهارت برخوردارند:
«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرً»[۶]
اطاعت آنان به دستور الهی بر همگان واجب است چنانچه اطاعت خدا واجب است.
«أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الاَمْرِ مِنکُمْ»[۷]
محبت و مودت اهل البیت به عنوان اجر و مزد رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) واجب است.
«قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَى»[۸]
و البته این مودت و محبت برای هدایت و سعادت خود ماست
«مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ»[۹]
با ولایت اهل البیت دین ما کامل می شود و نعمت بر ما تمام می گردد و اسلام ما دین مورد رضایت می گردد.
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینً»[۱۰]
و این ها قطره ای است از دریای فضایل و خوبی های خاندان عصمت و طهارت که به صورت نمونه فقط از آیات قرآن آورده شد.
آری جایگاه بلند محمد و آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) جایگاهی است که برای شناخت آن باید دعا و طلب کرد.
«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف رسولک. اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک. اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی»؛[۱۱] «خدایا خودت را به من بشناسان اگر تو را نشناسم رسولت را نخواهم شناخت. خدایا رسول و پیامبرت را به من بشناسان اگر او را نشناسم حجت و امام را نمی شناسم. خدایا حجت و امام خودت را به من بشناسان اگر او را نشناسم از دینم گمراه می‌شوم».
این دعای زمان غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. سیّد بن طاوس بر این دعا تأکید فراوان دارد و آن را از فضل خدا می داند.
در مجموع معرفت به اینکه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام) فرستادگان و تأیید شدگان از سوی خداوند می باشند و سعادت و موفقیت ما در پرتو پیروی از دستورات و الگوگیری از آنان است و نجات ما در آخرت وابسته به شفاعت آنان نزد خداوند می باشد. حالت انس و توسل خاصی در هنگام زیارت فراهم می کند که از آن می توان به «زیارت با معرفت» یاد کرد.
پی نوشت ها
[۱] – قلم (۶۸)، آیه ۴
[۲] – انبیاء (۲۱)، آیه ۱۰۷
[۳] – احزاب (۳۳)، آیه ۲۱
[۴] – همان، آیه ۶
[۵] – نسا ء (۴)، آیه ۶۴
[۶] – احزاب (۳۳)، آیه ۳۳
[۷] – نساء (۴)، آیه ۵۹
[۸] – شوری (۴۲)، آیه ۲۳
[۹] – سبأ (۳۴)، آیه ۴۷
[۱۰] – مائده (۵)، آیه ۳
[۱۱] – مفاتیح الجنان، ملحقات.
منبع: آداب و احکام زیارت، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، گروه اخلاق و عرفان دفتر نشر معارف، 1394.
قدم اول در زیارت با معرفت آن است که بدانیم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام)، نزد خدا زنده‌اند. ما را می بینند و کلام ما را می شنوند و جواب سلام ما را می دهند چنانچه در اذن دخول حرم اهل بیت(علیهم السلام) می خوانیم:
«اللهم انی اعتقد حرمه صاحب هذا المشهدالشریف فی غیبته کما اعتقدها فی حضرته، و اعلم ان رسولک و خلفائک علیهم السلام احیاء عندک یرزقون، یرون مقامی و یسمعون کلامی و یردون سلامی…»؛ «خدایا من به راستی معتقد به حرمت و احترام صاحب این قبر پس از فوت و غیبت او هستم چنانچه معتقد به احترام او در زمان حیاتش بودم عظمت و بزرگی او فراتر از حیات و ممات مادی است. و می دانم رسول تو و خلفاء تو نزد تو زنده هستند و روزی می برند مقام مرا می بینند و کلام مرا می شنوند و سلام مرا جواب می دهند…».
برای زیارت با معرفت، درباره مقامات و فضائل آن بزرگواران، مطالعه و دقت داشته باشیم؛ مانند این که در مورد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، خداوند فرموده است:
«إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»؛[۱] «تو صاحب اخلاق با عظمتی».
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَهً لِّلْعَالَمِینَ»؛[۲] «و برای جهانیان رحمت است».
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) الگو و نمونه ای نیکو برای سلوک راه خدا و آخرت‌طلبی است.
«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرً»[۳]
بر مردم ولایت الهی دارد
«النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ»[۴]
دارای مقام شفاعت است و حضور و استغفار نزد او و استغفار او برای گنهکار موجب بخشش و رحمت الهی است
«وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمً»[۵]
پیامبر و اهل البیت او، از مقام عصمت الهی و طهارت برخوردارند:
«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرً»[۶]
اطاعت آنان به دستور الهی بر همگان واجب است چنانچه اطاعت خدا واجب است.
«أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الاَمْرِ مِنکُمْ»[۷]
محبت و مودت اهل البیت به عنوان اجر و مزد رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) واجب است.
«قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَى»[۸]
و البته این مودت و محبت برای هدایت و سعادت خود ماست
«مَا سَأَلْتُکُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ»[۹]
با ولایت اهل البیت دین ما کامل می شود و نعمت بر ما تمام می گردد و اسلام ما دین مورد رضایت می گردد.
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینً»[۱۰]
و این ها قطره ای است از دریای فضایل و خوبی های خاندان عصمت و طهارت که به صورت نمونه فقط از آیات قرآن آورده شد.
آری جایگاه بلند محمد و آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) جایگاهی است که برای شناخت آن باید دعا و طلب کرد.
«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف رسولک. اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک. اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی»؛[۱۱] «خدایا خودت را به من بشناسان اگر تو را نشناسم رسولت را نخواهم شناخت. خدایا رسول و پیامبرت را به من بشناسان اگر او را نشناسم حجت و امام را نمی شناسم. خدایا حجت و امام خودت را به من بشناسان اگر او را نشناسم از دینم گمراه می‌شوم».
این دعای زمان غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. سیّد بن طاوس بر این دعا تأکید فراوان دارد و آن را از فضل خدا می داند.
در مجموع معرفت به اینکه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام) فرستادگان و تأیید شدگان از سوی خداوند می باشند و سعادت و موفقیت ما در پرتو پیروی از دستورات و الگوگیری از آنان است و نجات ما در آخرت وابسته به شفاعت آنان نزد خداوند می باشد. حالت انس و توسل خاصی در هنگام زیارت فراهم می کند که از آن می توان به «زیارت با معرفت» یاد کرد.
پی نوشت ها
[۱] – قلم (۶۸)، آیه ۴
[۲] – انبیاء (۲۱)، آیه ۱۰۷
[۳] – احزاب (۳۳)، آیه ۲۱
[۴] – همان، آیه ۶
[۵] – نسا ء (۴)، آیه ۶۴
[۶] – احزاب (۳۳)، آیه ۳۳
[۷] – نساء (۴)، آیه ۵۹
[۸] – شوری (۴۲)، آیه ۲۳
[۹] – سبأ (۳۴)، آیه ۴۷
[۱۰] – مائده (۵)، آیه ۳
[۱۱] – مفاتیح الجنان، ملحقات.
منبع: آداب و احکام زیارت، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، گروه اخلاق و عرفان دفتر نشر معارف، 1394.
