علت لکنت زبان
پرسش :
من فرزند پنج ساله ای دارم که لکنت زبان دارد. او را پیش دکتر مغز و اعصاب بردم و فهمیدم که مشکلی ندارد. این فرزند دو خواهر و برادر خود را خیلی اذیّت می کند و در اداء کردن حروف مشکل دارد؛ مثلاً وقتی می خواهد...
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
گاهی اوقات لکنت زبان یک تیک عصبی است؛ تیک عصبی یعنی چه؟ یعنی بچّه هایی که تحت فشار روحی و روانی قرار می گیرند، ممکن است دچار این عارضه شوند؛ مثلاً یک موقع فرزند ما از مهد کودک به خانه می آید و می خواهد بازی کند ولی ما او را می نشانیم و از او سوال می کنیم: در مهد چه شد؟ چه اتّفاقی افتاد؟ زود بگو و برو بازی کن! والدین با این کار فرزند را هول می کنند و فرزند چون نمی خواهد که الان چیزی برای ما تعریف کند، چه می شود؟ به نوعی بچّه دچار لکنت زبان می شود.
درمان لکنت زبان با گفتار درمانی
ظاهراً لکنت این فرزند بیشتر روی کلمات است؛ مثلاً گاهی اوقات بچّه در حرف زدن مِن و مِن می کند. همچنین ممکن است بچّه در اداء کردن مخارج حروف هم مشکل داشته باشد؛ مثلاً حرف پ را خوب نمی تواند بگوید. برای درمان او باید چه کار کرد؟ ما اوّل باید مخارج حروف او را بازسازی کنیم و معمولاً گفتار درمان ها این کار را انجام می دهند.
روشی برای بازسازی مخارج حروف
بعضی از روش ها وجود دارد که گفتار درمان ها می توانند خیلی راحت بعضی از حروف را به بچّه ها یاد بدهند؛ مثلاً وقتی گفتار درمان ها می خواهند به بچّه حرف پ را یاد دهند، اوّل ایجاد باد در پشت لب را به بچّه یاد می دهند؛ مثلاً مربّی یک دستمال کاغذی را روی دست خود می گذارد و طوری حرف پ را می گوید که دستمال از روی دستش بلند شود. بعد به بچّه می گوید که همین بازی را انجام دهد. لذا این کلمات باید در گفتار درمانی بازسازی شود و این قدر با بچّه تمرین شود که او بتواند این حروف را اداء کند.
توصیه ی ما این است که والدین این حروف را شناسایی کنند و ببینند که فرزند از این سی و دو حرف فارسی، چند حرف را نمی تواند بگوید و بعد با او این حروف را تمرین کنند.
تفاوت زبان عربی و فارسی
این نکته را هم عرض کنم که بیان حروف در ادبیّات فارسی خیلی راحت تر از عربی است. تفاوت زبان فارسی و عربی در این است که تمام زبان فارسی از فضای دهان خارج می شود؛ ولی در زبان عربی این طور نیست. زبان عربی مخارجی دارد که بعضی از آنها حلقی است و بعضی دیگر از دندان ثنایی اداء می شود.
راه های درمان لکنت زبان
گفتار درمانی و تمرین کردن
این والدین می توانند فرزند را به گفتار درمانی ببرند و او را در خانه تمرین دهند تا او کلمات را بتواند اداء کند. معمولاً این طور فرزندان بین چهار یا پنج کلمه را نمی توانند اداء کنند؛ لذا با چهار پنج جلسه گفتار درمانی او اصلاح می شود؛ خصوصاً در این سنّ پنج سالگی؛ چراکه فرزند در زمان زبان آموزی است و خیلی راحت می تواند یاد بگیرد.
وارد نکردن فشار عصبی
امّا نکته ی دوّم درباره ی کسانی است که بر روی کلمات و حروف گیر می کنند. اوّلین کاری که باید پدر و مادر انجام دهند، این است که هیچ وقت فشار روحی و روانی برای حرف زدن به این بچّه ها وارد نکنند؛ مثلاً دائم به او نگویند: قشنگ صحبت کن یا اگر بد صحبت کنی، تو را دعوا نمی کنیم؛ بلکه باید والدین خیلی آرام در کنار او بنشینند و او را هول نکنند تا صحبت بکند.
استفاده از کتاب قصّه و ضبط صوت
نکته ی بعدی برای درمان این است که والدین از قصّه های تصویری و ضبط صوت استفاده کنند. به این صورت که تصاویر کتاب را جلوی بچّه بگذارند و به او بگویند: فرزند خوبم! ما دوست داریم تو قصّه این کتاب را برای ما توضیح دهی؛ بعد با گوشی یا ضبط صوت صدای او را ضبط کنند. وقتی که صدای فرزند ضبط شد، آن را برای او بگذارند تا گوش کند. این گونه دقّت بچّه بالا می رود؛ البته ممکن است در بار اوّل و دوّم به او فشار بیاید و هول شوند؛ ولی به مرور زمان دقّتشان بالا می رود.
داشتن هم بازی
فرزندان نیاز به یک هم بازی هم سن دارند. الان این فرزند دو تا خواهر و یک برادر دارد که ممکن است آنها با هم دیگر هم سن نباشند و با هم اختلاف سنّی داشته باشند. برای این که مشکل کلامی و گفتاری این فرزند خوب شود، باید در کنار یک هم سن قرار بگیرد و با او ارتباط کلامی برقرار کند. والدین سعی کنند کسی را در کنار این فرزند قرار دهند که هم سن و هم جنس او باشد و در عین حال بچّه ی تندی هم نباشد؛ یعنی بچّه ای نباشد که با تندی صحبت کند و فرصت حرف زدن را به طرف مقابل ندهد.
شمرده شمرده صحبت کردن در خانواده
نکته آخر این است که گاهی اوقات والدین با فرزند شمرده، شمرده صحبت کنند؛ البته ما نمی گوییم که والدین طوری آرام صحبت کنند که فرزند از آنها الگو گیری کند؛ چراکه تقلید پذیری بچّه ها در این سن، یعنی پنج سالگی زیاد است؛ مثلاً اگر کسی در کارتون به صورت قُلدری صحبت کند، بچّه نیز قُلدری صحبت می کند و اگر کسی آرام صحبت کند، او نیز آرام صحبت می کند؛ لذا اعضای خانواده با هم قرار بگذارند که آرام و شمرده، شمرده صحبت کنند تا فرزند از آنها الگو بگیرد و آرام صحبت کند و در نهایت مشکلش به تدریج حل شود.
گاهی اوقات لکنت زبان یک تیک عصبی است؛ تیک عصبی یعنی چه؟ یعنی بچّه هایی که تحت فشار روحی و روانی قرار می گیرند، ممکن است دچار این عارضه شوند؛ مثلاً یک موقع فرزند ما از مهد کودک به خانه می آید و می خواهد بازی کند ولی ما او را می نشانیم و از او سوال می کنیم: در مهد چه شد؟ چه اتّفاقی افتاد؟ زود بگو و برو بازی کن! والدین با این کار فرزند را هول می کنند و فرزند چون نمی خواهد که الان چیزی برای ما تعریف کند، چه می شود؟ به نوعی بچّه دچار لکنت زبان می شود.
درمان لکنت زبان با گفتار درمانی
ظاهراً لکنت این فرزند بیشتر روی کلمات است؛ مثلاً گاهی اوقات بچّه در حرف زدن مِن و مِن می کند. همچنین ممکن است بچّه در اداء کردن مخارج حروف هم مشکل داشته باشد؛ مثلاً حرف پ را خوب نمی تواند بگوید. برای درمان او باید چه کار کرد؟ ما اوّل باید مخارج حروف او را بازسازی کنیم و معمولاً گفتار درمان ها این کار را انجام می دهند.
روشی برای بازسازی مخارج حروف
بعضی از روش ها وجود دارد که گفتار درمان ها می توانند خیلی راحت بعضی از حروف را به بچّه ها یاد بدهند؛ مثلاً وقتی گفتار درمان ها می خواهند به بچّه حرف پ را یاد دهند، اوّل ایجاد باد در پشت لب را به بچّه یاد می دهند؛ مثلاً مربّی یک دستمال کاغذی را روی دست خود می گذارد و طوری حرف پ را می گوید که دستمال از روی دستش بلند شود. بعد به بچّه می گوید که همین بازی را انجام دهد. لذا این کلمات باید در گفتار درمانی بازسازی شود و این قدر با بچّه تمرین شود که او بتواند این حروف را اداء کند.
توصیه ی ما این است که والدین این حروف را شناسایی کنند و ببینند که فرزند از این سی و دو حرف فارسی، چند حرف را نمی تواند بگوید و بعد با او این حروف را تمرین کنند.
تفاوت زبان عربی و فارسی
این نکته را هم عرض کنم که بیان حروف در ادبیّات فارسی خیلی راحت تر از عربی است. تفاوت زبان فارسی و عربی در این است که تمام زبان فارسی از فضای دهان خارج می شود؛ ولی در زبان عربی این طور نیست. زبان عربی مخارجی دارد که بعضی از آنها حلقی است و بعضی دیگر از دندان ثنایی اداء می شود.
راه های درمان لکنت زبان
گفتار درمانی و تمرین کردن
این والدین می توانند فرزند را به گفتار درمانی ببرند و او را در خانه تمرین دهند تا او کلمات را بتواند اداء کند. معمولاً این طور فرزندان بین چهار یا پنج کلمه را نمی توانند اداء کنند؛ لذا با چهار پنج جلسه گفتار درمانی او اصلاح می شود؛ خصوصاً در این سنّ پنج سالگی؛ چراکه فرزند در زمان زبان آموزی است و خیلی راحت می تواند یاد بگیرد.
وارد نکردن فشار عصبی
امّا نکته ی دوّم درباره ی کسانی است که بر روی کلمات و حروف گیر می کنند. اوّلین کاری که باید پدر و مادر انجام دهند، این است که هیچ وقت فشار روحی و روانی برای حرف زدن به این بچّه ها وارد نکنند؛ مثلاً دائم به او نگویند: قشنگ صحبت کن یا اگر بد صحبت کنی، تو را دعوا نمی کنیم؛ بلکه باید والدین خیلی آرام در کنار او بنشینند و او را هول نکنند تا صحبت بکند.
استفاده از کتاب قصّه و ضبط صوت
نکته ی بعدی برای درمان این است که والدین از قصّه های تصویری و ضبط صوت استفاده کنند. به این صورت که تصاویر کتاب را جلوی بچّه بگذارند و به او بگویند: فرزند خوبم! ما دوست داریم تو قصّه این کتاب را برای ما توضیح دهی؛ بعد با گوشی یا ضبط صوت صدای او را ضبط کنند. وقتی که صدای فرزند ضبط شد، آن را برای او بگذارند تا گوش کند. این گونه دقّت بچّه بالا می رود؛ البته ممکن است در بار اوّل و دوّم به او فشار بیاید و هول شوند؛ ولی به مرور زمان دقّتشان بالا می رود.
داشتن هم بازی
فرزندان نیاز به یک هم بازی هم سن دارند. الان این فرزند دو تا خواهر و یک برادر دارد که ممکن است آنها با هم دیگر هم سن نباشند و با هم اختلاف سنّی داشته باشند. برای این که مشکل کلامی و گفتاری این فرزند خوب شود، باید در کنار یک هم سن قرار بگیرد و با او ارتباط کلامی برقرار کند. والدین سعی کنند کسی را در کنار این فرزند قرار دهند که هم سن و هم جنس او باشد و در عین حال بچّه ی تندی هم نباشد؛ یعنی بچّه ای نباشد که با تندی صحبت کند و فرصت حرف زدن را به طرف مقابل ندهد.
شمرده شمرده صحبت کردن در خانواده
نکته آخر این است که گاهی اوقات والدین با فرزند شمرده، شمرده صحبت کنند؛ البته ما نمی گوییم که والدین طوری آرام صحبت کنند که فرزند از آنها الگو گیری کند؛ چراکه تقلید پذیری بچّه ها در این سن، یعنی پنج سالگی زیاد است؛ مثلاً اگر کسی در کارتون به صورت قُلدری صحبت کند، بچّه نیز قُلدری صحبت می کند و اگر کسی آرام صحبت کند، او نیز آرام صحبت می کند؛ لذا اعضای خانواده با هم قرار بگذارند که آرام و شمرده، شمرده صحبت کنند تا فرزند از آنها الگو بگیرد و آرام صحبت کند و در نهایت مشکلش به تدریج حل شود.
