مفطرات روزه کفاره دار
پرسش :
ارتکاب عمدی کدام یک از مفطرات، موجب ثبوت کفاره می شود؟(1) (با جمع شدن شرایط کفاره)(2)
پاسخ :
کل مفطرات(3) به جز قی کردن که با قی کردن فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود (حضرت امام و آیات عظام بهجت، فاضل و نوری).
کل مفطرات (آیات عظام گلپایگانی، خویی، تبریزی، اراکی، وحید، مکارم و صافی).(4)
تفصیل در نوع روزه (آیت الله سیستانی):
1. روزۀ ماه رمضان: فقط با خوردن، آشامیدن، جماع، استمنا و بقای عمدی بر جنابت تا اذان صبح، کفاره ثابت می شود و با مفطرات دیگر، حتی بقای عمدی بر حیض و نفاس، فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود.
2. روزۀ قضای ماه رمضان: فقط با خوردن، آشامیدن، جماع و استمنا کفاره ثابت می شود و با مفطرات دیگر فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود.
3. روزۀ نذر و عهد و قسم معین: با ارتکاب کل مفطرات(5) کفاره ثابت می شود.
کفاره ندارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، بهجت، سیستانی(7) و نوری).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیت الله اراکی).
کفاره دارد (آیات عظام خویی، وحید، تبریزی، مکارم و بهجت).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، اراکی، گلپایگانی و صافی).
کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، خویی، وحید، بهجت، تبریزی، گلپایگانی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیت الله اراکی).
کفاره دارد (آیات عظام تبریزی، گلپایگانی، اراکی، خویی، وحید، صافی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل و بهجت).
کفاره ندارد (آیت الله سیستانی).
کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام بهجت، تبریزی، گلپایگانی، خویی، وحید، صافی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیات عظام فاضل و اراکی).
پی‌نوشت:
1- آنچه طبق نظر مرجع، بنا بر احتیاط واجب مفطر است، چنانچه مکلف با رعایت اعلم فالاعلم از مرجع دیگری تقلید کند که ایشان آن را مفطر نداند.
2- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1658؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1666؛ مکارم، توضیح المسائل، چاپ جدید، مسأله 1399؛ عروة الوثقی، فصل فی کفاره الصوم، بالای مسأله 1؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 3، مسأله 700 و 702 و 745.
3- حضرت امام و آیت الله نوری دربارۀ اماله و سرزیر آب بردن و آیت الله بهجت دربارۀ اماله کردن و آیت الله فاضل دربارۀ سر زیر آب بردن و اماله کردن و دروغ بستن، قائل اند: «بنا براحتیاط واجب، کفاره ثابت است.»
4- آیات عظام گلپایگانی و صافی دربارۀ سر زیر آب بردن و آیت الله اراکی دربارۀ سر زیر آب بردن و دروغ بستن و قی کردن و رساندن غبار غلیظ به حلق قائل اند: «بنابراحتیاط واجب، کفاره ثابت است.»
5- مفطرات در روزۀ نذر و عهد و قسم، به نوع روزه بستگی دارد. مثلاً روزه ای که در پی نذر یا عهد یا قسم بوده است، چنانچه روزۀ ماه رمضان یا قضای آن باشد، بقای عمدی بر جنابت یا حیض و نفاس از مفطرات محسوب می شود؛ وگرنه مفطر نیست.
6- راهنمای فتاوا، مسأله 123.
7- در روزۀ نذر و عهد و قسم معین، روزه داری که روزه اش به سبب قی کردن عمدی باطل شده است، باید به علت شکستن نذر و عهد و قسمش کفاره بدهد (آیت الله سیستانی).
منبع: احکام روزه، اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی، انتشارات قدس رضوی، 1393.
کل مفطرات(3) به جز قی کردن که با قی کردن فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود (حضرت امام و آیات عظام بهجت، فاضل و نوری).
کل مفطرات (آیات عظام گلپایگانی، خویی، تبریزی، اراکی، وحید، مکارم و صافی).(4)
تفصیل در نوع روزه (آیت الله سیستانی):
1. روزۀ ماه رمضان: فقط با خوردن، آشامیدن، جماع، استمنا و بقای عمدی بر جنابت تا اذان صبح، کفاره ثابت می شود و با مفطرات دیگر، حتی بقای عمدی بر حیض و نفاس، فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود.
2. روزۀ قضای ماه رمضان: فقط با خوردن، آشامیدن، جماع و استمنا کفاره ثابت می شود و با مفطرات دیگر فقط روزه باطل می شود و کفاره واجب نمی شود.
3. روزۀ نذر و عهد و قسم معین: با ارتکاب کل مفطرات(5) کفاره ثابت می شود.
خلاصۀ نظرات مراجع عظام تقلید دربارۀ وجوب کفاره برای برخی از مفطرات
1. قی کردن عمدی:
کفاره دارد (مقام معظم رهبری(6) و آیات عظام خویی، تبریزی، وحید، صافی، گلپایگانی و مکارم).کفاره ندارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، بهجت، سیستانی(7) و نوری).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیت الله اراکی).
2. فروبردن عمدی سر در آب:
کفاره ندارد (آیات عظام سیستانی و زنجانی).کفاره دارد (آیات عظام خویی، وحید، تبریزی، مکارم و بهجت).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، اراکی، گلپایگانی و صافی).
3. رساندن عمدی غبار غلیظ به حلق:
کفاره ندارد (آیت الله سیستانی).کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل، خویی، وحید، بهجت، تبریزی، گلپایگانی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیت الله اراکی).
4. رساندن عمدی دود دخانیات به حلق:
کفاره ندارد (آیت الله سیستانی).5. تنقیه:
کفاره ندارد (آیت الله سیستانی).کفاره دارد (آیات عظام تبریزی، گلپایگانی، اراکی، خویی، وحید، صافی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام فاضل و بهجت).
6. دروغ بر خداوند متعال:
کفاره ندارد (آیت الله سیستانی).کفاره دارد (حضرت امام و آیات عظام بهجت، تبریزی، گلپایگانی، خویی، وحید، صافی و مکارم).
بنا بر احتیاط واجب، کفاره دارد (آیات عظام فاضل و اراکی).
7. خوردن، آشامیدن، جماع، استمنا، باقی ماندن عمدی بر جنابت، کفاره دارد (مشهور).
پی‌نوشت:
1- آنچه طبق نظر مرجع، بنا بر احتیاط واجب مفطر است، چنانچه مکلف با رعایت اعلم فالاعلم از مرجع دیگری تقلید کند که ایشان آن را مفطر نداند.
2- توضیح المسائل مراجع، مسأله 1658؛ وحید، توضیح المسائل، مسأله 1666؛ مکارم، توضیح المسائل، چاپ جدید، مسأله 1399؛ عروة الوثقی، فصل فی کفاره الصوم، بالای مسأله 1؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 3، مسأله 700 و 702 و 745.
3- حضرت امام و آیت الله نوری دربارۀ اماله و سرزیر آب بردن و آیت الله بهجت دربارۀ اماله کردن و آیت الله فاضل دربارۀ سر زیر آب بردن و اماله کردن و دروغ بستن، قائل اند: «بنا براحتیاط واجب، کفاره ثابت است.»
4- آیات عظام گلپایگانی و صافی دربارۀ سر زیر آب بردن و آیت الله اراکی دربارۀ سر زیر آب بردن و دروغ بستن و قی کردن و رساندن غبار غلیظ به حلق قائل اند: «بنابراحتیاط واجب، کفاره ثابت است.»
5- مفطرات در روزۀ نذر و عهد و قسم، به نوع روزه بستگی دارد. مثلاً روزه ای که در پی نذر یا عهد یا قسم بوده است، چنانچه روزۀ ماه رمضان یا قضای آن باشد، بقای عمدی بر جنابت یا حیض و نفاس از مفطرات محسوب می شود؛ وگرنه مفطر نیست.
6- راهنمای فتاوا، مسأله 123.
7- در روزۀ نذر و عهد و قسم معین، روزه داری که روزه اش به سبب قی کردن عمدی باطل شده است، باید به علت شکستن نذر و عهد و قسمش کفاره بدهد (آیت الله سیستانی).
منبع: احکام روزه، اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی، انتشارات قدس رضوی، 1393.
