پرهیز از شوخی بی‌جا

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مَا مَزَحَ رَجُلٌ مَزْحَةً إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً.

هیچ کس شوخی بی جا نکند جز آن که مقداری از عقل خویش را از دست بدهد.

نهج البلاغه: حکمت 442

امام علیه السلام مطلق شوخی را رد نمی کند چون سیره رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم در بعضی موارد مزاح با دوستان بود و خود فرمودند:
اِنِّی اَمزَحُ وَ لا اَقُولُ اِلّا حَقَّاً(1)
من شوخی می کنم اما جز حق نمی گویم پس اگر شوخی همراه با دروغ و اذیت دوستان نباشد اشکالی ندارد.

امام صادق علیه السلام به یونس شیبانی فرمودند:
کَیفَ مُداعَبَهُ بَعضِکُم بَعضاً؟ قُلتُ قلیلٌ قالَ فَلا تَفعَلوا فَاِنَّ المُداعَبَهَ مِن حُسنُ الخُلقِ وَ اِنَّکَ لَتُدخِلُ بِهَا السُّرورَ عَلی اخِیکَ وَ لَقَد کانَ رَسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم یُداعِبُ الرَّجُلَ یُریدُ انَ یَسُرَّهُ(2)
با یکدیگر شوخی هم بنمایید. عرض کردم کم؟ فرمودند: این گونه نکنید زیرا شوخی از خوشخویی است و تو بدان وسیله برادرت را شاد می سازی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم برای این که کسی را شاد کند با او شوخی می کرد.

اما شوخی بی‌جا طبق فرمایش امام علیه السلام ممنوع است چون هم قدر منزلت شوخی کننده را پایین می آورد و هم باعث کینه و عداوت بین دوستان می شود.

و اگر امام علیه السلام می فرماید:
لا تَمزَح فَیَذهَبَ نُورُکَ(3)
شوخی مکن زیرا نورانیتت از بین می رود. قطعا منظور حضرت همان شوخی بی مورد و نابجاست. شوخی هایی است که منجر به مسخره مومن می شود و گاه در بین عبارات حرف هایی زده می شود که شان مومن را پایین می آورد و او را از هیبت می اندازد.

پی‌نوشت‌ها:
1- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 6، ص 330
2- کافی، ج 2، ص 663
3- امالی صدوق، ص 436

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.