پرسش :

با اين كه اقليت هاى مذهبى، شهروند كشور اسلامى اند و شهروندان از حقوق برابر بهره مند هستند، گرفتن جزيه چه توجيهى دارد؟ آيا اين يك نوع باج گيرى نيست؟

پاسخ :
جزيه ماليات مخصوصى است كه حكومت اسلامى از اهل كتاب (يهودى، مسيحى، مجوسى) كه در حمايت او هستند مى گيرد[1] و به منزله ى زكاتى است كه مسلمين مى پردازند.
هر حكومتى براى اداره ى كشور و حفظ و حراست از آن به بودجه نياز دارد كه آن را به صورت ماليات هاى مستقيم و غيرمستقيم از مردم دريافت مى كند.
در اسلام، ماليات مستقيم از مسلمانان به صورت (خمس و زكات) و از غيرمسلمانانى كه تابع حكومت اسلامى هستند به عنوان «جزيه»[2] دريافت مى شود.
فلسفه ى پرداخت جزيه
بديهى است در صورتى امنيت جان و مال مسلمين و غيرمسلمين حفظ مى شود كه عدّه اى با انجام خدمت سربازى اين كار را بر عهده بگيرند و آن وظيفه ى هر مسلمان سالم (از نظر جسم و روان) است، ولى اهل ذمه از خدمت سربازى معاف اند. حكومت اسلامى همانند مسلمين از آنها نيز حفاظت مى نمايد.
اهل ذمه به خاطر حمايت و حفاظتى كه سربازان اسلامى از آنان در مقابل متجاوزان انجام مى دهند خود را موظّف به پرداختن جزيه مى دانند.
پس اهل كتاب به جهت بهره مندى از امنيّت و انجام ندادن خدمت سربازى، به حكومت اسلامى جزيه مى پردازند و حكومت اسلامى مى تواند به جاى جزيه، در امر امنيت (خدمت سربازى) يا امور ديگر از آنان استفاده نمايد.
اگر حكومت اسلامى از حمايت آنان عاجز باشد، جزيه از آنها ساقط مى شود.
پی نوشتها:
[1]. شيخ محمد حسن نجفى، جواهر الكلام، ج 21، ص 227؛ احمد بن محمد بن المقرى القيّومى، مصباح المنير، ج 1، ص 100، و محمد فيروزآبادى، قاموس المحيط، ج 4، ص 314.
[2]. اخذ جزيه از احكام امضايى است؛ زيرا قبل از اسلام نيز در ميان بنى اسراييل، يونانيان، روميان و مردم قسطنطنيه و ايرانيان نسبت به اقليّت ها متداول بوده است (حقوق اقليت ها، ص 97). هم چنين گفته شده كه در بين ساسانيان به «گزيه» معروف بوده و جزيه معرّبِ گزيه است.
منبع: اسلام و اقليّت هاى مذهبى، محمد باقر طاهرى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم (1384).