پرسش :
ويژگيهاي يك دوست خوب و واقعي چيست؟
پاسخ :
چه انسان را فطرتاً موجودى اجتماعى بدانيم و چه نه داشتن روابط اجتماعى - به ويژه شكل دوستى آن - يك ضرورت بى ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انسانى وى را به داشتن چنين ارتباطى رهنمون مىگردد و در كنار رسول باطن، رسول ظاهر و توصيههاى دينى نيز ما را به اين عمل ترغيب مىكند. آنگونه كه على بن ابيطالب(ع) مىفرمايند: «فقد الاحبه غربه؛ انسان بى دوست غريب است»، (نهج البلاغه فيض الاسلام، حكمت 26) و يا در روايت ديگرى امام معصوم(ع) مىفرمايند: «التودد نصف العقل»، (بحارالانوار، ج 74، ص 168) به هر حال افراد مردم گريز ناقص العقل تلقى شدهاند چه تودّد (دوستي) معادل نصف عقل و انديشه قرار داده شده است. بنابراين بايد در جلب دوستى كوشيد چه اسلام در بين مكاتب بيشترين توجه و اهتمام را به دوستى داده و دارد.
درخت دوستى بنشان كه كام دل به بار آرد
نهال دشمنى بر كن كه رنج بى شمار آرد
امّا با چه كسى بايد دوستى نمود و آداب دوستى نمودن چيست؟
دوست مورد نظر بايد از ويژگيهاى اخلاقى و رفتارى و فكرى خاصى برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستى نمودن گردد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا به ويژگيهاى يك دوست خوب اشاره مىكنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:
الف . از شرايط يك دوست ايده ال وفادارى است. دوست بايد به اصول اخلاقى و تعهدات دوستى و عهد و پيمانى كه منعقد مىسازد پايبند و وفادار باشد.
ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعى و متخلّق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده آل است. چه آدمى متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصى بيگانه با آداب اجتماعى نه تنها به شما آسيب مىرساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعى و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مىرساند بلكه به صورت غير مستقيم بى ادبى را به شما نيز مىآموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مىدهد و سد راه تخلّق به اخلاق حسنه مىگردد.
ج . آگاهى و بينش عالى داشتن از ديگر ويژگىهاى يك دوست خوب است. آگاهى و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگى از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاى يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اوّلين گام در اين فعاليّت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مىباشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است. پر واضح است كه چنين فردى نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مىكشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مىسازد و لذا براى مصونيت يافتن از انحرافها و پى بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بى ترديد است.
د . ديانت و پايبندى به احكام دين و فرامين الهى اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندى به احكام شريعت يك ضرورت مىباشد بايد تمام عوامل مؤثر در اين خصيصه را تأمين نمود و دوست خوب بواسطه تأثيرى كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگى ايدهال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميّت شما از خوبىها گردد و به نوعى موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضررى كه جبرانناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستى دوستى پسنديده و معقولى نيست.
ه . دور انديشى از ديگر ويژگيهاى دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگى و هر گونه حادثه منفى و ناخوشايندى شما را آگاه و مطلع سازد. و الاّ در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مىشويد.
و. خدا پروائى و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مدّ نظر داشته باشد.
ز. آينه يكديگر بودن و خير خواهى نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكّر شدن شرط ديگرى است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاى تلخ و تهديدآميز و... را سدّ خواهد كرد.
و بالآخره يكى ديگر از شرائط دوست خوب همترازى اجتماعى دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
شرائط دوست ايده ال بيشتر از اين است كه برشمرديم و همان گونه كه گذشت بيان تفصيلى سخن فراتر از حوصله است به اختصار بايد عرض كنيم كه دوست آن است كه:
- سخن گفتنش موجب افزونى علم و دانش شما گردد.
- رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد.
- ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد.
امّا از دوستى با چه اشخاصى بايد اجتناب نمود:
از دوستى با افرادى كه ويژگيهاى زير را دارند بايد پرهيز نمود:
1- افراد سخن چين و نمّام.
2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه
3- افراد دروغگو
4- افرادى كه به احكام و مقررات دينى پايبند نيستند
5- كسانى كه تندخو و بد اخلاق مىباشند
6- افراد ترسو
7- افراد بخيل و خسيس
8- افرادى كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعى مطلوب ندارند
9- افرادى كه از ستمگرى و عدم رعايت حقوق ديگران اباى ندارند
10- نادان، كم ظرفيت و پر توقع و...
در پايان به چند راهكار در كيفيت دوستى اشاره مىكنيم:
دو دوست صميمى بايد از عمق جان نسبت به يكديگر همدرد و خيرخواه باشند و يك لحظه يك رنگى و صفا را فراموش نكنند و در تمام حالات از حقوق دوستى و رفاقت دفاع كنند و بر لغزشها و خطاهاى پيش آمده و غير مترقبه صبر كرد. و بردبارى نشان دهند و بر ناملايمات خنده كنند و از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستى را زمينه رسيدن به اميال و خواهشهاى شخصى خود قرار ندهند و از مجادله با يكديگر پرهيز كنند و در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند به حرف همديگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند و بلكه خيرخواه و ناصح همديگر باشند در حق يكديگر دعا كنند و سرّ هم را بپوشانند با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبتآميز اظهار دوستى كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند - البته به شكلى كه مرتكب گناه نشوند.
همان گونه كه عرض نموديم شرح بيشتر خواهش شما را با مطالعه كتب زير برآورده مىسازيم كه اميدواريم مفيد واقع شود.
1- دوستى در قرآن و حديث، نوشته آقاى رى شهرى
2- دوستى و دوستان، نوشته آقاى سيد هادى مدرس، ترجمه حميدرضا شيخى و حميدرضا آژير، از انتشارات آستان قدس رضوى، 1376
3- آئين دوستى (دوست يابى) نوشته ديل كارنگى، انتشارات پيمان 1378
4- آئين دوستى در اسلام، نوشته آقاى بابازاده
چ
توجه: بيان اين نكته ضرورى است كه آنچه به عنوان ويژگيهاى دوست خوب بيان شد مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراى نواقصى نيز هستند كما اينكه خود ما وقتى به كارنامه زندگى خود نگاهى مىافكنيم آنرا بى نقص و عيب نمىبينيم لذا همه ويژگيهايى كه گفته شد به اين معناست كه به طور نسبى دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلّى زندگى او نيز به سمت و سوى اين ويژگيها و جنبههاى مثبت باشد.
www.morsalat.com
چه انسان را فطرتاً موجودى اجتماعى بدانيم و چه نه داشتن روابط اجتماعى - به ويژه شكل دوستى آن - يك ضرورت بى ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انسانى وى را به داشتن چنين ارتباطى رهنمون مىگردد و در كنار رسول باطن، رسول ظاهر و توصيههاى دينى نيز ما را به اين عمل ترغيب مىكند. آنگونه كه على بن ابيطالب(ع) مىفرمايند: «فقد الاحبه غربه؛ انسان بى دوست غريب است»، (نهج البلاغه فيض الاسلام، حكمت 26) و يا در روايت ديگرى امام معصوم(ع) مىفرمايند: «التودد نصف العقل»، (بحارالانوار، ج 74، ص 168) به هر حال افراد مردم گريز ناقص العقل تلقى شدهاند چه تودّد (دوستي) معادل نصف عقل و انديشه قرار داده شده است. بنابراين بايد در جلب دوستى كوشيد چه اسلام در بين مكاتب بيشترين توجه و اهتمام را به دوستى داده و دارد.
درخت دوستى بنشان كه كام دل به بار آرد
نهال دشمنى بر كن كه رنج بى شمار آرد
امّا با چه كسى بايد دوستى نمود و آداب دوستى نمودن چيست؟
دوست مورد نظر بايد از ويژگيهاى اخلاقى و رفتارى و فكرى خاصى برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستى نمودن گردد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا به ويژگيهاى يك دوست خوب اشاره مىكنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:
الف . از شرايط يك دوست ايده ال وفادارى است. دوست بايد به اصول اخلاقى و تعهدات دوستى و عهد و پيمانى كه منعقد مىسازد پايبند و وفادار باشد.
ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعى و متخلّق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده آل است. چه آدمى متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصى بيگانه با آداب اجتماعى نه تنها به شما آسيب مىرساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعى و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مىرساند بلكه به صورت غير مستقيم بى ادبى را به شما نيز مىآموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مىدهد و سد راه تخلّق به اخلاق حسنه مىگردد.
ج . آگاهى و بينش عالى داشتن از ديگر ويژگىهاى يك دوست خوب است. آگاهى و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگى از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاى يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اوّلين گام در اين فعاليّت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مىباشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است. پر واضح است كه چنين فردى نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مىكشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مىسازد و لذا براى مصونيت يافتن از انحرافها و پى بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بى ترديد است.
د . ديانت و پايبندى به احكام دين و فرامين الهى اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندى به احكام شريعت يك ضرورت مىباشد بايد تمام عوامل مؤثر در اين خصيصه را تأمين نمود و دوست خوب بواسطه تأثيرى كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگى ايدهال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميّت شما از خوبىها گردد و به نوعى موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضررى كه جبرانناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستى دوستى پسنديده و معقولى نيست.
ه . دور انديشى از ديگر ويژگيهاى دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگى و هر گونه حادثه منفى و ناخوشايندى شما را آگاه و مطلع سازد. و الاّ در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مىشويد.
و. خدا پروائى و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مدّ نظر داشته باشد.
ز. آينه يكديگر بودن و خير خواهى نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكّر شدن شرط ديگرى است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاى تلخ و تهديدآميز و... را سدّ خواهد كرد.
و بالآخره يكى ديگر از شرائط دوست خوب همترازى اجتماعى دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
شرائط دوست ايده ال بيشتر از اين است كه برشمرديم و همان گونه كه گذشت بيان تفصيلى سخن فراتر از حوصله است به اختصار بايد عرض كنيم كه دوست آن است كه:
- سخن گفتنش موجب افزونى علم و دانش شما گردد.
- رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد.
- ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد.
امّا از دوستى با چه اشخاصى بايد اجتناب نمود:
از دوستى با افرادى كه ويژگيهاى زير را دارند بايد پرهيز نمود:
1- افراد سخن چين و نمّام.
2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه
3- افراد دروغگو
4- افرادى كه به احكام و مقررات دينى پايبند نيستند
5- كسانى كه تندخو و بد اخلاق مىباشند
6- افراد ترسو
7- افراد بخيل و خسيس
8- افرادى كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعى مطلوب ندارند
9- افرادى كه از ستمگرى و عدم رعايت حقوق ديگران اباى ندارند
10- نادان، كم ظرفيت و پر توقع و...
در پايان به چند راهكار در كيفيت دوستى اشاره مىكنيم:
دو دوست صميمى بايد از عمق جان نسبت به يكديگر همدرد و خيرخواه باشند و يك لحظه يك رنگى و صفا را فراموش نكنند و در تمام حالات از حقوق دوستى و رفاقت دفاع كنند و بر لغزشها و خطاهاى پيش آمده و غير مترقبه صبر كرد. و بردبارى نشان دهند و بر ناملايمات خنده كنند و از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستى را زمينه رسيدن به اميال و خواهشهاى شخصى خود قرار ندهند و از مجادله با يكديگر پرهيز كنند و در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند به حرف همديگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند و بلكه خيرخواه و ناصح همديگر باشند در حق يكديگر دعا كنند و سرّ هم را بپوشانند با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبتآميز اظهار دوستى كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند - البته به شكلى كه مرتكب گناه نشوند.
همان گونه كه عرض نموديم شرح بيشتر خواهش شما را با مطالعه كتب زير برآورده مىسازيم كه اميدواريم مفيد واقع شود.
1- دوستى در قرآن و حديث، نوشته آقاى رى شهرى
2- دوستى و دوستان، نوشته آقاى سيد هادى مدرس، ترجمه حميدرضا شيخى و حميدرضا آژير، از انتشارات آستان قدس رضوى، 1376
3- آئين دوستى (دوست يابى) نوشته ديل كارنگى، انتشارات پيمان 1378
4- آئين دوستى در اسلام، نوشته آقاى بابازاده
چ
توجه: بيان اين نكته ضرورى است كه آنچه به عنوان ويژگيهاى دوست خوب بيان شد مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراى نواقصى نيز هستند كما اينكه خود ما وقتى به كارنامه زندگى خود نگاهى مىافكنيم آنرا بى نقص و عيب نمىبينيم لذا همه ويژگيهايى كه گفته شد به اين معناست كه به طور نسبى دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلّى زندگى او نيز به سمت و سوى اين ويژگيها و جنبههاى مثبت باشد.
www.morsalat.com
