راه کارهای بهبود هوش هیجانی

گاهی با سکوت می توان مفهوم چند جمله را به راحتی به دیگران انتقال داد.

چکیده: چیزی که از هوش بهر مهم تر است، هوش هیجانی است، هوشی که می تواند احساسات و هیجانات خود و دیگری را به راحتی تشخیص دهد و آنها را مدیریت کند. اگر احساس می کنید در این مورد مشکل دارید و هوش هیجانی پائینی را دارید با ما همراه شوید تا با راه کارهای بهبود هوش هیجانی اندکی سخن بگوئیم.

تعداد کلمات 1775 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

راه کارهای بهبود هوش هیجانی

این مطلب می تواند به گونه ای جمع بندی همه سخنان در مورد هوش هیجانی باشد.

١. به جای برچسب زدن به دیگران، احساسات خود را بازنگری کنید

به جای برچسب زدن به رفتار و انگیزه های دیگران، احساسات خویش را بازنگری کنید. خطاهای شناختی خود را به کمک بخش خوداگاهی این نوشتار بیابید و در پی اصلاح آن برآیید تا بتوانید افکار و احساساتتان را به درستی مدیریت کنید. برچسب زدن فهرستی از عیب ها به دیگران کار آسانی است، اما این سفارش امام علی (علیه السلام) را فراموش نکنید که: «ای مردم! خوشا به حال کسی که پرداختن به عیب خودش او را از یافتن عیب دیگران باز می دارد»[1]

۲. مهارت های مسالمت آمیز کنترل هیجان هایتان را افزایش دهید

مهارت های مؤثر سازگاری تان را گسترش دهید. بیاموزید هنگامی که هیجان زده اید، آرامشتان را حفظ کنید، اما وقتی احساس خمودگی و ضعف می کنید، پرتلاش و پرتحرک باشید. به این ترتیب می توانید به تعادلی در رفتارهایتان دست یابید. در تعامل با مردم نیز مدارا کردن اغلب می تواند به منزله یک اصل کنترل هیجان به شما کمک کند. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «بدان نجات تو و آسایشت در جلوگیری از خونریزی و آزار دوستان خدا و محبت و مدارا (زندگی مسالمت آمیز ) با مردم است».[2]

٣. از شکست هایتان درس بگیرید

با خودتان صادق باشید. احساسات منفی تان را بپذیرید و در پی یافتن منشأ آنها باشید راه حل هایی را بیابید تا بتوانید به طور جدی مشکلات را حل کنید. درس نگرفتن از شکست ها به تکرار شکست و از دست دادن روحیه اعتماد به نفس می انجامد. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «حفظ عقل، پند گرفتن از تجربه هاست و بهترین تجربه آن است که تو را پند آموزد. پیش از آنکه فرصت از دست برود و اندوه به بار آورد، از فرصت ها استفاده کن»[3]

۴. در روابطتان با دیگران صریح و صادق باشید

بکوشید در روابطتان با دیگران صریح و صادق باشید. امام علی (علیه السلام) فرموده اند: «مؤمن در رفاقت و صداقت با دیگران کوشاست».[4] یکی از نکته های مهم در برقراری ارتباط سالم با دیگران آن است که به جای اینکه از شخص دیگری انتظار داشته باشید فکر شما را از واژه هایی مبهم یا درخواستهایی غیرمستقیم بخواند، بدون دردسر و به راحتی بیان کنید چه می خواهید.[5]

۵. احساسات خود را با اطرافیانتان در میان بگذارید

با احساس خود روراست باشید. بکوشید مشکلات زندگی و احساسی تان را با طرف مقابل خویش در میان بگذارید. گاه این کار حتی اگر گمان کنید که موجب ناراحتی آنان میشود مفید خواهد بود. اگر می خواهید با طرف مقابل خود ارتباطی معقول و منطقی بر پایه تفاهم داشته باشید، بهترین روش آن است که احساس خود را با وی در میان بگذارید. اگر مشکلی را حل نشده باقی بگذارید یا موضوعی را که گفت وگو دربارة آن الزامی است به میان نکشید، مثل این است که دملی چرکین و دردناک را به حال خود رها کنید.

۶. زمینه های مشترک و نکته های مشابه را در روابطتان با دیگران بیابید

در جست وجوی زمینه های مشترک باشید و بکوشید در روابطتان نکته هایی مشترک و مشابه با شخص مقابلتان بیابید. اهداف، نیازها و نگرانی ها را از دید او نگاه کنید. برای اینکه موقعیت طرف مقابل را درک کنید، مسائل او را از دید و نظر خودش ببینید و با پرس وجو، اموری را که نگرانش کرده، متوجه شوید. همین نکته های مشترک زمینه های مناسبی اند که شالوده همدلی، وحدت و تفاهم را بر روی آن می توان بنا کرد.

۷. با اطرافیانتان رابطه ای بر پایه همدلی و همدردی بنا کنید

بکوشید سیستم حسی مشترکی برای تفاهم بهتر بین خودتان و فرد مقابل ایجاد کنید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده اند: «وصف مؤمنان در دوستی و مهربانی و پیوستن به همدیگر، مانند وصف یک بدن است، که اگر عضوی از آن به درد آید، در شب بیداری و تب، دیگر اعضای بدن نیز با آن همدردی می کنند».[6] این فرمایش به زیبایی می تواند ما را از جایگاه همدلی در ارتباطاتمان با دیگران آگاه سازد.

۸. بکوشید هنگام صحبت کردن دیگران، شنونده خوبی باشید

شنونده خوبی باشید و گوش کردن را بیاموزید. گوش کردن به سخن و کلام دیگری موجب می شود او در نهایت آرامش خیال، به طور کامل منویات قلبی و احساسات خویش را با شما در میان بگذارد. همچنین برایتان احترام قایل شود و خود را برای شنیدن نظرات شما آماده کند. گوش دادن یک ضرورت است و «خوب گوش کردن» یک هنر؛ چراکه از این رهگذر بیشترین بهره ها را می توان به دست آورد و اغلب آسیب های رابطه نیز به سبب خوب گوش نکردن است. در یکی از توصیه های امام علی (علیه السلام) چنین آمده است: «گوش خود را به خوب شنیدن عادت بده».[7]

۹. برای تقویت عزت نفس خود بکوشید

برای تقویت عزت نفس خویش باید با غور در ژرفای وجودتان از دنیای پیچیده درون مردم و موقعیت های خود آگاه شوید؛ به کاستی هایتان پی ببرید؛ جهت گیری هایتان را در قبال رویدادهای گوناگون بشناسید و به فکر اصلاحشان باشید.
با خودتان صادق باشید. احساسات منفی تان را بپذیرید و در پی یافتن منشأ آنها باشید راه حل هایی را بیابید تا بتوانید به طور جدی مشکلات را حل کنید. درس نگرفتن از شکست ها به تکرار شکست و از دست دادن روحیه اعتماد به نفس می انجامد

بدانید که با کمک حرمت نفس و ارزشی که برای خویش قایلید، حق انتخابتان چند برابر می شود و ارتباطتان با دیگران به گونه ای چشمگیر بهبود می یابد.
اگر عزت نفس پایینی دارید، احساس بی ارزشی خواهید کرد و این حالت را به دیگر محیط ها، از جمله محیط کاری، زندگی و مسائل اجتماعی تعمیم خواهید داد.
همچنین در عملکرد خویش به تردید و دودلی و در نتیجه در تصمیم گیری ها به مشکل دچار خواهید شد.

۱۰. به احساس طرف مقابلتان احترام بگذارید

همواره رفتاری احترام آمیز داشته باشید و احساس طرف مقابلتان را محترم بشمارید. نادیده گرفتن احساس طرف مقابل، کوچک کردن همدیگر، به ویژه نزد دیگران، ویرانگر روابط است. رفتار همراه با ظرافت و ملایمت، نه تنها شامل رفتار مؤدبانه می شود، بلکه صفا و صداقت واقعی و اعتماد کامل را نیز دربردارد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده اند: «با کوچک کردن و تحقیر دیگران خود را بزرگ مشمار»[8]

۱۱. از اعجاز سکوت، در رابطه هایتان حتما استفاده کنید

سکوت، پیامی اعجازگر در برقراری روابط با دیگران است. باید توجه داشت که سکوت یکی از جنبه های مهم ارتباط است؛ مشروط بر اینکه پیامی در برداشته باشد. سکوت می تواند در روابط انسان، عشق، رضامندی، خشنودی، تفاهم دوگانه و احساس ها را منتقل سازد. در اهمیت سکوت می توان به این فرمایش امام رضا (علیه السلام) توجه کرد: «سکوت دری از درهای حکمت است؛ به راستی سکوت مهرآور است، و بی گمان راهنمای هر نیکی است».[9]

۱۲. در روابطتان با دیگران از افراط در موعظه کردن بپرهیزید

زیاده روی در بسیاری از کارها نامطلوب است. اگر ما منظورمان را در قالب نصیحتی خشک بیان کنیم، نمی توانیم به نتیجه بخش بودن آن چندان امید داشته باشیم. همچنین موعظه، اگر جنبه افراطی و ویرانگر در روابط داشته باشد، به ادامه روابط سالم بسیار آسیب می زند. شما باید بکوشید حد اعتدال را نگاه دارید و برای سخنانتان ارزش قائل باشید. تلاش کنید حتی الامکان بیشتر هنگامی اظهار نظر کنید که از شما نظر بخواهند.

۱۳. بکوشید در شوخی کردن وقت شناس و موقعیت شناس باشید

بیاموزید چه هنگام شوخی کنید و چه زمان جدی باشید. هیچگاه طرف مقابلتان را دست نیندازید. از گفتن جمله ها و واژه هایی که بار اخلاقی و فرهنگی مناسبی ندارند، در بیان منظورتان خودداری کنید. با توجه به موقعیت و زمانی ویژه شوخی کنید تا هیجان های منفی را در دیگران برنینگیزید. زمانی که می خواهید بدون توجه به زمان، مکان و موقعیت مناسب، هر کاری را به دلخواه خویش انجام دهید، دامنه اشتباهات تان بالا می رود و دیگر نمی توانید روابط مناسبی با اطرافیانتان برقرار کنید.

۱۴. مخالفت خود را با شخص مقابل به شیوه ای مناسب ابراز کنید

بیاموزید که بدون بحث و جدل های ویرانگر، مخالفت خود را نشان بدهید. جروبحث ها اغلب با بلند کردن صدا، دادوفریاد زدن و خشم گرفتن همراه است. در بحث و جدل ها از نتیجه گیری واقعی و درست، فاصله می گیریم و فضایی خالی از تعامل مثبت ایجاد میشود. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «از تواضع و فروتنی آن که..... جدال و ستیزه را با مردم ترک کنی؛ گرچه حق با تو و گفتارت مطابق با واقع باشد».[10]

۱۵. به اصل یکی بودن گفتار و رفتار توجه کنید

بکوشید گفتار و رفتارتان یکی باشد. هنگامی که خودتان برای گفته های خویش ارزش قایل نیستید، چگونه می توانید از دیگران انتظار داشته باشید سخنان شما را محترم بشمارند. همان گونه که دیدن دوگانگی بین گفتار و رفتار شخصی، از اعتبار او نزد شما می کاهد و در شما درباره آن شخص هیجان منفی تولید می کند، همین رویکرد و نگاه منفی در ارزیابی دیگران از شما نیز ایجاد خواهد شد. اهمیت این مطلب تا آنجاست که خداوند در قرآن کریم این دوگانگی بین گفتار و رفتار را نکوهش کرده است: «خداوند سخت به خشم می آید که چیزی بگویید و به آن عمل نکنید».[11]

۱۶. در به دست آوردن این مهارت ها تمرین و حوصله داشته باشید

بدانید که به دست آوردن هوش هیجانی به زمان نیاز دارد. صبر و حوصله داشته باشید و شتاب نکنید. می دانید که هیچ مهارتی بدون تمرین به دست نمی آید. ممکن است در طول دوره تمرین خود با شکست هایی نیز روبه رو شوید، اما سرد نشوید. پس از مدتی تمرین و آزمون و خطا می توانید منتظر میوه های شیرین موفقیت باشید. عمل به این نوشتار می تواند شما را در نتیجه گیری مناسب یاری دهد.

منبع: کتاب «این هوش دست یافتنی (راهکارهای تقویت هوش هیجانی)»
نویسنده: علی صادقی سرشت

بیشتر بخوانید :
مهارت خودآگاهی هیجانی
هوش هیجانی چیست و چرا باید از آن سخن گفت؟
نشانه های قوت و ضعف هوش هیجانی
هوش هیجانی یا EQ چیست و چرا مهم‌تر از IQ است؟

پی نوشت :
[1] . محمدباقر کمره ای، آداب معاشرت، ج ۲، ص ۳۴.
[2] . موسی خسروی، مواعظ امامان، ص۲۳۸.
[3] . نهج البلاغه، ترجمه محمددشتی، ص 533.
[4] . عزیزالله عطاردی، ایمان و کفر، ج ۱، ص ۱۴۴.
[5] . سم.آر. لوید و تینا برتلود، چگونه توانمندی های شخصی خود را بیفزایید، ترجمه محمدرضا منتظری و شهناز منتظری، ص۵۸.
[6] . بهاء الدین خرمشاهی و مسعود انصاری، پیام پیامبر، ص ۴۹۵.
[7] . آقاجمال الدین خوانساری، شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحکم، ج۷، ص۱۶۷.
[8] . محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ترجمه جلد ۶۷ ، ج۱، ص۲۵۶.
[9] . ابومحمد حرانی، تحف العقول، ترجمه صادق حسن زاده، ص۸۰۹.
[10] . احمد آشتیانی، طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز، ج۲، ص۱۴۹.
[11] . سوره مبارکه صف، آیه 3.