اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) در سپاه امام حسین(ع)
پرسش :
کدام یک از شهدای کربلا جزو اصحاب حضرت رسول (صلّی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام) بوده اند؟
پاسخ :
برخی از اصحاب حضرت رسول(صلّى الله علیه و آله) و حضرت امیر(علیه السلام) که تصریح شده در لشکر امام حسین(علیه السلام) بوده و به شهادت رسیده اند از این قرارند:
1ـ امیّة بن سعد طائى، از اصحاب امیرمؤمنان و ساکن کوفه که در کربلا به سپاه امام ملحق شد.
2ـ جُندب بن حجر کندى،(1) از اصحاب امیرمؤمنان و از سرشناسان شیعه که در بین راه قبل از برخورد سپاه امام با حر به جمع یاران امام پیوست.
3ـ حارث بن نبهان، از یاران امیرمؤمنان و امام حسن مجتبى(علیهما السلام).
4ـ حُلاس بن عمرو راسبى، از اصحاب امیرمؤمنان و فرمانده نیروهاى آن حضرت در کوفه، که ابتدا با سپاه ابن سعد به کربلا آمده بود، ولى چون ابن سعد شرائط امام را نپذیرفت وى شبانه به امام پیوست.
5ـ عبدالرحمان بن عبدالله یزنى(2)، وى از اصحاب رسول خدا و از یاران با اخلاص امیرمؤمنان على(علیه السلام) است. او همان کسى است که در رحبه کوفه هنگامى که حضرت على(علیه السلام) از مردم خواست هر کس در غدیر خم حاضر بود، و حدیث غدیر را شنیده بپا خیزد و شهادت دهد، برخاست و شهادت داد. او از مکه به امام(علیه السلام) ملحق شد و به کربلا آمد.
6ـ عمّار بن سلامة، از اصحاب رسول خدا(صلّى الله علیه و آله) و از سربازان امیرمؤمنان(علیه السلام) در جنگها بوده است. وى در کربلا به محضر امام(علیه السلام) شرفیاب شد و در رکاب آن حضرت به فیض شهادت نائل آمد.
7ـ قاسم بن زهیر، از فرماندهان حضرت على(علیه السلام) در جنگ صفین بود و در جنگ هاى جمل و نهروان نیز شرکت داشت. پس از آن حضرت از یاوران و مدافعان امام حسن مجتبى(علیه السلام) بود. در داستان کربلا خود را شبانه از کوفه به آن حضرت رساند.
8ـ کُردوس بن زهیر، از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) که به اتفاق دو برادرش شبانه به امام(علیه السلام) ملحق شد.
9ـ مسلم بن کثیر اَزدى، از ساکنان کوفه و از یاران امیرمؤمنان(علیه السلام) که در یکى از جنگها یک پاى وى معلول شد، و در کربلا به امام(علیه السلام) پیوست.
10ـ مقسط بن زهیر، او و دو برادرش از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بودند و در جنگ هاى جمل و نهروان و صفین در رکاب آن حضرت حضور داشتند، وى شبانه به خیل سپاه امام(علیه السلام) پیوست.
11ـ نصر بن ابى نیزر، پدرش از فرزندان ملوک عجم یا از اولاد نجاشى است، وى از یاران امیرمؤمنان على(علیه السلام) و امام حسن مجتبى(علیه السلام) بوده است که از مدینه همراه امام(علیه السلام) به مکه آمد و از آنجا به کربلا قدم نهاد. ابتدا سواره بود ولى پس از پى شدن اسبش پیاده مى جنگید تا به شهادت رسید.
12ـ نعمان بن عمرو الراسبى، او و برادرش از اهل کوفه و از اصحاب امیرمؤمنان بودند، وى ابتدا با سپاه ابن سعد به کربلا آمد، ولى چون ابن سعد شرایط امام(علیه السلام) را نپذیرفت وى شبانه به جمع یاران امام(علیه السلام) پیوست.
13ـ نعیم بن عجلان انصارى، او و دو برادرش ـ نضر و نعمان ـ هر سه از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بودند که در جنگ صفین در رکاب آن حضرت جنگیدند. دو برادرش از دار دنیا رفتند ولى نعیم در کوفه باقى مانده بود تا آنکه امام حسین(علیه السلام) به سوى عراق آمد، وى به حضور امام(علیه السلام) شرفیاب شد و در حمله اول به فیض عظیم شهادت در رکاب آن حضرت نائل آمد.(3)
14ـ «بریر بن خضیر»، مردى عابد و زاهد و باوقار و از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بود. وى بزرگ قرّاء کوفه بود که در مسجد کوفه مى نشست و به دیگران قرآن مى آموخت!
هنگامى که شنید امام حسین(علیه السلام) از بیعت با یزید سرباز زده و به مکه هجرت نمود، از کوفه به قصد مکه خارج شد و در مکه به امام(علیه السلام) پیوست.(4)
15ـ حبیب بن مظاهر: او از صحابه پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود و پس از آن در جمع یاران باوفاى امیرمؤمنان(علیه السلام) از خواص اصحاب آن حضرت شد و در تمام جنگها در رکاب امام شمشیر زد. وى از معدود افرادى بود که از آن حضرت اسرار فراوانى را فرا گرفته بود.
16ـ انس بن حرث کاهلى: وى از اصحاب بزرگ رسول الله(صلى الله علیه و آله) بود و احادیث زیادى را از آن حضرت آموخت و نقل نمود،(5) و افتخار شرکت در جنگ بدر و حنین را در رکاب پیامبر داشت. او احادیثى را از پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) نقل مى کرد از جمله مى گفت: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ(صلى الله علیه و آله)یَقُولُ ـ وَالْحُسَیْنُ فِی حِجْرِهِ ـ : إِنَّ ابْنِی هذا یُقْتَلُ بِأَرْض مِنْ أَرْضِ الْعِراقِ، أَلا فَمَنْ شَهِدَهُ فَلْیَنْصُرْهُ»؛ (از پیامبر در حالى که حسین(علیه السلام) در دامن رسول خدا نشسته بود، شنیدم که فرمود: این فرزندم در سرزمین عراق به شهادت خواهد رسید، آگاه باشید هر که او را دید باید او را یارى کند).(6)
به همین جهت وقتى که شنید امام حسین(علیه السلام) به کربلا آمده است از کوفه حرکت کرد و شبانه خود را خدمت امام(علیه السلام) رساند.
17- عابس بن ابى شبیب شاکرى: وى از بزرگان شیعه و رئیس قبیله بنى شاکر بود. مردى شجاع و سخنور و عابدى شب زنده دار و از دوستان مخلص امیرمؤمنان(علیه السلام) بود.
هنگامى که مسلم بن عقیل(علیه السلام) وارد کوفه شد با تمام توان از مسلم حمایت کرد. تا آنکه مسلم او را با نامه اى به سوى امام(علیه السلام) فرستاد. وى به اتفاق جمعى از جمله شوذب آزاد شده عابس که در کربلا به شهادت رسید ـ در مکه به حضور امام(علیه السلام) شرفیاب شدند و در خدمت آن حضرت بودند تا به اتفاق به سوى کربلا حرکت نمودند.
18- حجّاج بن مسروق: وى از اصحاب امیرالمؤمنین على(علیه السلام) و ساکن کوفه بود، هنگامى که شنید امام(علیه السلام) به سوى کربلا در حرکت است، او خود به استقبال امام از کوفه خارج شد و در بین راه به آن حضرت ملحق شد.(7)
19- جَون(8) مولى أبی ذرّ: «جَوْن» غلام سیاهى که امیرمؤمنان على(علیه السلام) او را خریدارى کرد و به ابوذر غفارى بخشیده بود. او در ربذه ـ تبعیدگاه ابوذر ـ همراه ابوذر بود و پس از شهادت ابوذر در سال 32 هجرى به مدینه بازگشت و در خدمت امیرمؤمنان على(علیه السلام) و سپس امام حسن مجتبى(علیه السلام) و پس از آن در خدمت امام حسین(علیه السلام) بود. او به همراه امام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا آمد.(9)
20- نافع بن هلال: وى از یاران امیرمؤمنان على(علیه السلام) بود و در تمام جنگ هاى آن حضرت شرکت داشت. مردى بزرگوار، شجاع و قارى قرآن بود. او قبل از شهادت مسلم بن عقیل در بین راه به امام حسین(علیه السلام) پیوست.
21- ابوثمامه صائدى: او از شخصیت هاى برجسته شیعه و از یاران امیرالمؤمنین على(علیه السلام) بود و در جنگ ها با آن حضرت شرکت مى کرد، پس از آن حضرت از یاران امام حسن مجتبى(علیه السلام) گردید، وى پس از مرگ معاویه، از جمله دعوت کنندگان امام حسین(علیه السلام) به کوفه بود. و چون مسلم بن عقیل وارد کوفه شد او به دلیل آنکه در شناخت سلاح خبره بود، مسئول خرید و جمع آورى اسلحه شد؛ هنگامى که ابن زیاد، هانى بن عروة را دستگیر نمود، او با سپاه تحت فرمانش، دارالاماره را محاصره کرد.
پس از تسلط ابن زیاد بر اوضاع و شهادت مسلم بن عقیل(علیه السلام) وى مدتى مخفى شد و سرانجام به اتفاق «نافع بن هلال» در اثناى راه به امام حسین(علیه السلام) ملحق شد.
با توجه به آنچه که گذشت، این نکته قابل توجه است که بسیارى از این یاران با وفاى امام حسین(علیه السلام) که آخرین قطره خون خود را در راه اهداف امام(علیه السلام) و عظمت اسلام دادند از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و یاران خاص على(علیه السلام) بودند و در تمام عمر به او عشق مى ورزیدند حتى بعضى از دشمنان آن حضرت نیز هنگامى که صحنه کربلا و مقابله حق و باطل را نگریستند منقلب شدند و تغییر مسیر دادند و به لشکر امام(علیه السلام) پیوستند در حالى که سرکردگان لشکر دشمن را تفاله هاى عصر جاهلیت عرب تشکیل مى دادند.
پی‌نوشت‌ها:
(1). در اعیان الشیعة، جندب بن حجیر ثبت شده است (ج 1، ص 611).
(2). در اعیان الشیعه، عبدالرحمان بن عبد ربّه، وارد شده است (ج 1، ص 611).
(3). ابصارالعین، ص 94 .
(4). بحارالانوار، ج 101، ص 340 .
(5). ابصار العین، ص 55 .
(6). الاصابة، ج 1، ص 68 و اسدالغابة، ج 1، ص 123 .
(7). ابصارالعین، ص 89 .
(8). بعضى نامش را جُوَین ثبت کرده اند و برخى نام وى را «حُوَىّ» دانسته اند. (رجوع شود به: انساب الاشراف، ج 3، ص 403)
(9). رجوع شود به: ابصار العین، ص 105.
منبع: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها»، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، (زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، قم: انتشارات امام على بن ابى طالب (علیه السلام)، 1388.
برخی از اصحاب حضرت رسول(صلّى الله علیه و آله) و حضرت امیر(علیه السلام) که تصریح شده در لشکر امام حسین(علیه السلام) بوده و به شهادت رسیده اند از این قرارند:
1ـ امیّة بن سعد طائى، از اصحاب امیرمؤمنان و ساکن کوفه که در کربلا به سپاه امام ملحق شد.
2ـ جُندب بن حجر کندى،(1) از اصحاب امیرمؤمنان و از سرشناسان شیعه که در بین راه قبل از برخورد سپاه امام با حر به جمع یاران امام پیوست.
3ـ حارث بن نبهان، از یاران امیرمؤمنان و امام حسن مجتبى(علیهما السلام).
4ـ حُلاس بن عمرو راسبى، از اصحاب امیرمؤمنان و فرمانده نیروهاى آن حضرت در کوفه، که ابتدا با سپاه ابن سعد به کربلا آمده بود، ولى چون ابن سعد شرائط امام را نپذیرفت وى شبانه به امام پیوست.
5ـ عبدالرحمان بن عبدالله یزنى(2)، وى از اصحاب رسول خدا و از یاران با اخلاص امیرمؤمنان على(علیه السلام) است. او همان کسى است که در رحبه کوفه هنگامى که حضرت على(علیه السلام) از مردم خواست هر کس در غدیر خم حاضر بود، و حدیث غدیر را شنیده بپا خیزد و شهادت دهد، برخاست و شهادت داد. او از مکه به امام(علیه السلام) ملحق شد و به کربلا آمد.
6ـ عمّار بن سلامة، از اصحاب رسول خدا(صلّى الله علیه و آله) و از سربازان امیرمؤمنان(علیه السلام) در جنگها بوده است. وى در کربلا به محضر امام(علیه السلام) شرفیاب شد و در رکاب آن حضرت به فیض شهادت نائل آمد.
7ـ قاسم بن زهیر، از فرماندهان حضرت على(علیه السلام) در جنگ صفین بود و در جنگ هاى جمل و نهروان نیز شرکت داشت. پس از آن حضرت از یاوران و مدافعان امام حسن مجتبى(علیه السلام) بود. در داستان کربلا خود را شبانه از کوفه به آن حضرت رساند.
8ـ کُردوس بن زهیر، از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) که به اتفاق دو برادرش شبانه به امام(علیه السلام) ملحق شد.
9ـ مسلم بن کثیر اَزدى، از ساکنان کوفه و از یاران امیرمؤمنان(علیه السلام) که در یکى از جنگها یک پاى وى معلول شد، و در کربلا به امام(علیه السلام) پیوست.
10ـ مقسط بن زهیر، او و دو برادرش از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بودند و در جنگ هاى جمل و نهروان و صفین در رکاب آن حضرت حضور داشتند، وى شبانه به خیل سپاه امام(علیه السلام) پیوست.
11ـ نصر بن ابى نیزر، پدرش از فرزندان ملوک عجم یا از اولاد نجاشى است، وى از یاران امیرمؤمنان على(علیه السلام) و امام حسن مجتبى(علیه السلام) بوده است که از مدینه همراه امام(علیه السلام) به مکه آمد و از آنجا به کربلا قدم نهاد. ابتدا سواره بود ولى پس از پى شدن اسبش پیاده مى جنگید تا به شهادت رسید.
12ـ نعمان بن عمرو الراسبى، او و برادرش از اهل کوفه و از اصحاب امیرمؤمنان بودند، وى ابتدا با سپاه ابن سعد به کربلا آمد، ولى چون ابن سعد شرایط امام(علیه السلام) را نپذیرفت وى شبانه به جمع یاران امام(علیه السلام) پیوست.
13ـ نعیم بن عجلان انصارى، او و دو برادرش ـ نضر و نعمان ـ هر سه از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بودند که در جنگ صفین در رکاب آن حضرت جنگیدند. دو برادرش از دار دنیا رفتند ولى نعیم در کوفه باقى مانده بود تا آنکه امام حسین(علیه السلام) به سوى عراق آمد، وى به حضور امام(علیه السلام) شرفیاب شد و در حمله اول به فیض عظیم شهادت در رکاب آن حضرت نائل آمد.(3)
14ـ «بریر بن خضیر»، مردى عابد و زاهد و باوقار و از اصحاب امیرمؤمنان(علیه السلام) بود. وى بزرگ قرّاء کوفه بود که در مسجد کوفه مى نشست و به دیگران قرآن مى آموخت!
هنگامى که شنید امام حسین(علیه السلام) از بیعت با یزید سرباز زده و به مکه هجرت نمود، از کوفه به قصد مکه خارج شد و در مکه به امام(علیه السلام) پیوست.(4)
15ـ حبیب بن مظاهر: او از صحابه پیامبر(صلى الله علیه وآله) بود و پس از آن در جمع یاران باوفاى امیرمؤمنان(علیه السلام) از خواص اصحاب آن حضرت شد و در تمام جنگها در رکاب امام شمشیر زد. وى از معدود افرادى بود که از آن حضرت اسرار فراوانى را فرا گرفته بود.
16ـ انس بن حرث کاهلى: وى از اصحاب بزرگ رسول الله(صلى الله علیه و آله) بود و احادیث زیادى را از آن حضرت آموخت و نقل نمود،(5) و افتخار شرکت در جنگ بدر و حنین را در رکاب پیامبر داشت. او احادیثى را از پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) نقل مى کرد از جمله مى گفت: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ(صلى الله علیه و آله)یَقُولُ ـ وَالْحُسَیْنُ فِی حِجْرِهِ ـ : إِنَّ ابْنِی هذا یُقْتَلُ بِأَرْض مِنْ أَرْضِ الْعِراقِ، أَلا فَمَنْ شَهِدَهُ فَلْیَنْصُرْهُ»؛ (از پیامبر در حالى که حسین(علیه السلام) در دامن رسول خدا نشسته بود، شنیدم که فرمود: این فرزندم در سرزمین عراق به شهادت خواهد رسید، آگاه باشید هر که او را دید باید او را یارى کند).(6)
به همین جهت وقتى که شنید امام حسین(علیه السلام) به کربلا آمده است از کوفه حرکت کرد و شبانه خود را خدمت امام(علیه السلام) رساند.
17- عابس بن ابى شبیب شاکرى: وى از بزرگان شیعه و رئیس قبیله بنى شاکر بود. مردى شجاع و سخنور و عابدى شب زنده دار و از دوستان مخلص امیرمؤمنان(علیه السلام) بود.
هنگامى که مسلم بن عقیل(علیه السلام) وارد کوفه شد با تمام توان از مسلم حمایت کرد. تا آنکه مسلم او را با نامه اى به سوى امام(علیه السلام) فرستاد. وى به اتفاق جمعى از جمله شوذب آزاد شده عابس که در کربلا به شهادت رسید ـ در مکه به حضور امام(علیه السلام) شرفیاب شدند و در خدمت آن حضرت بودند تا به اتفاق به سوى کربلا حرکت نمودند.
18- حجّاج بن مسروق: وى از اصحاب امیرالمؤمنین على(علیه السلام) و ساکن کوفه بود، هنگامى که شنید امام(علیه السلام) به سوى کربلا در حرکت است، او خود به استقبال امام از کوفه خارج شد و در بین راه به آن حضرت ملحق شد.(7)
19- جَون(8) مولى أبی ذرّ: «جَوْن» غلام سیاهى که امیرمؤمنان على(علیه السلام) او را خریدارى کرد و به ابوذر غفارى بخشیده بود. او در ربذه ـ تبعیدگاه ابوذر ـ همراه ابوذر بود و پس از شهادت ابوذر در سال 32 هجرى به مدینه بازگشت و در خدمت امیرمؤمنان على(علیه السلام) و سپس امام حسن مجتبى(علیه السلام) و پس از آن در خدمت امام حسین(علیه السلام) بود. او به همراه امام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا آمد.(9)
20- نافع بن هلال: وى از یاران امیرمؤمنان على(علیه السلام) بود و در تمام جنگ هاى آن حضرت شرکت داشت. مردى بزرگوار، شجاع و قارى قرآن بود. او قبل از شهادت مسلم بن عقیل در بین راه به امام حسین(علیه السلام) پیوست.
21- ابوثمامه صائدى: او از شخصیت هاى برجسته شیعه و از یاران امیرالمؤمنین على(علیه السلام) بود و در جنگ ها با آن حضرت شرکت مى کرد، پس از آن حضرت از یاران امام حسن مجتبى(علیه السلام) گردید، وى پس از مرگ معاویه، از جمله دعوت کنندگان امام حسین(علیه السلام) به کوفه بود. و چون مسلم بن عقیل وارد کوفه شد او به دلیل آنکه در شناخت سلاح خبره بود، مسئول خرید و جمع آورى اسلحه شد؛ هنگامى که ابن زیاد، هانى بن عروة را دستگیر نمود، او با سپاه تحت فرمانش، دارالاماره را محاصره کرد.
پس از تسلط ابن زیاد بر اوضاع و شهادت مسلم بن عقیل(علیه السلام) وى مدتى مخفى شد و سرانجام به اتفاق «نافع بن هلال» در اثناى راه به امام حسین(علیه السلام) ملحق شد.
با توجه به آنچه که گذشت، این نکته قابل توجه است که بسیارى از این یاران با وفاى امام حسین(علیه السلام) که آخرین قطره خون خود را در راه اهداف امام(علیه السلام) و عظمت اسلام دادند از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و یاران خاص على(علیه السلام) بودند و در تمام عمر به او عشق مى ورزیدند حتى بعضى از دشمنان آن حضرت نیز هنگامى که صحنه کربلا و مقابله حق و باطل را نگریستند منقلب شدند و تغییر مسیر دادند و به لشکر امام(علیه السلام) پیوستند در حالى که سرکردگان لشکر دشمن را تفاله هاى عصر جاهلیت عرب تشکیل مى دادند.
پی‌نوشت‌ها:
(1). در اعیان الشیعة، جندب بن حجیر ثبت شده است (ج 1، ص 611).
(2). در اعیان الشیعه، عبدالرحمان بن عبد ربّه، وارد شده است (ج 1، ص 611).
(3). ابصارالعین، ص 94 .
(4). بحارالانوار، ج 101، ص 340 .
(5). ابصار العین، ص 55 .
(6). الاصابة، ج 1، ص 68 و اسدالغابة، ج 1، ص 123 .
(7). ابصارالعین، ص 89 .
(8). بعضى نامش را جُوَین ثبت کرده اند و برخى نام وى را «حُوَىّ» دانسته اند. (رجوع شود به: انساب الاشراف، ج 3، ص 403)
(9). رجوع شود به: ابصار العین، ص 105.
منبع: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها»، سعید داودی و مهدی رستم نژاد، (زیر نظر آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى)، قم: انتشارات امام على بن ابى طالب (علیه السلام)، 1388.
