راهکارهایی جهت ایجاد محبت خدا و اهل بیت در کودکان (بخش دوم)

 تأثیر ابزار هنری، برای آموزشِ درس‌های معرفتی و اخلاقی به کودکان، از پند و اندرز بیشتر است.
 

چکیده : والدین باید گام به گام و متناسب با سن فرزندشان، ذهن جست‌وجوگر وی را با خداوند آشنا کنند. همچنین باید محبت قرآن و اهل بیت علیهم السّلام را در وجودش محکم نمایند؛ زیرا با تکیه بر این دو رکن است که می‌توان خدامحوری را در زندگی‌ کودک تقویت کرد. با ما همراه باشید تا راهکارهایی را به این منظور به شما ارائه دهیم.

تعداد کلمات 1350 /  تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

در بخش اول این مقاله به اهمیت و لزوم تقویت و پرورش محبت خدا و اهل بیت در مسیر تربیت دینی کودکان توسط والدین پرداختیم. در این بخش به راه‌های کاربردی ­ای که می‌توان محبت خدا، قرآن و اهل بیت را در روح و جان کودک شعله‌ور ساخت اشاره می­ کنیم.
 

1. تقلید کردن کودک، از پدر و مادر، مهم‌ترین عامل یادگیری است. کودک با مشاهدۀ اعمال و رفتار عبادی والدین، ناخودآگاه طریق دعا کردن، احترام به قرآن و اماکن مذهبی، شکرگزاری، نماز خواندن و... را می‌آموزد. اما اگر والدین به این گونه مسائل بی‌اعتنا باشند، کودک نیز در اهمیت دادن به امور عبادی سستی می‌ورزد. علاوه بر آنچه بیان شد، برخورد والدین با فرزندان نیز در چگونگی برداشت آن‌ها از خدا تأثیر دارد؛ بدین معنا که «اگر کودکی والدین خود را معتمد، مهربان و در دسترس بداند، خدا را نیز دارای چنین ویژگی‌هایی خواهد پنداشت، از سوی دیگر، اگر والدین خود را، افرادی خشن، بی‌تفاوت و بی‌انصاف بدانند، دربارۀ خدا نیز چنین پندارهایی خواهند داشت.»[1]
بنابراین باید با در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن، بازی، گوش دادن به سخنان و... علاقۀ خود را به فرزندان بروز دهید، به وعده‌هایتان عمل کنید، دروغ نگفته و پشتیبان و یاری‌دهندۀ او در مشکلات باشید. اگر اشتباهی کرد او را ببخشید؛ در صورت تنبیه، آن را متناسب با خطای او در نظر بگیرید و اگر کار شایسته‌ای انجام داد او را تشویق کنید و عدالت را رعایت نمایید، تا دیدگاهش به خداوند مثبت باشد
2. به فرزند، شیوۀ صحیح دعا کردن، آداب، شرایط، مقدمات دعا، زمانی‌های مناسب و مکان‌های مطلوب برای برآورده شدن خواسته‌هایش را آموزش دهید. به او گوشزد کنید که تصور بزرگی از خدا داشته باشد و اگر دعایی کرد که خدا اجابت نکرده، حتماً به ضررش بوده و پروردگار به جای آن، هدیه‌ای دیگر و بهتر در اختیار ما می‌گذارد، مثل مادری که در برخی شرایط، خوردنی مورد علاقۀ کودک را به دلیل این که برایش ضرر دارد، به او نمی‌دهد.
3. در طول روز و یا هفته برنامه‌ای برای انجام عبادت خانوادگی داشته باشند که با این عمل، کودک شیرینی عبادت را در قلب خود احساس می‌کند و از طرفی، ارتباط اعضای خانواده در مسیری مثبت تقویت می‌شود.
4. هنگام غذا خوردن به کودک بگویید که این هدیه‌ای از جانب خداوند است و تشویقش نمایید در شروع غذا «بسم الله» و در انتهای آن «الحمد لله رب العالمین» بگوید.
5. آموزش دهید هنگام خواب سوره‌های، توحید، ناس، فلق و کافرون را بخواند و با خدای خود صحبت کند. سپس یادآوری کنید، خداوند ناظر بر اعمال ماست، بنابراین اگر خطایی کرده از خدا عذرخواهی کند. این گونه عملکرد، کودک را در برابر گناه، حفظ خواهد کرد. هم‌چنین به او خاطر نشان سازید، چه اتفاقی باعث شادی وی شده است؛ به خاطر آن از خدا تشکر کند و حتی اگر برای او اتفاق ناراحت‌کننده‌ای افتاده، باز پروردگار را شکر بگوید که اتفاق بدتری روی نداده است. انجام این گونه اعمال از آن‌رو اهمیت داد که اگر معرفت و خداشناسی با مسائل روزمرۀ کودک گره بخورد، تأثیر مثبتی در نگرش او به دین داشته و پیوندش را با خدا قوی‌تر خواهد ساخت، در نتیجه رفتار و کردار او رنگ الهی می‌گیرد.

6. قرآن خواندنِ والدین در ابتدای صبح، روشن کردن تلویزیون و یا رادیو در هنگام اذان، تشویق کودک به خواندن و حفظ قرآن و خواندن داستان‌های قرآن، موجب انس و آشنایی بیشتر او با کتاب پروردگار می‌شود.
7. همراهی کردن با فرزند، در خواندن و حفظ احادیث ائمه معصومین علیهم السّلام، موجب جلوگیری از افتادن در انحراف و نادرستی است. امام صادق علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: پیش از آن که انسان‌های گمراه از شما سبقت بگیرند و فرزندان شما را به انحراف بکشانند، در آموختن حدیث به فرزندانتان شتاب کنید.[2]
8. تشویق کودک به تفکر و آماده‌سازی محیط برای او. مثل تنها گذاشتنش با اسباب‌بازی‌ها و نقاشی کردن که موجب شده، کم‌کم زمینه برای اندیشیدن در باب مسائل مختلف برایش فراهم شود. برای تداوم این رفتار او را به طبیعت، پارک، باغ وحش، کوهنوردی، موزۀ گیاهان و حیوانات و... ببرید و از عجایب و زیبایی‌های آفرینش، نعمت‌ها و قدرت خداوند برایش بگویید. از تنوع درختان، برگ‌ها، گل‌ها، باران، برف، دریا، انواع فصول و فواید آن و ستارگان برایش صحبت کنید؛ البته به گونه‌ای که او را به فکر وادارد و از شما پرسش‌هایی کند. این گونه عملکرد باعث می‌شود، معرفت و انس و علاقۀ کودک به خداوند افزایش یابد.
9. صحبت از نعمت‌ها و جوایزی که خدا به طور اختصاصی برای بندگان خویش در نظر گرفته است، مثل سلامتی، خوراکی‌ها و غذاهای، پدر و مادر و... و تأکید بیشتر بر بهشت و نعمت‌های الهی، نسبت به جهنم، عذاب و رنج دوزخ، موجب می‌شود کودک، درک بهتری از محبت خدا داشته باشد و جهت انجام دادنِ کارهای شایسته رغبت بیشتری نشان می‌دهد.
10. نصب کردن قابی که در آن اسامی خدا و چهارده معصوم علیهم السّلام و یا احادیثی از ایشان در آن حک شده است.
 11. بردن نام چهارده معصوم علیهم السّلام به حالت تکریم و احترام، بیان فضائل، خوبی‌ها، معجزات، مقام شفاعت، رفع مشکلات به دست ایشان، در قالب داستان و شعر، به خصوص خواندن دعای فرض با صدای زیبا و بلند بعد از نماز‌ها و دعا کردن برای ظهور و سلامتی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشّریف به گونه‌ای که کودک بشنود، می‌تواند انس او را با امامان معصوم علیهم السّلام بیشتر کند.
12. رفتن به سفرهای زیارتی مثل قبور ائمه علیهم السّلام و امام‌زادگان و دیدار با شخصیت‌های معنوی.
13. شرکت در مراسم جشن و سوگواری که برای ائمه اطهار علیهم السّلام برپا می‌شود و شوق و اشتیاق والدین به برگزاری این گونه مراسم یا پخش دعاهای مربوط در خانه، تأثیر زیادی در افزایش معرفت کودک به ایشان دارد. به گونه‌ای که موجب می‌شود فرزندشان با میل و رغبت از آن‌ها استقبال کند. البته به یاد داشته باشید که از عوامل تقویت انس با چهارده معصوم علیهم السّلام در این گونه مراسم، جلوگیری از بدرفتاری و سپردن کار سنگین به کودکان است و از طرفی، اعطای عیدی و جایزه به مناسبت میلاد‌ها، تأثیر شگرفی در رسیدن به هدف دارد.
14. رعایت حیا و حجاب از جانب مادر، به جهت تبعیت از فرمان‌های خداوند متعال، می‌تواند الگو مناسبی برای دختر قرار گیرد که در آینده با اختیار، حجاب را انتخاب کند و در برابر دستورهای الهی بی‌تفاوت نباشد، زیرا دختر پنج‌ساله‌ای که با لباس نیمه عریان به خیابان می‌آید و مادر او نیز به حجاب اسلامی تقیّدی ندارد، حیا داشتن برای او امر مبهمی خواهد بود؛ از چنین دختری نمی‌توان انتظار داشت که سیره و حجاب حضرت زهرا علیها السّلام را الگوی خویش قرار دهد.
با عملی ساختن آنچه بیان شد و بهره‌گیری از داستان زندگی امامان علیهم السّلام، پیامبران، قصه‌هایی که مهربانی و لطف خدا را بازگو می‌کند، نقاشی، موسیقی، شعر، نمایشنامه و سایر کارهای هنری، می‌توان معرفت خدا، قرآن و اهل بیت را در کودک افزایش داد. در حقیقت، تأثیر این ابزار هنری، برای آموزشِ درس‌های زیبای اخلاقی، از پند و اندرز به مراتب بیشتر است.


منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

 
 
پی نوشت : 
[1] . مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. خانه خوبان. (28)، بهمن 1389، ص 46.