پرسش :
در تفاسير اهل سنت چه آياتی بر امام زمان (عج) تفسير شده است؟
پاسخ :
پيروان اديان سه گانه ي آسماني (مسلمانان، مسيحيان، يهوديان) باور دارند آينده ی نهايي مسير زندگي خاكي، پيروزي ايمان بر كفر، حاكميت حق و علم و عدالت اجتماعي رسيدن وراثت زمين به صالحان، پايان خرافات و گمراهي و ستم و تمامي گونه هاي انحرافات است. نيز اتفاق نظر دارند شخصي كه خداوند عهد و پيمانش را به دست او تحقق مي بخشد، از فرزندان ابراهيم بوده است، و شريعتي كه بدان حكومت مي كند آيين موسي ـ عليه السّلام ـ نيست، بلكه دين پيامبري است كه خداوند در آخر زمان، وي را مبعوث مي كند....»[1]
آياتي از قرآن كريم درباره حضرت مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است و روايات فراواني نيز عهده دار تفسير آن آياتند و در ادامه برخي از آن آيات از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ اختصاص دارند، تقديمتان مي كنيم.
1. «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛[2] او كسي است كه پيامبر خود را براي مردم فرستاد، با ديني درست و بر حق، تا او را بر همه دين ها پيروز گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد».
در تفسير قرطبي آمده است: «پيروزي اسلام بر ديگر اديان، هنگام قيام مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است در آن زمان، مردمان يا بايد مسلمان شوند و يا جزيه دهند. و اين كه گفته شده است مهدي همان عيسي است نادرست است زيرا اخبار صحيح به گونه اي متواتر وارد شده كه مهدي از خاندان پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ است ...».[3]
و در كتاب البيان در تفسير اين آيه آمده است: «كسي كه خدا او را بر همه اديان چيره مي گرداند، مهدی از فرزندان فاطمه است.[4] و در تفسير كشف الاسرار كه از تفاسير معتبر اهل سنت است در شرح اين آيه مي گويد: «رسول در اين آيه محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و هدي و هدايت قرآن و ايمان است و دين حق، اسلام است و خدا اين دين را بر ديگر ديان برتري مي دهد، چنان كه ديني نماند مگر اين كه اسلام بر آن غالب آيد. و اين امر بعد از اين خواهد شد و هنوز نشده است.»[5]
2. «بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ؛[6] اگر با ايمان باشيد«بقية الله» براي شما خير است».
در نور الابصار آمده اس:«چون (مهدي) ظهور كند، كعبه را پايگاه خويش قرار مي دهد و 313 نفر از يارانش به او مي پيوندند،آن گاه در نخستين سخن اين آيه را تلاوت مي كند «بقية الله بهتر است براي شما اگر ايمان بياوريد»، پس مي گويد: منم بقية الله و خليفة خدا و حجت او بر شما.»[7]
3. «..... لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ[8]؛ ..... آنان در مسجدها جز بيمناک و ترسان داخل نخواهند شد و نصيب‌شان در دنيا خواري و در آخرت عذابي بزرگ است».
سيوطي مي نويسد:«خواري و ذلّت در دنيا زماني فرا مي رسد كه مهدي به پا خيزد و قسطنطنيه را فتح كند و آنان را بكشد.»[9] و در تفسير طبري و تفسير كشف الاسرار[10] نيز همين مطلب كه سيوطي نوشته است تصريح شده است.
4. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ[11]؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد، صبر كنيد و مقاومت ورزيد و مرابطه كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد».
حافظ قندوزي از (امام) محمد باقر ـ عليه السّلام ـ درباره اين آيه روايت كرده است كه فرمود: شكيبا باشيد بر اداي فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزيد و با امامتان مهدی مرابطه نمایيد.[12]
5. «.... يسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها[13]؛ از تو درباره ساعت مي پرسند كه زمان وقوع آن كي است ...». حافظ قندوزي از مفضل بن عمر از (امام جعفر) صادق ـ عليه السّلام ـ ، روايت كرده است كه فرمود: «ساعت قيام قائم است.»[14]
6. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها[15]؛ بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش احياء مي كند». حافظ قندوزي مي نويسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده مي سازد، پس در آن عدالت كند و زمين را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد».[16]
7. «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»[17]؛ پس ايمان آريد به خدا و رسول و نوري كه فرود آورديم، و خداوند بدانچه كنيد آگاه است.
علاّمه قبيسي مي نويسد حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبري ..... گفت .... در حجة الوداع پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: اي مردم، «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا» سپس فرمود: «نور در من است، سپس در ـ علي است، و بعد در نسل وي باشد تا قائم مهدی».[18]
8. «حَتَّي إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً[19]؛ تا وقتي كه ببيند آنچه را وعده داده مي شوند، پس به زودي بدانند كه چه كسي از حيث يار ناتوان تر و از حيث عدد كمتر است».
حافظ قندوزي از امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در تفسير اين آيه نقل مي كند كه «ما يوعدون» (آنچه وعده داده مي شوند) در اين آيه «قائم» مهدي و اصحاب و ياران اويند. و هنگامي كه «قائم» ظهور كند دشمنان او ضعيف تر و عددشان كمتر است.[20]
گفتني است كه از منظر اهل سنت آيات فراوان ديگري درباره حضرت مهدی وجود دارد[21] كه ذكر همه آنها در اين پاسخنامه نمي گنجد.
براي اطلاع بيشتر به كتاب موعود قرآن، صادق حسيني شيرازي مراجعه فرمائيد.
پی نوشتها:
[1]. فصلنامه تخصصي انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاييز 1380، صاحب امتياز بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود، ص 171، مقالة سامي بدري.
[2]. سوره توبه، آيه 33.
[3]. ابو عبدالله محمد بن احمد انصاري قرطبي، الجامع الاحكام القرآن، ج 8، (تحقيق عبدالرزاق المهدي)، چاپ دارالكتاب العربي، سال 1418 هـ، ص 111.
[4]. سيد مؤمن بن حسن الشبلنجي: نورالابصار، چاپ دارالجيل، ص 343.
[5]. رشيد الدين، امام احمد ميبدي، (از عالمان قرن پنجم)، كشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.
[6]. سوره هود، آيه 86.
[7]. مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجي: نورالابصار، چاپ دارالجيل، بيروت، 1409 هـ، ص 349.
[8]. سوره بقره، آيه 114.
[9]. جلال الدين سيوطي، الدّر المنثور في التفسير بالمأثور، ج 1، چاپ دوم، دارالفكر، ص 264.
[10]. تفسير كسف الاسرار، ج 1، ص 325.
[11]. آل عمران، آية 200.
[12]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسة الامام المهدي، سال طبع 1360، ص 22، به نقل از ينابيع الموده، ص 506.
[13]. سوره اعراف، آية 187.
[14]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ينابيع الموده، ص 429.
[15]. حديد، آيه 17.
[16]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ينابيع الموده، ص 514.
[17]. سوره تغابن، آيه 8.
[18]. همان، (موعودِ قرآن، ص 146)، به نقل از، ماذا في التاريخ، ج 3، ص 147 ـ 145.
[19]. سوره جن، آيه 24.
[20]. موعود قرآن، به نقل از ينابيع الموده، ص 515.
[21] . چون آيه 5 سوره قصص، آية 105 سوره انبياء، آيه 59 سوره نساء و ......
منبع: اندیشه قم
پيروان اديان سه گانه ي آسماني (مسلمانان، مسيحيان، يهوديان) باور دارند آينده ی نهايي مسير زندگي خاكي، پيروزي ايمان بر كفر، حاكميت حق و علم و عدالت اجتماعي رسيدن وراثت زمين به صالحان، پايان خرافات و گمراهي و ستم و تمامي گونه هاي انحرافات است. نيز اتفاق نظر دارند شخصي كه خداوند عهد و پيمانش را به دست او تحقق مي بخشد، از فرزندان ابراهيم بوده است، و شريعتي كه بدان حكومت مي كند آيين موسي ـ عليه السّلام ـ نيست، بلكه دين پيامبري است كه خداوند در آخر زمان، وي را مبعوث مي كند....»[1]
آياتي از قرآن كريم درباره حضرت مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است و روايات فراواني نيز عهده دار تفسير آن آياتند و در ادامه برخي از آن آيات از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ اختصاص دارند، تقديمتان مي كنيم.
1. «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛[2] او كسي است كه پيامبر خود را براي مردم فرستاد، با ديني درست و بر حق، تا او را بر همه دين ها پيروز گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد».
در تفسير قرطبي آمده است: «پيروزي اسلام بر ديگر اديان، هنگام قيام مهدی ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است در آن زمان، مردمان يا بايد مسلمان شوند و يا جزيه دهند. و اين كه گفته شده است مهدي همان عيسي است نادرست است زيرا اخبار صحيح به گونه اي متواتر وارد شده كه مهدي از خاندان پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ است ...».[3]
و در كتاب البيان در تفسير اين آيه آمده است: «كسي كه خدا او را بر همه اديان چيره مي گرداند، مهدی از فرزندان فاطمه است.[4] و در تفسير كشف الاسرار كه از تفاسير معتبر اهل سنت است در شرح اين آيه مي گويد: «رسول در اين آيه محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و هدي و هدايت قرآن و ايمان است و دين حق، اسلام است و خدا اين دين را بر ديگر ديان برتري مي دهد، چنان كه ديني نماند مگر اين كه اسلام بر آن غالب آيد. و اين امر بعد از اين خواهد شد و هنوز نشده است.»[5]
2. «بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ؛[6] اگر با ايمان باشيد«بقية الله» براي شما خير است».
در نور الابصار آمده اس:«چون (مهدي) ظهور كند، كعبه را پايگاه خويش قرار مي دهد و 313 نفر از يارانش به او مي پيوندند،آن گاه در نخستين سخن اين آيه را تلاوت مي كند «بقية الله بهتر است براي شما اگر ايمان بياوريد»، پس مي گويد: منم بقية الله و خليفة خدا و حجت او بر شما.»[7]
3. «..... لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ[8]؛ ..... آنان در مسجدها جز بيمناک و ترسان داخل نخواهند شد و نصيب‌شان در دنيا خواري و در آخرت عذابي بزرگ است».
سيوطي مي نويسد:«خواري و ذلّت در دنيا زماني فرا مي رسد كه مهدي به پا خيزد و قسطنطنيه را فتح كند و آنان را بكشد.»[9] و در تفسير طبري و تفسير كشف الاسرار[10] نيز همين مطلب كه سيوطي نوشته است تصريح شده است.
4. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ[11]؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد، صبر كنيد و مقاومت ورزيد و مرابطه كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد».
حافظ قندوزي از (امام) محمد باقر ـ عليه السّلام ـ درباره اين آيه روايت كرده است كه فرمود: شكيبا باشيد بر اداي فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزيد و با امامتان مهدی مرابطه نمایيد.[12]
5. «.... يسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها[13]؛ از تو درباره ساعت مي پرسند كه زمان وقوع آن كي است ...». حافظ قندوزي از مفضل بن عمر از (امام جعفر) صادق ـ عليه السّلام ـ ، روايت كرده است كه فرمود: «ساعت قيام قائم است.»[14]
6. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها[15]؛ بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش احياء مي كند». حافظ قندوزي مي نويسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده مي سازد، پس در آن عدالت كند و زمين را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد».[16]
7. «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»[17]؛ پس ايمان آريد به خدا و رسول و نوري كه فرود آورديم، و خداوند بدانچه كنيد آگاه است.
علاّمه قبيسي مي نويسد حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبري ..... گفت .... در حجة الوداع پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: اي مردم، «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا» سپس فرمود: «نور در من است، سپس در ـ علي است، و بعد در نسل وي باشد تا قائم مهدی».[18]
8. «حَتَّي إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً[19]؛ تا وقتي كه ببيند آنچه را وعده داده مي شوند، پس به زودي بدانند كه چه كسي از حيث يار ناتوان تر و از حيث عدد كمتر است».
حافظ قندوزي از امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در تفسير اين آيه نقل مي كند كه «ما يوعدون» (آنچه وعده داده مي شوند) در اين آيه «قائم» مهدي و اصحاب و ياران اويند. و هنگامي كه «قائم» ظهور كند دشمنان او ضعيف تر و عددشان كمتر است.[20]
گفتني است كه از منظر اهل سنت آيات فراوان ديگري درباره حضرت مهدی وجود دارد[21] كه ذكر همه آنها در اين پاسخنامه نمي گنجد.
براي اطلاع بيشتر به كتاب موعود قرآن، صادق حسيني شيرازي مراجعه فرمائيد.
پی نوشتها:
[1]. فصلنامه تخصصي انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاييز 1380، صاحب امتياز بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود، ص 171، مقالة سامي بدري.
[2]. سوره توبه، آيه 33.
[3]. ابو عبدالله محمد بن احمد انصاري قرطبي، الجامع الاحكام القرآن، ج 8، (تحقيق عبدالرزاق المهدي)، چاپ دارالكتاب العربي، سال 1418 هـ، ص 111.
[4]. سيد مؤمن بن حسن الشبلنجي: نورالابصار، چاپ دارالجيل، ص 343.
[5]. رشيد الدين، امام احمد ميبدي، (از عالمان قرن پنجم)، كشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.
[6]. سوره هود، آيه 86.
[7]. مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجي: نورالابصار، چاپ دارالجيل، بيروت، 1409 هـ، ص 349.
[8]. سوره بقره، آيه 114.
[9]. جلال الدين سيوطي، الدّر المنثور في التفسير بالمأثور، ج 1، چاپ دوم، دارالفكر، ص 264.
[10]. تفسير كسف الاسرار، ج 1، ص 325.
[11]. آل عمران، آية 200.
[12]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسة الامام المهدي، سال طبع 1360، ص 22، به نقل از ينابيع الموده، ص 506.
[13]. سوره اعراف، آية 187.
[14]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ينابيع الموده، ص 429.
[15]. حديد، آيه 17.
[16]. صادق حسيني شيرازي، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ينابيع الموده، ص 514.
[17]. سوره تغابن، آيه 8.
[18]. همان، (موعودِ قرآن، ص 146)، به نقل از، ماذا في التاريخ، ج 3، ص 147 ـ 145.
[19]. سوره جن، آيه 24.
[20]. موعود قرآن، به نقل از ينابيع الموده، ص 515.
[21] . چون آيه 5 سوره قصص، آية 105 سوره انبياء، آيه 59 سوره نساء و ......
منبع: اندیشه قم
