حفظ دوستان شایسته
پرسش :
برای آنکه بتوانیم دوست‌هایمان را نگه داریم، چه کارهایی باید بکنیم؟
پاسخ :
نگه داشتن دوست اهمیت بسیاری دارد و بی‌شک مهم‌تر از به دست آوردن دوست، نگه داشتن اوست. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «ناتوان‌ترین مردم کسی است که نتواند برادرانی برای خود به دست آورد و ناتوان‌تر از او کسی است که برادران به دست آورده را از دست بدهد.»(1) اگر قرار باشد ما مرتب دوست‌هایمان را از دست بدهیم، هیچ دوست صمیمی و مورد اطمینانی برایمان باقی نمی‌ماند.
اهل بیت (علیهم السلام) برای حفظ دوست توصیه‌های ارزشمند و راهنمایی‌های کارسازی ارائه کرده‌اند که برخی از آنها را با هم مرور می‌کنیم:
الف) هیچ‌گاه نباید حق و حقوق دوستمان را نادیده بگیریم و به بهانه‌ی صمیمیت، حق و حقوق او را ضایع کنیم؛ مثلاً اگر وسیله‌ای از او قرض می‌گیریم باید سر موعد مقرر آن را به او بازگردانیم و اگر قولی می‌دهیم باید به قولمان وفا کنیم. هیچ‌وقت نباید صمیمیت را وسیله‌ای برای بی‌توجهی به حقوق دوست‌هایمان قرار دهیم. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «هیچ‌گاه حق برادرت را به اعتماد دوستی خود با او ضایع مگردان؛ زیرا کسی که تو حقش را ضایع می‌کنی، دیگر برادر تو نیست.»(2)
ب) هیچ‌وقت نباید به دوستمان بی‌احترامی کنیم و با شوخی‌های نابجا او را از خود برنجانیم. حفظ احترام مهم‌ترین شرط حفظ دوستان است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «بین خودت و برادرت حرمت را از بین نبر و آن را نگه‌دار.»(3)
پ) همیشه باید نرم و صمیمانه با دوست‌هایمان سخن بگوییم و نباید از کلمه‌های تند و توهین‌آمیز استفاده کنیم. در زندگی اجتماعی زبان جایگاه ویژه‌ای دارد و با مدیریت درست آن برکات بسیاری نصیب انسان و آسیب‌ها و دردسرهای بسیاری از ما دور می‌شود. یکی از مهم‌ترین برکات مدیریت زبان حفظ دوستان است. امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «زبانت را نگه دارد تا مالک برادرانت شوی.»(4)
ت) باید همیشه از بگو مگو و جدال با دوستمان بپرهیزیم. جدال و بگومگو باعث کینه، نفرت و دلخوری می‌شود و به نابودی دوستی‌ها می‌انجامد. امام هادی (علیه السلام) فرمودند: «جدال و بگومگو دوستی‌های قدیمی را هم برهم می‌زند.»(5)
ث) ما نباید مرتب از دوست‌هایمان عیب‌جویی کنیم. به هر حال هر کسی عیبی دارد و ما اگر بخواهیم فقط به عیب‌های مردم نگاه کنیم، در زندگی تنها می‌مانیم. در حدیثی منسوب به امام علی (علیه السلام) آمده است: «هر که درباره‌ی دوست خود خرده‌گیری کند، رشته‌ی دوستی‌اش می‌گسلد».(6) امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: «کسی که تنها با آنکه هیچ عیبی ندارد برادری کند، دوست‌های اندکی خواهد داشت.» (7)
ج) اگر دوستی جفایی در حق ما کرد، نباید زود مقابله به مثل کنیم. باید به او فرصت بدهیم و از رفتار بدش چشم‌پوشی کنیم. قطعاً خودش کم کم درباره‌ی ستمی که در حق ما روا داشته است، فکر می کند و به خطایش پی می‌برد. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) در توصیف مؤمن فرمودند: «با وجود لغزش برادر خود با او با مهربانی رفتار می‌کند و حرمت دوستی دیرینه‌اش را نگه می‌دارد.» (8)
پی‌نوشت:
1. میزان‌الحکمه، حدیث 159.
2. همان، حدیث 173.
3. همان، حدیث 169.
4. همان، حدیث 171.
5. همان، حدیث 10293.
6. همان، حدیث 10299.
7. همان، حدیث 245.
8. همان، حدیث 249.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
نگه داشتن دوست اهمیت بسیاری دارد و بی‌شک مهم‌تر از به دست آوردن دوست، نگه داشتن اوست. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «ناتوان‌ترین مردم کسی است که نتواند برادرانی برای خود به دست آورد و ناتوان‌تر از او کسی است که برادران به دست آورده را از دست بدهد.»(1) اگر قرار باشد ما مرتب دوست‌هایمان را از دست بدهیم، هیچ دوست صمیمی و مورد اطمینانی برایمان باقی نمی‌ماند.
اهل بیت (علیهم السلام) برای حفظ دوست توصیه‌های ارزشمند و راهنمایی‌های کارسازی ارائه کرده‌اند که برخی از آنها را با هم مرور می‌کنیم:
الف) هیچ‌گاه نباید حق و حقوق دوستمان را نادیده بگیریم و به بهانه‌ی صمیمیت، حق و حقوق او را ضایع کنیم؛ مثلاً اگر وسیله‌ای از او قرض می‌گیریم باید سر موعد مقرر آن را به او بازگردانیم و اگر قولی می‌دهیم باید به قولمان وفا کنیم. هیچ‌وقت نباید صمیمیت را وسیله‌ای برای بی‌توجهی به حقوق دوست‌هایمان قرار دهیم. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «هیچ‌گاه حق برادرت را به اعتماد دوستی خود با او ضایع مگردان؛ زیرا کسی که تو حقش را ضایع می‌کنی، دیگر برادر تو نیست.»(2)
ب) هیچ‌وقت نباید به دوستمان بی‌احترامی کنیم و با شوخی‌های نابجا او را از خود برنجانیم. حفظ احترام مهم‌ترین شرط حفظ دوستان است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «بین خودت و برادرت حرمت را از بین نبر و آن را نگه‌دار.»(3)
پ) همیشه باید نرم و صمیمانه با دوست‌هایمان سخن بگوییم و نباید از کلمه‌های تند و توهین‌آمیز استفاده کنیم. در زندگی اجتماعی زبان جایگاه ویژه‌ای دارد و با مدیریت درست آن برکات بسیاری نصیب انسان و آسیب‌ها و دردسرهای بسیاری از ما دور می‌شود. یکی از مهم‌ترین برکات مدیریت زبان حفظ دوستان است. امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «زبانت را نگه دارد تا مالک برادرانت شوی.»(4)
ت) باید همیشه از بگو مگو و جدال با دوستمان بپرهیزیم. جدال و بگومگو باعث کینه، نفرت و دلخوری می‌شود و به نابودی دوستی‌ها می‌انجامد. امام هادی (علیه السلام) فرمودند: «جدال و بگومگو دوستی‌های قدیمی را هم برهم می‌زند.»(5)
ث) ما نباید مرتب از دوست‌هایمان عیب‌جویی کنیم. به هر حال هر کسی عیبی دارد و ما اگر بخواهیم فقط به عیب‌های مردم نگاه کنیم، در زندگی تنها می‌مانیم. در حدیثی منسوب به امام علی (علیه السلام) آمده است: «هر که درباره‌ی دوست خود خرده‌گیری کند، رشته‌ی دوستی‌اش می‌گسلد».(6) امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: «کسی که تنها با آنکه هیچ عیبی ندارد برادری کند، دوست‌های اندکی خواهد داشت.» (7)
ج) اگر دوستی جفایی در حق ما کرد، نباید زود مقابله به مثل کنیم. باید به او فرصت بدهیم و از رفتار بدش چشم‌پوشی کنیم. قطعاً خودش کم کم درباره‌ی ستمی که در حق ما روا داشته است، فکر می کند و به خطایش پی می‌برد. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) در توصیف مؤمن فرمودند: «با وجود لغزش برادر خود با او با مهربانی رفتار می‌کند و حرمت دوستی دیرینه‌اش را نگه می‌دارد.» (8)
پی‌نوشت:
1. میزان‌الحکمه، حدیث 159.
2. همان، حدیث 173.
3. همان، حدیث 169.
4. همان، حدیث 171.
5. همان، حدیث 10293.
6. همان، حدیث 10299.
7. همان، حدیث 245.
8. همان، حدیث 249.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
