مردم را آزمایش کن

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

أَخْبُرْ تَقْلِهْ. (قالَ السَّید الشَریف: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَرْوِى هذا لِرَسُولِ اللَّهِ، صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ، وَ مِمَّا یُقَّوِى أَنَّهُ مِنْ کَلامِ أَمِیرِالْمُؤْمِنینَ، عَلَیْهِ السَّلامُ، ما حَکاهُ ثَعْلَبٌ، قالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ الْأَعْرابِىِّ قالَ: قالَ الْمَأْمُونُ: لَوْلا أَنَّ عَلِیّاً، عَلَیْهِ السَّلامُ، قالَ ‏اخْبُرْ تَقْلِهْ، لَقُلْتُ أَنَا: إِقْلِهْ تَخْبُرْ.)

مردم را آزمایش کن تا دشمن گردی. (سید رضی می گوید: بعضی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل کردند، و نقل ثعلب از ابن اعرابی را تایید می‏ کند که این کلام از علی علیه السلام است، اعرابی از مامون نقل کرد. اگر علی علیه السلام نگفته بود بیازمای تا دشمن گردی، من می گفتم که دشمن دار تا بیازمایی.)

نهج البلاغه: حکمت 426

کلام بسیار کوتاه اما آموزه ای بسیار بزرگ چون تنها راه پی بردن به باطن انسان ها که به چه منظور و انگیزه ای با شما طرح دوستی می ریزند فقط امتحان است.

آزمایش افراد به انجام داد و ستد و تجارت و یا ازدواج بین دو خانواده و یا همسفر شدن و یا همسایه یکدیگر گشتن امکان پذیر است چه بسا اشخاصی را که شما روی آنها حساب می کنید برای ایشان قدر و منزلت قائلید اما در مواردی که بر شمردم طبق فرمایش امام علیه السلام با آنها دشمن می شوید و متوجه می گردید که چه اشتباه بزرگی در گزینش خود داشته اید.

اختبار و آزمودن در مسائل مهم زندگی نسبت به افراد لازم است مثلا برای انتخاب شریک در کسب و تجارت حتما باید از قبل طرف شرکت شما از آزمون درست بیرون آمده باشد والا مغبون خواهید شد. قرآن داستان دو برادر شریک را نقل می کند و بعد از قول حضرت داود علیه السلام نقل می کند:

وَإِنَّ کَثِیرًا مِنَ الْخُلَطَاءِ لَیَبْغِی بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِیلٌ مَا هُمْ(1)
و همواره بیشتر شریکان به یکدیگر ستم می کنند جز آنهایی که ایمان آورده و کارهای پسندیده می کنند که البته اینها هم کم هستند.

شاید علت قضاوت داوود و بیان او از این جهت باشد بالاخره دو شریک هر چه با یکدیگر صمیمی باشند به خاطر برخوردها و کم و زیاد شدن های مادی روزی دشمن یکدیگر می گردند.

پی‌نوشت:
1- سوره ص، آیه 24

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.