شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید(بخش اول)

چکیده: با ورود شبکه های اجتماعی، شاهد فراگیر شدن و گستردگی استفاده از آن در سطح جامعه هستیم. شناخت هرچه بیشتر فواید و آسیب های این شبکه ها، سبب اتخاذ موضع صحیح از جانب ما در قبال آن ها خواهد شد. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات: 1137 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه

مقدمه

با پیشرفت انسان در علوم مختلف و ورود به عصر ارتباطات و زندگی ماشینی، سبک زندگی او نیز دستخوش تغییر شد. تأثیر مدرنیته در زندگی انسان‌ها این‌طور بود که فقط توانست تا حدی کارها را ساده کرده و راحتی را برای انسان به ارمغان آورد، اما در حیطه مسائل اخلاقی و روانی، این ابزار در خدمت تمایلات افسارگسیخته انسان درآمده و روز به روز بر مشکلات اخلاقی و روحی او افزوده شد.
مطالعات نشان می‌دهند که تولیدات هر جامعه‌ای، از بافت فرهنگی آن جامعه نشات می‌گیرد. تولید شبکه های اجتماعی در فضای مجازی نیز از فرهنگ کشورهای غربی که فقط اصل لذت و ارتباطات برایشان مهم بوده و در میانشان پایبندی به اصول خانواده و تقیدات مذهبی کمرنگ شده، صورت گرفته است.
هرچند که تولید شبکه های اجتماعی سبب شد تا نیاز انسان به ارتباط با دیگران در سطح بسیار وسیع و با سهولت رخ داده و گره های بسیاری را در این زمینه از زندگی انسان ها گشوده شود، اما چون که نحوه تولید و برنامه‌ریزی آن با فرهنگ ما سازگاری ندارد، بسیاری از مضرات و تهدیدها را به سوی جامعه ما روانه ساخته است.

تعریف شبکه‌های اجتماعی

با نگاهی به تعریف شبکه های اجتماعی، می توان تکامل و گسترش این شبکه‌­ها را در طی یک دهه دریافت. زیرا تعاریف این شبکه‌ها نیز در طی یک دهه، به جهت ایجاد تغییرات در امکانات و وسعت یابی آن‌ها، دستخوش تغییر شده است.
در تعاریف اولیه این شبکه‌ها می‌خوانیم: «مجموعه‌ای از نقاط اتصال و یا گره‌هایی به هم پیوسته هستند. نقطه اتصال یا گره، نقطه‌ای است که در آن یک منحنی خود را قطع می‌کند. چیستی این نقطه به نوع شبکه بستگی دارد»[1] و یا «شبکه‌های ارتباطات، الگوهای تماسی هستند که به واسطه جریانات پیام‌ها در میان ارتباط گران در زمان و مکان ایجاد می‌شوند»[2].
اما امروزه، با نقش آفرینی دور از انتظار این شبکه‌ها، تعبیر ساده اتصال و گره، جای خود را به ساختار داده است: ساختاری اجتماعی که علاوه بر آنکه بر جامعه کنونی مسلط شده و بدان معنا می‌بخشد، آن را نیز تعریف و توصیف می‌کند: «جامعه‌ای که در آن فرآیند ارتباطی بر اساس ساختار، فرهنگ، ساز و کارهای اجتماعی و سیاسی، سازمان‌دهی و فناوری اطلاعات در جامعه­ای معین عمل می‌کند»[3].

تکمیل و گسترش شبکه‌های اجتماعی

روند تکامل، نه تنها در تعریف، بلکه در ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی نیز دیده می‌شود. در کمتر از یک دهه پیش، بسیاری از رسانه‌ها به تقلید از بوید و الیسون بیان می‌کردند که شبکه‌های اجتماعی مجازی، خدمات مبتنی بر وبی هستند که اجازه می‌دهند تا افراد بتوانند در چارچوب یک سیستم مشخص، پروفایل‌های عمومی و نیمه‌خصوصی بسازند، با سایر کاربرانی که در آن سیستم حضور دارند به تبادل نظر و اطلاعات بپردازند و لیست پیوندهای خود و دیگران را که در آن سیستم هستند، مشاهده کنند[4]. اما کیت همپتون و همکارانش در تحقیق خود به نام «رسانه‌های اجتماعی و مارپیچ سکوت» که در سال 2015 منتشر شده است، غیر از ویژگی‌های فنی فوق، به ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی از منظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌نگرند و آن را ابزاری برای قدرت، پاد قدرت(مبارزه علیه قدرت حاکمیت)، رسانه فرهنگ‌های حاشیه‌ای و خرده فرهنگ و ابزار تغییر نهادهای اجتماعی چون خانواده می‌دانند.
در ﺳﺎل ﻫﺎی اﺧﻴﺮ، ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ شبکه‌های اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﻼﻳﻦ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺑﻲ سابقه‌ای اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ محبوب‌ترین آن‌ها حدود ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛﺎرﺑﺮ دارند. اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ، ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ را در درون ﺧﻮد اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ شبکه‌ای اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و پژوهش‌ها ﺟﻬﺖ درک اﻳﻦ شبکه‌ها را اﻓﺰاﻳﺶ داده اﺳﺖ.

ویژگی‌ها و کاربردها

علت گرایش مردم به شبکه‌های اجتماعی مجازی و موفقیت آن‌ها در جذب مخاطب را می‌توان در چند مورد مهم خلاصه نمود:
جذابیت: فروید معتقد بود که انسان به انرژی روانی[5] نیازمند است و این انرژی روانی از دو عامل حیاتی تمایلات جنسی و خشونت نشات می‌گیرد[6]. توجه به این نکته را می‌توان عاملی مهم برای پیشرفت سینمای هالیوود در نظر گرفت. شبکه‌های اجتماعی نیز از عامل تمایلات جنسی افراد بسیار سود جسته‌اند.
شبکه‌‌های اجتماعی، متناسب با نوع موضوع فعالیتشان، امکانات دیگری ازجمله خبرخوانی اینترنتی، بازی‌های آنلاین، قابلیت‌ بارگذاری و ارسال ویدئو، موسیقی، عکس و فایل‌های رایانه‌ای، عضویت در گروه­ها و کانال‌های مختلف علمی، تخصصی و تفریحی در گزینه‌هایشان دارند. پس بی‌دلیل نیست که کاربران، بخش زیادی از زمان خود را به حضور در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهند.
تسهیل ارتباطات: امکان برقراری ارتباط تصویری، صوتی و متنی با هر شخصی در هر نقطه ای از جهان با هزینه بسیار اندک(فقط هزینه حجم اینترنت) نیز از قابلیت‌های ویژه این شبکه ها به تناسب ویژگی‌های آن‌ها محسوب گردیده و سبب استقبال کمتر از وسایل ارتباطی قبلی مانند تلفن، پیامک و حتی ایمیل شده است.
کاربری ساده: اگرچه استفاده از اینترنت، آسان و  نیازمند اطلاعاتی اندک و فقط جستجو کردن در مطالب مختلف است و می‌توان با چت روم های مختلف و ایمیل به تبادل اطلاعات و گفتگو با دیگران پرداخت، اما؛ استفاده از شبکه های اجتماعی از آن هم ساده تر بوده و ارتباطات و ارسال اطلاعات را به راحتی برای شخص میسر می‌سازد.
ناشناس بودن: نامرئی بودن افراد در اینترنت اجازه هر نوع استفاده را به آن‌ها می‌دهد. یعنی فرد اگر در فضای حقیقی به جهت حفظ برخی ظواهر نمی‌توانست به هر محیطی سر بزند، هر اطلاعاتی کسب کند و یا با هر فردی ارتباط برقرار کند، به راحتی این محدودیت ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی برداشته می‌شوند.
رایگان بودن: رایگان بودن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اختصاص حجم بالایی از فضا به طور رایگان به کاربر با سرعتی درخور توجه، همه عواملی هستند که بر محبوبیت این رسانه ها افزوده‌اند. 
تبلیغات: وجود مخاطبین فراوان، ارزان تر بودن تبلیغات و سرعت بالای انجام آن در شبکه های اجتماعی، سبب شده تا تبلیغات در این محیط ها افزایش یافته و همچنین با توجه به دسته بندی شدن کانال ها و گروه ها در موضوعات مختلف، پیدا کردن جامعه هدف بسیار راحت تر صورت گیرد.
درآمدزایی: عده ای با معرفی خدمات و کالاهای خود و عده ای نیز با جمع آوری مخاطبین و ایجاد فضای مناسب برای تبلیغات دیگران، به درآمدزایی از این شبکه ها پرداخته‌اند.
ادامه دارد...