امام هادی علیه السلام فرمودند:

البُخلُ اَذَمُّ الاَخلاقِ، وَ الطَّمَعُ سَجِیَّةٌ سَیّئَةٌ؛

بخل، ناپسندترین اخلاق و طمع، خصلتی زشت است.

بحارالانوار، ج75، ص 369

خُلق و خوی هر کس، نشان دهنده ی شخصیت انسانی اوست.
اخلاق نیک، مایه ی فضیلت و برتری است و اخلاق ناپسند، موجب کاهش ارزش انسان است.
در خودسازی و تربیت نفس، ابتدا باید «رذایل اخلاقی» را شناخت، سپس خود را از آنها دور ساخت.
بخل و طمع که در این حدیث آمده، از بدترین خصلت هاست. محبوبیّت انسان را می کاهد و موجب تنهایی انسان می گردد. افراد بخیل، موفق به داشتن دوستان صمیمی نمی شوند. افراد طمعکار هم به حقارت و پستی دچار می شوند.
ای دل تو ز خلق، هیچ یاری مطلب
وز شاخ برهنه، سایه داری مطلب
عزّت ز قناعت است، خواری ز طلب
با عزّت خود بساز و خواری مطلب(1)
بخیلان، امیدشان به خدا اندک است و چون به جایگزینی ایمان ندارند، انفاق نمی کنند و چون خودخواهند، به دیگران بخشش نمی کنند.
طمعکاران هم چون روحیه ی قناعت ندارند، همیشه چشمشان گرسنه است و به قول سعدی، چشم آنان را جز خاک گور پر نمی کند.
آن شنیدستی که در اقصای غَور
بارسالاری بیفتاد از ستور
گفت: چشم تنگ دنیادوست را
یا قناعت پر کند یا خاک گور
در سخنان امام علی علیه السلام آمده است:
بخیل، میان عزیزان خودش هم خوار است. (2)
و این روشن ترین گواه ناپسندی صفت بخل است.

پی نوشت:
1. خواجه عبدالله انصاری.
2. البخیل ذلیلٌ بین اعزته(غررالحکم، ج1، ص 377)...
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).