پرسش :
فلسفه غسل چیست؟
پاسخ :
پاسخ اول: در غسل به شستن تمام بدن امر شده است؛ زیرا پستترین حالات انسان و شدیدترین حالتِ تعلق دنیویِ انسان، حالت جماع کردن است و از آنجا که بر تمام قسمتهای بدن، جنابت پخش میشود، لازم است برای پاک شدن از این جنابتِ فراگیر، همه بدن شسته شود؛ از این رو پیامبر اکرم ـ صلیالله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «ان تحت کل شعرة جنابة.»؛ «همانا زیر هر مویی جنابتی است.»(1)
پاسخ دوم: در روایتی از امام رضا ـ علیهالسلام ـ نقل شده است:
علت غسل جنابت، پاکیزگی و نظافت، و پاک کردن انسان خود را از منی و تطهیر کردن سایر قسمتهای بدن است؛ زیرا جنابت از تمام اعضا خارج میشود، پس تطهیر تمام بدن بر او واجب شده است.(2)
معنای غرق شدن در توجه به خدا این نیست که انسان، بیاختیار احساس خود را از دست بدهد؛ بلکه به معنای این است که با اراده خویش توجه خود را از آنچه در راه خدا و برای خدا نیست بازدارد.
علت غسل عیدین و جمعه و دیگر غسلها آن است که انسان با آنها، پروردگار خود را تعظیم کرده بزرگ میدارد و نیز به سبب آنها متوجه به خداوند کریم و بزرگوار خود میشود و از خداوند درخواست آمرزش میکند و نیز به سبب اینکه روز عید برای مردم شناخته شده، خداوند غسل این روزها را بزرگداشت و تفضیل آنها بر دیگر روزها قرار داد و علت غسل جمعه، طهارت و پاکی بنده تا جمعه دیگر است.
علت غسل میت این است که میت را غسل دهند تا از آلودگیها و امراضی که داشته، پاک شود؛ زیرا میت با فرشتگان ملاقات میکند و با اهل آخرت همنشین میگردد. پس چه نیکوست وقتی بر خدا وارد میشود و پاکان را ملاقات میکند، با طهارت و نظیف باشد تا مورد درخواست رحمت و شفاعت واقع شود. و دیگر اینکه، برای پاک شدن از آن منیای که از آن آفریده شده، و در هنگام مرگ از بدن او خارج میشود و جنب میگردد، غسل لازم است.
علت غسل مس میت، طاهر شدن شخص است از چرک و پلیدیهایی که به جهت مس کردن میت به او رسیده؛ زیرا شخصی که از دنیا رفته، روحش از او مفارقت کرده و بیشتر میکربها در پیکر او باقی میماند، پس باید پس از تماس با او، تطهیر انجام شود.(3)
پاسخ سوم: علت اینکه در جنابت باید همه بدن را شست این است که «حالت جنابت یک حالت موضعی نیست؛ چرا که اثر آن در تمام بدن بروز میکند و همه سلولهای بدن در این وضعیت سست میشوند و این نشانه تأثیر فراگیر آن بر تمام بدن است. براساس تحقیقات دانشمندان دو رشته اعصاب نباتی به نام سمپاتیک و پاراسمپاتیک در سراسر بدن گسترده شدهاند؛ وظیفه اعصاب «سمپاتیک»، تند کردن و پاراسمپاتیک، کند کردن فعالیتهای بدن است. از تعادل فعالیتهای این دو رشته عصبی، بدن به صورت یکنواخت کار میکند. گاهی فعالیتهایی در بدن رخ میدهد که این تعادل را به هم میزند، از جمله این فعالیتها، لذت جسمی است که تعادل طبیعی و سلسله اعصاب را مختل میکند و در این صورت یکی از اقداماتی که میتواند اعصاب سمپاتیک را به کار وادارد و تعادل را برقرار سازد، تماس آب با بدن است. از این رو شارع، حکم فرموده است که در حین جنابت همه اعضای بدن، با دستور ویژه شسته شود و در پرتو اثر حیاتی آب، تعادل کامل بین سلسله اعصاب ایجاد گردد».(4)
پی نوشتها:
1- اسرار الصلوة،شهید ثانی، ص 61؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 43، ح 170.
2- من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 43، ح 171.
3- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 171، باب 33، ح 1.
4- مجله قرآنی بشارت، شماره 20، ص 53.
4- سر الصلاة، امام خمینی(ره)، ص 67؛ آداب نماز، حضرت امام (ره)، ص 122.
پاسخ اول: در غسل به شستن تمام بدن امر شده است؛ زیرا پستترین حالات انسان و شدیدترین حالتِ تعلق دنیویِ انسان، حالت جماع کردن است و از آنجا که بر تمام قسمتهای بدن، جنابت پخش میشود، لازم است برای پاک شدن از این جنابتِ فراگیر، همه بدن شسته شود؛ از این رو پیامبر اکرم ـ صلیالله علیه وآله وسلم ـ فرمود: «ان تحت کل شعرة جنابة.»؛ «همانا زیر هر مویی جنابتی است.»(1)
پاسخ دوم: در روایتی از امام رضا ـ علیهالسلام ـ نقل شده است:
علت غسل جنابت، پاکیزگی و نظافت، و پاک کردن انسان خود را از منی و تطهیر کردن سایر قسمتهای بدن است؛ زیرا جنابت از تمام اعضا خارج میشود، پس تطهیر تمام بدن بر او واجب شده است.(2)
معنای غرق شدن در توجه به خدا این نیست که انسان، بیاختیار احساس خود را از دست بدهد؛ بلکه به معنای این است که با اراده خویش توجه خود را از آنچه در راه خدا و برای خدا نیست بازدارد.
علت غسل عیدین و جمعه و دیگر غسلها آن است که انسان با آنها، پروردگار خود را تعظیم کرده بزرگ میدارد و نیز به سبب آنها متوجه به خداوند کریم و بزرگوار خود میشود و از خداوند درخواست آمرزش میکند و نیز به سبب اینکه روز عید برای مردم شناخته شده، خداوند غسل این روزها را بزرگداشت و تفضیل آنها بر دیگر روزها قرار داد و علت غسل جمعه، طهارت و پاکی بنده تا جمعه دیگر است.
علت غسل میت این است که میت را غسل دهند تا از آلودگیها و امراضی که داشته، پاک شود؛ زیرا میت با فرشتگان ملاقات میکند و با اهل آخرت همنشین میگردد. پس چه نیکوست وقتی بر خدا وارد میشود و پاکان را ملاقات میکند، با طهارت و نظیف باشد تا مورد درخواست رحمت و شفاعت واقع شود. و دیگر اینکه، برای پاک شدن از آن منیای که از آن آفریده شده، و در هنگام مرگ از بدن او خارج میشود و جنب میگردد، غسل لازم است.
علت غسل مس میت، طاهر شدن شخص است از چرک و پلیدیهایی که به جهت مس کردن میت به او رسیده؛ زیرا شخصی که از دنیا رفته، روحش از او مفارقت کرده و بیشتر میکربها در پیکر او باقی میماند، پس باید پس از تماس با او، تطهیر انجام شود.(3)
پاسخ سوم: علت اینکه در جنابت باید همه بدن را شست این است که «حالت جنابت یک حالت موضعی نیست؛ چرا که اثر آن در تمام بدن بروز میکند و همه سلولهای بدن در این وضعیت سست میشوند و این نشانه تأثیر فراگیر آن بر تمام بدن است. براساس تحقیقات دانشمندان دو رشته اعصاب نباتی به نام سمپاتیک و پاراسمپاتیک در سراسر بدن گسترده شدهاند؛ وظیفه اعصاب «سمپاتیک»، تند کردن و پاراسمپاتیک، کند کردن فعالیتهای بدن است. از تعادل فعالیتهای این دو رشته عصبی، بدن به صورت یکنواخت کار میکند. گاهی فعالیتهایی در بدن رخ میدهد که این تعادل را به هم میزند، از جمله این فعالیتها، لذت جسمی است که تعادل طبیعی و سلسله اعصاب را مختل میکند و در این صورت یکی از اقداماتی که میتواند اعصاب سمپاتیک را به کار وادارد و تعادل را برقرار سازد، تماس آب با بدن است. از این رو شارع، حکم فرموده است که در حین جنابت همه اعضای بدن، با دستور ویژه شسته شود و در پرتو اثر حیاتی آب، تعادل کامل بین سلسله اعصاب ایجاد گردد».(4)
پی نوشتها:
1- اسرار الصلوة،شهید ثانی، ص 61؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 43، ح 170.
2- من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 43، ح 171.
3- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 171، باب 33، ح 1.
4- مجله قرآنی بشارت، شماره 20، ص 53.
4- سر الصلاة، امام خمینی(ره)، ص 67؛ آداب نماز، حضرت امام (ره)، ص 122.