امام هادی علیه السلام فرمودند:

منْ سَاَلَ فَوقَ قَدرِ حَقِّهِ فَهُوَ اَولی بِالحِرمانِ؛

هر کس بالاتر از اندازه ی حق خود درخواست کند، به محرومیّت سزاوارتر است.

نزهة النّاظر، ص 110

رحمت خدا بر کسی که حدّ خود را بشناسد و از آن فراتر نرود.
انسان باید «قدر خویش» را در زمینه های مختلف بشناسد. کسی که پرتوقع است، یعنی حدّ خودش را نشناخته است. کسی که درس نخوانده و زحمت نکشیده و امید قبولی در امتحان دارد؛ یا کسی که رنج نبرده، امید به دستیابی به گنج دارد؛ یا کسی که انتظار دارد بیش از حدّ علم و معرفت و خدمت و کارش مورد توجه قرار گیرد، خواهان بیش از حدّ خویش است.
این گونه کسان، بیشتر دچار محرومیّت می شوند.
طمع، قانع نبودن به حدّ و اندازه ی خویش است و موجب محرومیت می شود.
طمع را نباید که چندان کنی
که صاحب کرم را پشیمان کنی
آزمندی و حرص و طمع، خصلتی ناپسند است. آن که دچار این صفت باشد، همیشه در ذلّت و خواری است.
حتی در رابطه با خدا هم، کسی که اصرار بر گناه دارد ولی امیدوار به آمرزش است، یا تنبل و بیکار است و انتظار وسعت رزق دارد، یا طاعت و بندگی به جا نمی آورد، ولی از خدا بهشت می طلبد. درخواستِ بیش از حق خود دارد و سزاوار حرمان است.
در توصیه های لقمان به فرزندش آمده است:
اگر عزّت خواهی، از آنچه در دست مردم است قطع طمع کن و به آنچه خدا داده است، راضی باش.
کلام زیبای امام علی علیه السلام در این باره این است که فرمود:« الطّامِعُ ابداً ذلیلٌ»(1).
«طمع کار، همیشه خوار و ذلیل است».

پی نوشت:
1. غررالحکم، ج7، ص 213.
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).