پرسش :
شبهه: بعضي با اين عبارت كه «اصلا مگر ما حق داريم راجع به لباس پوشيدنمان نظر بدهيم؟»[1] خواستهاند اين شبهه را القا كنند كه افراد حق اظهار نظر درباره‌ي لباس را ندارند. آيا ادعاي مذكور صحيح است؟
پاسخ :
اولاً، واقعاً جاي تعجب است؛ با وجود اين كه برگزاري هم‌انديشي با حضور جوانان و انتشار نظرهاي آنها در سطح عمومي به وسيله‌ي روزنامه، خود بهترين دليل و شاهد است كه جوانان حق اظهار نظر درباره‌ي لباس پوشيدن را دارند؛ لكن معلوم نيست چرا گوينده‌ي محترم به طور غير واقعي، و به دور از صداقت، با تبليغ به روش القايي در صدد تلقين وجود زور و فشار درباره‌ي لباس است.
ثانياً، بدون ترديد گوينده‌ي محترم قبول دارد كه اظهار نظر نيز، همانند هر عمل ديگري بايد مطابق قاعده و روشمند باشد؛ يعني اظهار نظر در زمينه‌ي مسائل مهم و نيازمند كارشناسي مثل مسئلهي حجاب، حداقل بايد براساس يكي از دو قاعده‌ي عقلايي زير باشد:
الف) خود فرد در زمينهاي كه اظهار نظر ميكند متخصص و كارشناس باشد.
ب) به نظر متخصصان و كارشناسان، استناد و تكيه كند.
با دقت و مطالعهي اظهار نظرهاي افراد شركت كننده در هم‌انديشي، به روشني فهميده مي‌شود كه متأسفانه هيچ يك از دو قاعده‌ي عقلايي فوق در آن رعايت نشده است.
ثالثاً، درباره‌ي اظهار نظر افراد غير متخصص، مثل جوانان شركت كننده در هم‌انديشي مذكور، سه ديدگاه مهم قابل طرح است:
الف) ديدگاه افراطي. ديدگاهي كه ميگويد افراد غير متخصص نيز، حتي بدون استناد به نظر كارشناسان و يا حضور آنان در هر مسئلهي مهمي حق اظهار نظر دارند. برگزاري هم‌انديشي جوانان درباره‌ي لباس، بدون حضور و نظر كارشناسان، و چاپ گزارش آن توسط روزنامه‌ي نوروز، مؤيد اين است كه ديدگاه مذكور مورد قبول گزارش دهندهي محترم و هم‌فكران ايشان است.
نقد: ديدگاه فوق قابل دفاع منطقي نيست؛ زيرا ترديدي نيست كه اظهار نظر افراد ناآگاه درباره‌ي مسائل مهم و نيازمند كارشناسي، بدون استناد به نظر كارشناسان و بدون حضور آنها، باعث طرح نظرات نادرست در اذهان مردم، خصوصا جوانان ميگردد. مهمتر اينكه وقتي اينگونه نظرها در «روزنامه» منتشر گردد، پيامدهاي منفي آن چندين برابر است؛ زيرا از مصاديق آشكار تشويش اذهان عمومي است.
ب) ديدگاه تفريطي. ديدگاهي كه ميگويد افراد به طور مطلق، هرگز حق اظهار نظر درباره‌ي هيچ مسئله‌اي را ندارند.
نقد: اين ديدگاه نيز غير منطقي است، و قابل دفاع عقلاني نميباشد؛ زيرا مهم‌ترين لازمه‌ي منفي آن، احترام نگذاشتن به شخصيت افراد و تقويت استبداد رأي در جامعه است كه امر مردودي ميباشد. اميرمؤمنان امام علي(علیه السلام) در روايتي تصريح فرموده‌اند:
من استبدَّ برأيه هلك و مَنْ شاور الرجال شاركها في عقولها[2]؛ هر انساني كه استبداد به رأي داشته باشد هلاك و گمراه مي‌شود؛ و هر كسي كه با ديگران مشورت كند، در عقل‌هاي آنها شركت جسته است.
ج) ديدگاه اعتدالي. ديدگاهي كه ميگويد افراد غير كارشناس با استناد به نظر كارشناسان يا با حضور آنها، درباره‌ي مسائل مهم، از جمله لباس ميتوانند اظهار نظر كنند. اين ديدگاه ايرادهاي دو ديدگاه قبل را ندارد؛ بنابراين، ديدگاهي منطقي و قابل دفاع عقلاني است.
ما معتقديم هم‌انديشي جوانان درباره‌ي لباس اگر با مطالعه و تحقيق قبلي و با استناد به نظر كارشناسان و يا با حضور آنان برگزار ميگرديد، بسياري از مطالب نادرست مطرح شده[3] با تذكرات و راهنماييهاي آنها جرح و تعديل ميشد و فرهنگسازي به مفهوم صحيح و دقيق آن صورت ميگرفت.
پی نوشتها:
[1] . گيو نمازي، هم‌انديشي جوانان درباره لباس پوشيدن، روزنامه نوروز، 18 / 4 / 80، ص8.
[2]. نهج‌البلاغه، تحقيق صبحي صالح، حكمت 161، ص500.
[3]. ر.ك : مقالهي نگارنده «هم‌انديشي منطقي با جوانان درباره‌ي لباس» پاسخ به مقالهي روزنامه‌ي نوروز با عنوان «هم‌انديشي جوانان درباره لباس پوشيدن» روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، تاريخ 19 و 21 شهريور 1380.
منبع: حجابشناسي (چالشها و كاوشهاي جديد)، حسين مهديزاده، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه(1381).
اولاً، واقعاً جاي تعجب است؛ با وجود اين كه برگزاري هم‌انديشي با حضور جوانان و انتشار نظرهاي آنها در سطح عمومي به وسيله‌ي روزنامه، خود بهترين دليل و شاهد است كه جوانان حق اظهار نظر درباره‌ي لباس پوشيدن را دارند؛ لكن معلوم نيست چرا گوينده‌ي محترم به طور غير واقعي، و به دور از صداقت، با تبليغ به روش القايي در صدد تلقين وجود زور و فشار درباره‌ي لباس است.
ثانياً، بدون ترديد گوينده‌ي محترم قبول دارد كه اظهار نظر نيز، همانند هر عمل ديگري بايد مطابق قاعده و روشمند باشد؛ يعني اظهار نظر در زمينه‌ي مسائل مهم و نيازمند كارشناسي مثل مسئلهي حجاب، حداقل بايد براساس يكي از دو قاعده‌ي عقلايي زير باشد:
الف) خود فرد در زمينهاي كه اظهار نظر ميكند متخصص و كارشناس باشد.
ب) به نظر متخصصان و كارشناسان، استناد و تكيه كند.
با دقت و مطالعهي اظهار نظرهاي افراد شركت كننده در هم‌انديشي، به روشني فهميده مي‌شود كه متأسفانه هيچ يك از دو قاعده‌ي عقلايي فوق در آن رعايت نشده است.
ثالثاً، درباره‌ي اظهار نظر افراد غير متخصص، مثل جوانان شركت كننده در هم‌انديشي مذكور، سه ديدگاه مهم قابل طرح است:
الف) ديدگاه افراطي. ديدگاهي كه ميگويد افراد غير متخصص نيز، حتي بدون استناد به نظر كارشناسان و يا حضور آنان در هر مسئلهي مهمي حق اظهار نظر دارند. برگزاري هم‌انديشي جوانان درباره‌ي لباس، بدون حضور و نظر كارشناسان، و چاپ گزارش آن توسط روزنامه‌ي نوروز، مؤيد اين است كه ديدگاه مذكور مورد قبول گزارش دهندهي محترم و هم‌فكران ايشان است.
نقد: ديدگاه فوق قابل دفاع منطقي نيست؛ زيرا ترديدي نيست كه اظهار نظر افراد ناآگاه درباره‌ي مسائل مهم و نيازمند كارشناسي، بدون استناد به نظر كارشناسان و بدون حضور آنها، باعث طرح نظرات نادرست در اذهان مردم، خصوصا جوانان ميگردد. مهمتر اينكه وقتي اينگونه نظرها در «روزنامه» منتشر گردد، پيامدهاي منفي آن چندين برابر است؛ زيرا از مصاديق آشكار تشويش اذهان عمومي است.
ب) ديدگاه تفريطي. ديدگاهي كه ميگويد افراد به طور مطلق، هرگز حق اظهار نظر درباره‌ي هيچ مسئله‌اي را ندارند.
نقد: اين ديدگاه نيز غير منطقي است، و قابل دفاع عقلاني نميباشد؛ زيرا مهم‌ترين لازمه‌ي منفي آن، احترام نگذاشتن به شخصيت افراد و تقويت استبداد رأي در جامعه است كه امر مردودي ميباشد. اميرمؤمنان امام علي(علیه السلام) در روايتي تصريح فرموده‌اند:
من استبدَّ برأيه هلك و مَنْ شاور الرجال شاركها في عقولها[2]؛ هر انساني كه استبداد به رأي داشته باشد هلاك و گمراه مي‌شود؛ و هر كسي كه با ديگران مشورت كند، در عقل‌هاي آنها شركت جسته است.
ج) ديدگاه اعتدالي. ديدگاهي كه ميگويد افراد غير كارشناس با استناد به نظر كارشناسان يا با حضور آنها، درباره‌ي مسائل مهم، از جمله لباس ميتوانند اظهار نظر كنند. اين ديدگاه ايرادهاي دو ديدگاه قبل را ندارد؛ بنابراين، ديدگاهي منطقي و قابل دفاع عقلاني است.
ما معتقديم هم‌انديشي جوانان درباره‌ي لباس اگر با مطالعه و تحقيق قبلي و با استناد به نظر كارشناسان و يا با حضور آنان برگزار ميگرديد، بسياري از مطالب نادرست مطرح شده[3] با تذكرات و راهنماييهاي آنها جرح و تعديل ميشد و فرهنگسازي به مفهوم صحيح و دقيق آن صورت ميگرفت.
پی نوشتها:
[1] . گيو نمازي، هم‌انديشي جوانان درباره لباس پوشيدن، روزنامه نوروز، 18 / 4 / 80، ص8.
[2]. نهج‌البلاغه، تحقيق صبحي صالح، حكمت 161، ص500.
[3]. ر.ك : مقالهي نگارنده «هم‌انديشي منطقي با جوانان درباره‌ي لباس» پاسخ به مقالهي روزنامه‌ي نوروز با عنوان «هم‌انديشي جوانان درباره لباس پوشيدن» روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، تاريخ 19 و 21 شهريور 1380.
منبع: حجابشناسي (چالشها و كاوشهاي جديد)، حسين مهديزاده، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه(1381).
