چکیده: کمتر والدینی را میتوان سراغ گرفت که در برههای از دوران رشد فرزندشان، با مشکلاتی درزمینه تغذیه فرزند خود مواجه نشده باشند. زمانی که کودک دچار اختلال تغذیهای میگردد، اغلب او را به متخصصین تغذیه ارجاع میدهند؛ درحالیکه در بسیاری از موارد با راهحلهای بسیار ساده میتوان مشکل را برطرف نمود. در این مقاله به ویژگیهای طبیعی تغذیه کودکان از دو تا ششسالگی میپردازیم.
تعداد کلمات 1355 / زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه
تعداد کلمات 1355 / زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه
1. تنظیم برنامه غذایی کودک
چنانچه برنامه غذای کودک شامل ترکیبی از غذاهای مختلف از گروههای اصلی غذایی باشد، میتوانید اطمینان داشته باشید که تمام مواد مغذی موردنیاز بدن کودک شما تأمین میشود[1]؛ بنابراین باید بهگونهای برنامهریزی کنید که فرزندتان از سه وعده اصلی غذایی و دومیان وعده مقوی و مغذی استفاده نماید. جدول زیر میتواند گروههای اصلی غذایی و مقدار موردنیاز آنها را برای شما به تصویر بکشد.گروههای غذایی | تعداد سهم روزانه |
اندازه سهم روزانه |
نان و غلات | 4- 6 واحد | یککفدست نان سبوسدار یا یک لیوان غلات بوداده یا نصف لیوان غلات خام |
شیر و لبنیات | 2- 3 واحد | یک لیوان شیر یا ماست یا دو قوطی کبریت پنیر |
سبزیها | 1- 2 واحد | سبزیهای خام یک لیوان یا سبزیهای پخته نصف لیوان |
میوهها | 1- 2 واحد | یک عدد میوه یا نصف لیوان آبمیوه |
گوشت و جانشینهای آن | 1- 2 واحد | یک قوطی کبریت گوشت یا یک تخممرغ متوسط یا نصف لیوان حبوبات پخته |
1-1. صبحانه کودک
مهمترین وعده غذایی کودک، صبحانه او است. لذا باید به مصرف صبحانه توجه کرد. کودکانی که صبحانه مصرف نمیکنند، با کمبود انرژی در بدن روبهرو میشوند و از قدرت خلاقیت، ابتکار و یادگیری کمتری برخوردارند و رشد مناسبی نخواهند داشت. برای اینکه کودک اشتهای کافی جهت صرف صبحانه داشته باشد به نکات زیر توجه کنید:* صبحانه باید بهعنوان یک برنامه منظم، مهم و همیشگی در برنامه روزانه خانواده شما گنجانده شود.
* همه اعضای خانواده مخصوصاً مادر و پدر، هرروز، همراه هم صبحانه را صرف کنید تا کودک شما نیز به خوردن صبحانه تشویق و ترغیب شود.[2]
* ازآنجاییکه خوردن صبحانه یکی از مهمترین عادات غذایی است که در ابتدای کودکی شکل میگیرد؛ بنابراین به آرامش، صبوری و حوصله شما نیاز دارد تا بهتدریج به یک عادت غذایی مناسب برای فرزندتان تبدیل شود.
* درازای خوردن هر لقمه صبحانه که کودک شما میخورد، به او یکتکه ساختمان اسباببازی بدهید؛ هنگامیکه کودک صبحانهاش را خورد یا هنوز مشغول خوردن است اجازه دهید یک قلعه بسازد.[3]
* در ضمن صبحانه میتوانید با کودک نقاشی بکشید، پازل درست کنید و بازیهای نشسته انجام دهید.[4]
* دادن شام در ابتدای شب به کودک و خوابیدن او در ساعت معینی از شب، بهآسانی اشتهای او را برای خوردن صبحانه تحریک میکند.
1-2. نهار و شام کودک
در پایان دوسالگی کودک میتواند بهطور کامل، از الگوی غذایی خانواده پیروی کرده و با طعم و مزههای جدید آشنا شود؛ این سن موقعیت بسیار مناسبی برای علاقهمند شدن کودک به خوردن غذا است. برای اینکه کودک اشتهای کافی جهت صرف نهار داشته باشد به نکات زیر توجه کنید:* غذای کودک باید به روشهای ساده و جذاب تزیینشده باشد تا باعث تحریک اشتهای او شود.
* حداقل یک ساعت مانده به نهار، از دادن تنقلات به فرزند خود پرهیز کنید تا هنگام صرف نهار اشتهای کافی داشته باشد.
* غذا خوردن باید برای کودک شما سرگرمکننده باشد و درصورتیکه با اجبار و تهدید باشد تا سالها بعد او از غذا خوردن خودداری خواهد کرد.
* کودکان در این سنین نسبت به چگونگی تهیه غذا کنجکاو هستند و دوست دارند مدت بیشتری را در آشپزخانه کنار مادر بگذرانند[5]؛ بنابراین شما میتوانید از این فرصت به نحو احسن استفاده کنید؛ از کودک خود در پخت غذای روزانه نظرخواهی کنید و در فرصتهایی مناسب از وی بخواهید از تا شاهد مراحل مختلف طبخ غذاها باشد.
* شما میتوانید، در حدی که خطری او را تهدید نکند، به او اجازه دهید تا در کارهای ساده و بیخطر (در آماده کردن مواد غذایی مثل تمیز کردن سبزیجات و حبوبات کمک بخواهید یا در هنگان چیدن سفره یا میز غذا از او کمک بگیرید) به شما کمک کند تا علاقه بیشتری به غذا خوردن نشان دهد.
1-3. میان وعده های غذایی کودک
میان وعده ها غذاهای مختصری هستند که بین دو وعده اصلی به کودک داده میشود و معمولاً در ساعتهای 9 الی 10 صبح و 4 الی 5 عصر استفاده میشوند.[6] برای ترغیب کودکان به خوردن میان وعدهها به نکات زیر توجه کنید:* یک میز کوچک، به کودک خود اختصاص دهید؛ و آن را با انواع غذاهای مغذی و رنگارنگ بچینید. حتی میتوانید این غذاهای متنوع را بهصورت تکههای کوچک در ظرفهای عروسکی بگذارید و برای هرکدام یک اسم جالب انتخاب کنید و با برچسب به ظروف بچسبانید. این روش برای ترغیب کودک شما به خوردن میان وعدههای متنوع، بسیار مؤثر خواهد بود. همچنین او را قادر میسازد تا هر وقت احساس گرسنگی کرد، چیزی بخورد. همچنین میتوانید یک بخش قابلدسترس از یخچال را به کودکتان اختصاص دهید تا نوشیدنیهای موردعلاقه اش (شیر، دوغ، آبمیوه و شربت) را آنجا نگه دارد.
نکته مهم در اینجا اختصاص دادن و انتخاب کردن است؛ درواقع احساس تملک و حق انتخاب به فرزند شما این امکان را میدهد که مهارت های «خود تغذیه کردن»[7] را بهتدریج بیاموزد.
2. رعایت نظم در غذا دادن به کودک
نظم در غذا خوردن بسیار مهم است؛ و عادت به نظم در غذا خوردن و سر سفره کنار اعضای خانواده نشستن، بسیار مهمتر از نوع غذایی است که کودک میخورد. این نظم کمک میکند تا معده کودک برای خوردن غذا منظم عمل نماید. درواقع نامنظم بودن ساعتهای هر وعدهغذا به بیاشتهایی کودک منجر میشود. برای منظم عمل کردن کودک در این زمینه، به نکات زیر توجه کنید:* وعدههای اصلی غذایی (صبحانه، نهار و شام) را باید در ساعت معینی به فرزند خود بدهید.
* میان وعدههای غذایی را نیز باید در ساعت معینی (حداقل دو ساعت قبل از وعده اصلی غذا) به کودک بدهید؛ چراکه مصرف آنها در زمان نزدیک به وعده نهار و شام موجب میشود تا کودک اشتهای کافی برای خوردن غذای اصلی نداشته باشد.
ادامه دارد...
پاورقی:
[1]. علیاکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه میدانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 7.
[2]. وحید عرفانی، اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب کودک، ماهنامه کوک، شماره 141، فروردین 1397، ص 10.
[3]. آزیتا شمس رفیعی، کودک شما هم صبحانه نمیخورد؟ دوهفتهنامه خانواده سالم، سال دوم، بهمن 1388، شماره 22، ص 80.
[4]. عباس عطاردی، اختلالات تغذیهای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387، ص 47.
[5]. علیاکبر حق ویسی و دیگران، بیاشتهایی کودک و راههای مقابله با آن، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 7.
[6]. علیاکبر حق ویسی و دیگران، همان، ص 9.
[7]. دامنه این مهارتها از چگونه با دست غذا خوردن تا چگونه قاشق در دست گرفتن و به دهان گذاشتن را شامل میشود. اواخر دوره شیرخوارگی بهترین زمان آموزش مهارتهای تغذیه است. هدف نهایی این مهارتها این است که کودک یاد بگیرد مقدار مصرف غذا را بر اساس احساس گرسنگی یا سیری خودش تنظیم کند (میشل کندی، همان، ص 26).
منابع
حق ویسی و دیگران، علیاکبر؛ درباره تغذیه کودکان چه میدانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
حق ویسی و دیگران، علیاکبر؛ بیاشتهایی کودک و راههای مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
رفیعی، آزیتا شمس؛ کودک شما هم صبحانه نمیخورد؟ دوهفتهنامه خانواده سالم، سال دوم، بهمن 1388، شماره 22.
عرفانی، وحید؛ اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب کودک، ماهنامه کودک، شماره 141، فروردین 1397.
عباس، عطاردی؛ اختلالات تغذیهای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387.
کندی، میشل؛ غذا خوردن کودک، مترجم حسنا شم بیاتی، انتشارات شفق، چاپ اول، 1386.
حق ویسی و دیگران، علیاکبر؛ بیاشتهایی کودک و راههای مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
رفیعی، آزیتا شمس؛ کودک شما هم صبحانه نمیخورد؟ دوهفتهنامه خانواده سالم، سال دوم، بهمن 1388، شماره 22.
عرفانی، وحید؛ اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب کودک، ماهنامه کودک، شماره 141، فروردین 1397.
عباس، عطاردی؛ اختلالات تغذیهای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387.
کندی، میشل؛ غذا خوردن کودک، مترجم حسنا شم بیاتی، انتشارات شفق، چاپ اول، 1386.
نویسنده: حدیثه اسفندیار