اعتدال در دوستى ها و دشمنى ها
امام علی علیه السلام فرمودند:
أَحْبِبْ حَبِیبَکَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَکُونَ بَغِیضَکَ یَوْماً مَا وَ أَبْغِضْ بَغِیضَکَ هَوْناً مَا عَسَى أَنْ یَکُونَ حَبِیبَکَ یَوْماً مَا.
با دوستی با دیگران افراط مکن که یک روز ممکن است دشمن تو شود و نیز با دشمنت زیاد از حد دشمنی مکن شاید یک روز دوست تو شود.
نهج البلاغه: حکمت 260
شرح حدیث:
اعتدال همه جا نیک است در دوستی با دیگران و دشمنی نیز نیک است گاه بعضی چنان پیوند دوستی خود را توسعه می دهند که تمام مسایل شخصی و خانوادگی خود را برای دوست خویش آشکار می کنند و در واقع اسرار زندگی را بازگو می نمایند و فکر نمی کنند که ممکن است یک روز این پیوند گسسته شود و دوست تبدیل به دشمن گردد و هر آنچه از اسرار زندگی می داند آشکار سازد و آبرو حیثیت او را ببرد. و یا در مورد دشمن آن قدر ستیز و مخالفت را شدت می بخشند که جایی برای آشتی و بازگشت به دوستی باقی نمی گذارند و حال آنکه شاید با همین دشمنی در صورت رفق ومدارا روزی به نتیجه رسید و دشمنی تبدیل به دوستی گردد و کدورت ها به پایان برسد.
شرح ابن میثم
فایده این سخن، همان دستور به اعتدال در دوستى و دشمنى و زیاده روى نکردن در آنهاست، به دلیل مفسده اى که در زیاده روى و افراط است. هون، یعنى آرامش و متانت، و این کلمه صفت براى مصدر محذوف است، یعنى: دوستى توأم با آرامش و اعتدال.
کلمه ما در هر دو مورد مفید ناچیز و اندکى از آرامش و روز است، و هدف از آن اندازه داشتن است نه زیاده روى، و وقتى از اوقات است، هر چند که معیّن نشده است.
امام علیه السلام بر راز این مطلب با کلمه: «عسى» در دو جا اشاره فرموده است، که این هر دو به منزله دو مقدمه صغرا براى قیاس مضمرى هستند، اما مفسده زیاده روى در محبّت در این است که شخص، دوست خود را بر اسرار و احوال خویش آگاه مى سازد و اگر بعدها دوستیشان به دشمنى مبدّل شود چنین دوستى به دلیل آگاهى بر اسرار، بر نابودى شخص از دشمنان دیگر تواناتر است. و همچنین مفسده زیاده روى در دشمنى، ابقا نکردن بر دشمن و این خود باعث دوام دشمنى و عداوت است، بنا بر این میانه روى در این جهت بهتر است، زیرا چه بسا دشمن روزى بر گردد و دوست شود، اگر براى دوستى جایى باقى گذاشته باشند.
کبراى مقدر قیاس اوّل: هر دوستى که ممکن است روزى دشمن شود، شایسته است در دوستى با او زیاده روى نکنند. و کبراى مقدر قیاس دوّم چنین است: و هر دشمنى که شاید روزى دوست شود، سزاوار است که در دشمنى با وى افراط نورزند.(1)
پی‌نوشت:
1- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 643 و 644
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
شرح ابن میثم
فایده این سخن، همان دستور به اعتدال در دوستى و دشمنى و زیاده روى نکردن در آنهاست، به دلیل مفسده اى که در زیاده روى و افراط است. هون، یعنى آرامش و متانت، و این کلمه صفت براى مصدر محذوف است، یعنى: دوستى توأم با آرامش و اعتدال.
کلمه ما در هر دو مورد مفید ناچیز و اندکى از آرامش و روز است، و هدف از آن اندازه داشتن است نه زیاده روى، و وقتى از اوقات است، هر چند که معیّن نشده است.
امام علیه السلام بر راز این مطلب با کلمه: «عسى» در دو جا اشاره فرموده است، که این هر دو به منزله دو مقدمه صغرا براى قیاس مضمرى هستند، اما مفسده زیاده روى در محبّت در این است که شخص، دوست خود را بر اسرار و احوال خویش آگاه مى سازد و اگر بعدها دوستیشان به دشمنى مبدّل شود چنین دوستى به دلیل آگاهى بر اسرار، بر نابودى شخص از دشمنان دیگر تواناتر است. و همچنین مفسده زیاده روى در دشمنى، ابقا نکردن بر دشمن و این خود باعث دوام دشمنى و عداوت است، بنا بر این میانه روى در این جهت بهتر است، زیرا چه بسا دشمن روزى بر گردد و دوست شود، اگر براى دوستى جایى باقى گذاشته باشند.
کبراى مقدر قیاس اوّل: هر دوستى که ممکن است روزى دشمن شود، شایسته است در دوستى با او زیاده روى نکنند. و کبراى مقدر قیاس دوّم چنین است: و هر دشمنى که شاید روزى دوست شود، سزاوار است که در دشمنى با وى افراط نورزند.(1)
پی‌نوشت:
1- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 643 و 644
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
