بلوغ های هفت گانه در نوجوانی (بخش اول)

شناخت ویژگی های نوجوانی راه برون رفت از بحران های این دوران است.
 

چکیده: نوجوانی یکی از مهم ترین و پرارزش ترین دوران زندگی هر فرد محسوب می شود زیرا سرآغاز تحولات و دگرگونی های جسمی و روانی در اوست و بلوغ نقطه عطفی در گذر زندگی او از مرحله کودکی به بزرگ سالی است. اما بلوغ چند نوع است و از چه سنی آغاز می شود. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.  

تعداد کلمات 1555 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه 

انواع بلوغ

یکی از کاربردهای واژه بلوغ ناظر به بعد جسمانی است  و مراد از آن، رشد و تکامل اعضای بدن است؛ به گونه ای که قد و قامت، استخوان بندی و سایر اعضای بدن به حد مناسبی از رشد و کمال خود برسند. به این مرحله از رشد، «جهش نموی نوجوانی» می گویند. این جهش حدود چهار سال و نیم به طول می انجامد. آغاز سرعت رشد دخترها به طور متوسط در سن یازده سالگی است. این جهش چند ماه قبل از یازدهمین سال تولد صورت می گیرد؛ هرچند ممکن است در بعضی دخترها زودتر صورت گیرد. از این زمان به بعد، آهنگ رشد کندتر می شود و تا چند سال بعد از این جهش نموی ادامه می یابد.[1]
در آستانه بلوغ، سرعت رشد قد دختران در فاصله سنی ده تا چهارده سال، خود را نشان می دهد. نوجوانی که در نه سالگی هر سال حدود چهار سانتی متر بر قدش افزوده می شد، ناگهان در یازده سالگی 9-5/7 بر طول قدش اضافه می شود. بیشتر دخترها حدود سن چهارده تا پانزده سالگی به قد بزرگسالی می رسند؛ و از آنجاکه دختران زودتر از پسرها به سن بلوغ می رسند، برای یک دوره کوتاه سه تا چهار ساله، دختران بلندقدتر و سنگین تر از پسران همسال خود می شوند.[2]
در دختران، باسن ها و لگن خاصره، رشد بیشتری پیدا می کند و باعث می شود لگن خاصره پهن تر و شانه ها باریک تر شود. رشد بیشتر لگن خاصره زایمان را برای زنان آسان می کند؛ برعکس، سایر استخوان ها و بافت عضلانی شان ضعیف تر است؛ ضمن آنکه قلب و ریه آنان کوچک تر از قلب و ریه پسران است؛ بنابراین، از قدرت بدنی کمتری برخوردارند و از انجام کارهای سخت و ورزش هایی که به قدرت و توانایی بالایی نیاز دارد، ناتوانند.[3]
 

 بلوغ شرعی، یعنی زمانی که نوجوان به مرحله ای از رشد و درک می رسد که مخاطب دستورهای پروردگار عالم قرار می گیرد و باید نسبت به انجام واجبات الهی و ترک محرمات، اقدام نماید. برای این مرحله از بلوغ در مذاهب مختلف اسلامی سن خاصی تعیین شده است.
در فقه شیعه، یکی از علایم سه گانه زیر، نشانه بلوغ شرعی دختران دانسته شده است:
اول: تمام شدن به سال قمری؛
دوم: قاعدگی (عادت ماهانه)؛
 سوم: روییدن موی خشن (نه موهای کم رنگ) در بالای عورت.

روایات درباره سن بلوغ دختران مختلف است و بعضی روایات نه سال تمام را سن بلوغ می دانند و بعضی دیگر سیزده سال[4] را. با این حال از بعضی روایات استفاده میشود که سن، نشانه منحصر به فرد بلوغ نیست، بلکه علامت و نشانه ای است که اگر سایر نشانه ها آشکار نشود، سن فرد ملاک تکلیف خواهد بود و بلوغ شرعی حاصل می شود؛ زیرا بلوغ امری طبیعی است که در زمان خاصی با توجه به ویژگی های فردی هر نوجوان، نسبت به افراد مختلف می تواند متفاوت باشد.
درباره سن بلوغ از امام باقر(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: «وقتی دختر به سن نه سال رسید، حدود الهی در مورد او جاری می شود.»[5]
در مورد دومین نشانه بلوغ، ابوبصیر از امام صادق روایت می کند که حضرت فرمودند: على المرأة اذا حاضت الصیام؛[6] هنگامی که دختر به سن حیض (عادت ماهیانه) رسید، روزه بر او واجب می شود..
همچنین درباره نشانه سوم بلوغ، یعنی روییدن مو در بالای عورت و زیر بغل به عنوان یکی از نشانه های بلوغ، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که حضرت فرمودند:
یعلم الأول بانبات الشعر الخشن على العانة.[7] «بلوغ به روییدن موی خشن بر بالای عورت شناخته می شود».
چهارمین نشانه ای که می توان برای بلوغ دختران بیان کرد، «احتلام، است که در آیات و روایات به صورت عام به عنوان یکی از نشانه های بلوغ مطرح شده است. در اینجا پرسشی وجود دارد و آن اینکه: آیا احتلام، ویژه پسران است یا آنکه در دختران هم وجود دارد؟ از پاره ای روایات بر می آید که احتلام ویژه پسران نیست و در دختران هم روی می دهد.
شیخ صدوق در کتاب مقنع می گوید: روی أن المرأة اذا احتلمت فعلیها الغسل اذا انزلت؛ «روایت شده است اگر زن محتلم شود و از او منی خارج شود، بر او غسل واجب است».[8]
عبدالله بن سنان از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد: زنی در خواب رویایی که مردان می بینند و محتلم می شوند، می بیند و از او انزال صورت می گیرد، آیا غسل بر او واجب است؟ حضرت در جواب او فرمود: آری باید غسل کند.[9]
از این رو اکثر فقها، مانند ابن ادریس، محقق حلی، علامه حلی، صاحب جواهر و... احتلام را از علایم مشترک دختر و پسر می دانند. در میان فقهای معاصر نیز امام خمینی و آیات عظام گلپایگانی، اراکی، بهجت، صافی، مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی و میرزا جواد آقا تبریزی معتقدند: احتلام در دختران هم رخ می دهد.[10]
 
احتلام معمولا در خواب اتفاق می افتد و با رؤیاهای شیرین همراه است. فرد در رؤیا صحنه های شیرین و لذت بخشی می بیند و در آن حال، به اوج لذت جنسی می رسد و منی از او خارج می شود؛ وقتی از خواب بیدار می شود، در لباس زیر خود منی (مادهای چسبنده و سفیدرنگ) می بیند.
 

آغاز بلوغ شرعی، زیباترین دوران زندگی یک انسان است؛ زیرا فرد به مرحله ای از کمال رسیده است که خداوند او را مخاطب فرمان های خود قرار دهد و او را به درگاه خود دعوت کند تا بر سجاده نماز بایستند و با پروردگار خود راز و نیاز کند و با پوشش و حجاب کامل خود، خداوند را همیشه بر جمال خود ناظر ببیند؛ از این رو شایسته است دختران روز آغاز بلوغ شرعی خود را دقیقا محاسبه کنند و آن روز را جشن بگیرند و این روز را به یکی از بهترین روزهای عمر خود تبدیل کنند.
از آنجا که معمولا در ایران، زمان تولد افراد بر اساس تاریخ شمسی در شناسنامه ها ثبت می شود، تعیین سن بلوغ که نه سال تمام قمری است، نیاز به محاسبه دقیق تری دارد. با توجه به اینکه هر سال قمری حدودا یازده روز با سال شمسی تفاوت دارد، برای محاسبه سن تکلیف، م یتوان از روش ذیل استفاده کرد:[11]
برای مثال اگر مریم در روز دوم مهرماه سال ۱۳۷6 متولد شده باشد، در هیجدهم خرداد سال ۱۳۸۵ به سن تکلیف رسیده است؛ زیرا اختلاف هر سال قمری باشمسی یازده روز است و در سن نه سالگی، این اختلاف به ۹۹ روز می رسد: 9*11=99
برای اطمینان بیشتر، با محاسبه سال کبیسه که پنج روز می شود، این نتیجه به دست می آید: 104 =5+ ۹۹. اگر ۱۰ روز را به ماه تبدیل کنیم، سه ماه و چهارده روز می شود. با توجه به اینکه دوم مهرماه ۱۳۸۵ نه سال شمسی مریم تمام می شود، اگر سه ماه و چهارده روز را از نه سال شمسی او کم کنیم، باقی مانده هشت سال و هشت ماه و شانزده روز می شود که با هجدهم خرداد ۱۳۸۵ همزمان می گردد.

 با شروع دوره بلوغ، ترشح غدد و هورمون ها، افزون بر اثر ظاهری در بدن، آثاری بر احساس و انگیزه نوجوان می گذارد؛ از این رو روان پزشکان بر این باورند که هورمون خاصی به نام «تستوسترون»، انگیزه جنسی را شعله ور می سازد. سطح این هورمون در دوره نوجوانی بالاتر از تمام دوران زندگی است. در اواسط دوره نوجوانی، تمایل مربوط به جنس مخالف و هویت جنسی، ذهن پسران و دختران نوجوان را به خود مشغول می سازد؛ اواخر دوره نوجوانی، تمایلات قوی نسبت به جنس مخالف بروز می کند و فرد توانایی ایفای نقش جنسی را به دست خواهد آورد. این نقش، عموما به «قدرت تولید مثل»، تعبیر می شود.[12]
بر اساس تحقیقات انجام شده، باید به این نکته توجه کرد که سن بلوغ جنسی در صدساله اخیر، در کشورهای مختلف جهان بسیار پایین تر آمده است؛ برای مثال سن آغاز عادت ماهیانه در کشورهای امریکا، نروژ، انگلیس، سوئد و فنلاند در فاصله سال های ۱۸۳۰ تا ۱۹۵۰ از هفده سالگی به سیزده سالگی کاهش یافته است. علت این امر را باید در تحول عمیق سبک زندگی و فرهنگ جامعه و عوامل گوناگون مؤثر بر این پدیده دانست.[13]

ادامه دارد ....

منبع : کتاب «با دخترم» (ویژه والدین و مربیان دختران نوجوان)
نویسنده: علی احمدپناهی و داود حسینی

پی نوشت :
[1]. حسین لطف آبادی، روانشناسی رشد ۲، ص 61.
[2]. همان.
[3]. پاول هنری ماسن، رشد و شخصیت کردک، ترجمه مهشید یاسایی، ص ۵۳۵.
[4] . محمدبن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱، باب 4، ص ۳۲، ح ۱۲.
[5] .همان، باب 4، ص 31.
[6] .همان، ح 10.
[7] .همان.
[8]. همان، ص 472.
[9]. همان.
[10]. حمید احمدی جلفانی، احکام حجاب و عفت در گلستان مرجعیت، ص۳۱-۳۲.
[11]. محمدرضا شرفی، دنیای نوجوان، ص 98.
[12] . همان، ص 44.
[13]. حسین لطف آبادی، روانشناسی رشد، ج۲، ص۸۹.