شوخی کردن در حد تعادل

پرسش :

شوخی کردن خوب است یا بد؟

پاسخ :
شوخی بد نیست. حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلم) با یاران خود شوخی می‌کردند که برخی از این شوخی‌ها در کتاب‌های حدیث و تاریخ ذکر شده‌اند.

«امام صادق (علیه السلام) از یونس شیبانی پرسیدند: "آیا شما با یکدیگر شوخی می‌کنید؟" او گفت: "کم." امام فرمودند: "این گونه نباشید؛ زیرا شوخی از خوش اخلاقی است و تو با شوخی، برادرت را شاد می‌کنی. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) برای اینکه کسی را شاد کند، با او شوخی می‌کردند."»(1)

امیرمؤمنان علی (علیه السلام) هم اهل شوخی بود تا آنجا که برخی از بدخواهان این صفت نیک امام را به عنوان یک نقص مطرح می‌کردند.(2) بقیه‌ی امامانِ ما هم همین‌طور بودند. با این همه، هنگام شوخی باید به این نکات توجه کنیم:

الف) شوخی مثل نمک است؛ نباید کم یا بی‌اندازه باشد. اگر زیاد شوخی کنیم، در نگاه مردم سبک می‌شویم و حرف‌هایمان از ارزش و اعتبار می‌افتد. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «شوخی زیاد، آبرو  را می‌برد.»(3)

ب) شوخی ما نباید باعث توهین به دیگران و تحقیر شخصیت کسی شود. شوخی برای ایجاد شادی است و نباید باعث رنجش دیگران شود. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «خدا دوست دارد کسی را که میان جمعی شوخی و بذله‌گویی کند، به شرط آنکه ناسزاگویی نباشد.»(4)

پ) زمان شوخی هم خیلی مهم است. به قول قدیمی‌ها هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد؛ مثلاً وقتی دوستمان یک سؤال جدی از ما می‌پرسد و برای دریافت پاسخ عجله دارد، نباید با او شوخی کنیم.

ت) در شوخی‌های خود باید موازین شرعی را رعایت کنیم. نباید به بهانه‌ی شوخی از کلمه‌های زشت و زننده استفاده کنیم یا در کار دیگران تجسس کنیم یا بدون اجازه وسایل شخصی کسی را برداریم یا کسی را با شوخی خود بترسانیم.

پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالانوار، ج 16، ص 298.
2. همان، ج 41، ص 147.
3. میزان الحکمه، حدیث 18892.
4. همان، حدیث 18863.

منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.