مسئولیت‌پذیری کودکان از طریق مراقبت از وسایل

والدین می­ توانند توصیه ­های لازم درباره نحوه مراقبت از وسایل منزل را به کوکان بیاموزند.
 

چکیده: فرزندان ما به وسیلۀ تجربیات مختلف مسئولیت‌پذیر می‌شوند، این تجربیات یا مربوط به فعالیت­ های ملموس می­ شود و یا به مرتبط به گفتگوهای خانوادگی دربارۀ یک موضوع انتزاعی. در مقاله زیر با دو نمونه از این فعالیت ­های ملموس آشنا می ­شوید.

تعداد کلمات 1177 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

.

آموزش مسئولیت‌پذیری به بچه‌ها، شامل پیدا کردن راه­هایی است تا به آنها کمک کنیم احساس لیاقت و شایستگی داشته باشند. بدانند چه چیزی درست است و به آنچه درست است عمل کنند.
اگر بچه باید سر موقع بیدار شود، طرز استفاده از ساعت شماطه‌دار را به او نشان دهید و از او بخواهید از آن استفاده کند. اگر فرزندتان به شما دروغ می‌گوید، کاری کنید بفهمد که دروغ گفتن کار نادرستی است و باعث از بین رفتن اعتمادِ باارزش بین شما می‌شود.
در اینجا به چند نمونه از فعالیت­ های اولیه‌ای که دامنۀ وسیع مهارتِ مسئولیت‌پذیری را تا حدی در بر می‌گیرد، اشاره می‌کنیم:
* مراقبت بچه‌ها از وسایل خودشان و دیگران.
* انجام وظایف خانه و مدرسه.
* تشویق بچه‌ها به فکر کردن دربارۀ انتخاب ­ها و ارزش­ ها.
 

فکر کردن دربارۀ مسئولیت شخصی به این صورت می‌تواند سودمند باشد: چگونه بچه‌ها را آماده کنیم تا برای خودشان و برای خانواده کاری را انجام دهند؟
در اینجا چند کار که احساس مسئولیت بچه‌ها را گسترده‌تر می‌کند و از مسئولیت­های شخصی به خانوادگی تغییر جهت می‌دهد، ارائه شده است. هر یک از این نوع مسئولیت­ ها، دیگری را تقویت می‌کند.
بچه‌ها باید یاد بگیرند مراقب خودشان باشند؛ حتی اگر والدینشان در طول روز، کاری غیر از مراقبت از آنها نداشته باشند. وقتی بچه‌ها بعد از بازگشت از مدرسه وسایل خود را در جای مشخصی می­ گذارند یا از رایانه­ ای که به تازگی خریده­اید به خوبی مراقبت می­ کنند، کارشان به نظر شبیه کارهای مدرسه نیست؛ اما این تمرینِ اتکا به خود، در کلاس نیز اثر خود را نشان می‌دهد. بگذارید با چند فعالیت که به بچه‌ها کمک می‌کند تا از وسایل منزل و همچنین وسایل خودشان مراقبت کنند، آغاز کنیم.
 

خواندن
گوش دادن و صحبت کردن با همدیگر
بچه‌ها همیشه نسبت به وسایل خود و دیگران بی‌دقت هستند. اشیای باارزش را پس از مدت کمی می‌توان در آشغال­ها پیدا کرد. اگر پدر و مادرها به فرزندانشان، در مسئولیت‌پذیری برای مراقبت از چیزهایی که قرار است مواظبشان باشند، کمک نکنند، این اتفاق خواهد افتاد.
این فعالیت می‌تواند مفید باشد. شما نیاز به ذهنی متفکر، کاغذ و مداد دارید. ترجیحاً قبل از خرید یک هدیۀ باارزش برای فرزندتان، با او دربارۀ توقعات معقول، در نگهداری از آن صحبت کنید.
یک حیوان یا پرندۀ خانگی مثال مناسبی است؛ حتی اگر هزینۀ زیادی در ابتدا برای آن نپردازید. حیوانات نیاز به مراقبت روزانه دارند. فرزندتان تا چه حد مشتاق به انجام کارهای اوست و تا چه میزان می‌تواند آنها را انجام دهد. ابتدا همه چیز را روشن کنید تا بعدها هیچ مشکلی پیش نیاید. دربارۀ کارهایی که با هم تصمیم گرفته‌اید، بنویسید و این لیست را در جای مناسبی بچسبانید. می‌توانید یک رایانه تهیه کنید. رایانه وسیله‌ای شکننده است که نیاز به اُپراتور دقیقی دارد. اطمینان حاصل کنید که بچه‌ها متوجه شده‌اند شما چه توقعاتی دارید. آنها را برای خرید رایانه با خود به فروشگاه ببرید. با هم دفترچۀ راهنما را بخوانید. همۀ مراحل را یک به یک اجرا کنید. بچه‌ها باید بدانند که چطور آن را به کار گیرند و همین‌طور چگونه از آن مراقبت کنند.
در هر خانه‌ای چیزهایی هستند که ممنوعند: داروها، لوازم آرایش مادر، ظروف چینی، سی‌دی‌ها، یا یک جعبۀ گنجینه در اتاق فرزندتان. با فرزندتان قولی به هم بدهید. شما به جعبۀ گنجینۀ او دست نزنید و او نیز به وسایل آرایش یا داروها. اسم این گونه اشیا را «دست نزدنی» بگذارید و روی حرف خود بمانید.
 

بررسی مهارت­ ها
خلق کردن/ نوشتن با هدف خاصی
به خاطر آوردن جزئیات
این فعالیت بچه‌های سال اول مدرسه را مسئولیت‌پذیر می‌کند. برای این کار، یک جعبۀ مخصوصِ «خانه/ مدرسه» مورد نیاز است که به وسیلۀ آن بچه‌ها حساب وسایل خود را دارند.
بچه‌ها معمولاً وقتی به خانه می‌آیند، هر کدام از وسایلشان را گوشه‌ای می‌اندازند. صبح که همه عجله دارند زودتر به محل کار یا به مدرسه بروند، پیدا کردن آنها مشکل است. می‌بینید که فرزندتان می‌گوید: «نمی‌توانم آنها را پیدا کنم» (آنها می‌تواند هر چیزی مثل دستکش یا مداد باشد)، و شما می‌گویید: «خوب، باز هم بگرد تا پیدایشان کنی.»
به یک جعبۀ مقواییِ بزرگ نیاز دارید تا وسایل و مقداری لباس در آن جا بگیرید. با استفاده از عسکهای مجلات، ماژیک، چسب و قیچی، «جای مخصوص» آماده می‌شود.
بچه‌ها می­توانند این جعبه‌ها را به وسیلۀ تصاویر، نوشته‌ها، کارهای هنری، و اسم خودشان که با خط درشت نوشته‌اند، تزیین ‌کنند. این جعبه را کنار در ورودی یا در اتاق فرزندتان قرار دهید. وقتی او از مدرسه می‌آید، برای گذاشتن وسایل مدرسه، برداشتن اسباب‌بازی، کلاه و هر چیز دیگری، بلافاصله سراغ این جعبه می‌رود. صبحها نیز آخرین جایی که او قبل از خروج از منزل به آن سر می‌زند، همین جعبه است. تمام تکالیف و وسایل مورد نیاز برای مدرسه، شبها در این جعبه گذاشته می‌شود و همه چیز برای روز بعد آماده است.
برای اینکه فرزندتان به استفاده از جعبه تشویق شود، هر چند روز یک بار، یادداشتی در آن بگذارید و احساس مسئولیت او را تحسین کنید: «سلام! عالی است عزیزم. پدرت.»؛ «ساعت شش بعدازظهر برای رفتن به باشگاه می‌بینمت. دوستت دارم. مادر.»
حالا دست کم بچه‌ها می‌دانند، وسایلشان کجا باید باشد. علاوه بر آن، این جعبه باعث جلوگیری از غُر زدنهای صبحها می‌شود. اگر یک جعبۀ کوچک تا این حد مفید است، پس ارزش امتحان کردن را دارد. جوانان و حتی والدین نیز می‌توانند جعبه‌هایی مخصوص به خود داشته باشند؛ چرا که این جعبه واقعاً باارزش است.
حال که چند فعالیتِ «مخصوص خودم» را انجام دادید، بچه‌ها را تمرین بدهید تا کارهایی را برای دیگران انجام دهند. بچه‌ها را یاری کنید تا برای خانواده کاری انجام دهند
ما والدین مدام می‌گوییم که بچه‌هایمان باید مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرند. در نتیجه ما باید مراقب باشیم که اهداف خوب خود را تضعیف نکنیم. آنچه مدنظر ماست مراقبت و احتمالاً مراقبت و محافظت بیش از اندازه است. ما اغلب در قبال بچه‌هایمان، به ویژه برای مراقبت در برابر پیامدهای ناخوشایند، احساس مسئولیت می‌کنیم. کتابهای آنها را به کتابخانه باز می‌گردانیم؛ گیاهان‌شان را آب می‌دهیم و حیوانات خانگی‌شان را غذا می‌دهیم. گاهی اوقات حتی تکالیفشان را نیز برایشان انجام می‌دهیم؛ اما پس از مدتی می‌بینیم که این کار فایده‌ای ندارد و به فرزندانمان در رشدشان کمکی نمی‌کند.
 

منبع: دروتی، ریچ؛ (1393)، کلیدهای پرورش مهارت­ های اساسی زندگی در کودکان و نوجوانان، مترجم اکرم قیطاسی، انتشارات صابرین.