چگونگی نظارت همگانی امام زمان علیه السلام

پرسش :

چگونه حضرت مهدی (علیه السلام) که در یک مکان است، ناظر همه جا می‌باشد؟

پاسخ :
باید دانست که حاضر و ناظر دانستن امام به این معنا نیست که امام با چشم سر، افراد را نگاه می‌کند؛ همان‌گونه که شاهد و ناظر بودن خدا نیز شهود و دیدن مادی نیست. بلکه امام دارای حقیقت وجودی بسیار بلندی است که مربوط به گستره این عالم مادی نیست.

در بسیاری از اخبار، برای پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان (علیهم السلام) غیر از آنچه که ما آن را نفس و روح می‌نامیم، مقامی والاتر اثبات شده و آن مقام نورانیت است. در روایتی نقل شده است «نخستین چیزی که خدای متعال آفرید، نور پیامبر اکرم و امامان بود» (1).

در روایت دیگر آمده است: «خداوند در آغاز، نور محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و علی (علیه السلام) را خلق کرد» (2) و در روایتی دیگر بیان شده است: «خداوند، از نور عظمت خویش، آنان را آفرید» (3).

آفرینش از نور خدا، چندان برای ما روشن نیست، ولی می‌توان گفت غیرمادی و مقامی بس بلند است. این مقام نورانیت، چون محیط و دربردارنده زمان‌ها و مکان‌ها است، بر همه چیز احاطه وجودی دارد و نمونه و مَثَلی است برای علم الهی؛ یعنی همان گونه که خدای متعال بر همه‌ی ماسوای خویش، احاطه حضوری دارد و این، به زمان و مکان ربطی ندارد، آن‌ها نیز که مظهر تام اسمای الهی‌اند و علمشان هم مظهر علم الهی است، به موجودات احاطه حضوری دارند.

بر این اساس، استقرار حضرت در مکانی از مکان‌های این کره خاکی، با شاهد و ناظر بودن او منافاتی ندارد. استقرار برای بدن مادی است و شاهد و ناظر بودن، مربوط به مقام نورانیت و روح مطهر آنان که وسعت وجودی دارد می‌باشد. (4)
 
پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالأنوار، ج 25، ص 22.
2. همان، ج 54، ص 170.
3. همان، ج 15، ص 24.
4. معارف قرآن، بحث انسان ‌شناسی، ص 411 و 412.

منبع: آفتاب مهر (دفتر اول)، جمعی از محققین مرکز تخصصی مهدویت، ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود علیه السلام، چاپ چهاردهم، تابستان 1393.