امر به معروف و تنبیه دانش آموز

پرسش :

آیا تنبیه دانش آموزانی که درس نمی خوانند یا مرتکب منکر و فسادی شده اند، توسط معلم یا مسئولین آموزشگاه جایز است؟ و آیا اذن ولی شرط است؟

پاسخ :
حضرت امام: تنبیه بدنی دانش آموزان جایز نیست مگر در موارد ضروری آن هم باید طوری باشد که باعث سرخی و کبودی و مجروحیت نشود.[1]
 
آیت الله خامنه‌ ای: استفاده از قوه قهریه وظیفه عمومی نیست و چون از نظر قانون آموزش و پرورش زدن دانش آموزان ممنوع است، نباید از این روش استفاده کرد.[2]
 
آیت الله فاضل: در مواردی که تأدیب متوقف بر تنبیه بدنی باشد و ولی اذن بدهد، تنبیه به مقداری که موجب دیه نشود، مانعی ندارد. ولی اگر تنبیه بدنی برخلاف مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد مطلقاً جایز نیست.[3]
 
آیت الله نوری: خیر، تنبیه بدنی دانش آموزان جایز نیست.[4]
 
آیت الله بهجت: با اذن ولیّ، به نحوی که دیه واجب نشود با اقتصار به مقدار ضرورت، جایز است.[5]
 
آیت الله مکارم: زدن دانش آموزان جایز نیست، مگر برای تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولیّ صورت گیرد و موجب جراحت و کبودی بدن نشود و چون در وضعیّت فعلی آثار منفی آن بیشتر است، لازم است حتّی الامکان از آن صرف نظر شود.[6]
 
آیت الله سیستانی: کتک زدن بچّه نابالغ جایز نیست؛ مگر در صورتی که تمام شرایط زیر مراعات شود:
الف. بچّه، کار حرامی را انجام داده باشد یا سبب اذیّت دیگران یا ضرر رساندن به آنان شده باشد.
ب. ولیّ شرعی بچّه نابالغ یا کسی که از او اجازه دارد، این کار را انجام دهد.
ج. زدن به قصد ادب کردن و تربیت باشد، نه برای تشفّی خاطر (خنک شدن دل).
د. او را بیش از سه ضربه نزند.
ه . زدن، به گونه ای نباشد که بدن طفل سرخ شود؛ بلکه آهسته و خفیف باشد.
و. تنها راه ادب کردن و تربیت زدن باشد.
بنابراین، مادر، برادر، خواهر، آموزگارِ بچّه نابالغ، حق زدن او را ندارند؛ مگر اینکه با وجود شروط فوق، از ولیّ شرعی او (پدر یا پدر بزرگ پدری) کسب اجازه کرده باشند.[7]
 
تبصره 1: از نظر قانون آموزش و پرورش زدن جایز نیست و در این صورت بنابر نظر همه مراجع تنبیه بدنی جایز نمی باشد، ولی توبیخ و تنبیه که بدنی نباشد مثلاً نوشتن مشق بیشتر و حفظ کردن بیشتر از بقیه اشکال ندارد.
 
تبصره 2: اگر کتک زدن باعث سرخ شدن یا کبود شدن یا سیاه شدن بدن بچّه نابالغ گردد، دیه دارد و مقدار دیه آن، در احکام دیات بیان شده است.
 
پی نوشت:
[1]. امام، استفتائات، ج 3، صفحه 477، س 36 و 37 و 40.
[2]. خامنه‌ ای، سایت، احکام موضوعی، امر به معروف.
[3]. فاضل، استفتائات، ج 1، س 932 و ج 2، س 1253.
[4]. نوری، استفتائات، ج 2، س 537 و 538 و 795.
[5]. بهجت، توضیح المسائل، م 1609 و استفتائات، احکام تعلیم و تعلم، س 745.
[6]. مکارم، احکام ویژه، ش 190 و استفتائات، ج 1، س 1584.
[7]. سیستانی، توضیح المسائل، ج 1، م 2220.
 
منبع: احکام امر به معروف، علی گرجی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، نشر معارف‫، ۱۳۹۵.