نقش صبر در کنترل استرس

چکیده: صبر آگاهانه می تواند در کنترل استرس، نقش بازدارنده و مقابله ای را برای ما ایفا نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه این نوشتار به شما پیشنهاد می گردد.

تعداد کلمات: 1039 / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

مقدمه

صبر در لغت به معنای حبس و بازداشتن[1] و در اصطلاح به معنی ثبات نفس و اطمینان آن و مضطرب نگشتن در در بلایا و مصائب و مقاومت کردن با حوادث و شدائد می باشد. نکته قابل توجه در مورد صبر این است که صبر، نگه داشتن نفس است که می توان معادل فارسی آن را "خودکنترلی" یا "خویشتن داری" دانست.
شکیبایی و صبر، کلید موفقیت و آرامش بسیاری افراد و عدم برخورداری از آن، نقطه ضعف برخی دیگر در مواجهه و برخورد با رویدادهای مختاف است.
با توجه به ورود انسان به عصر تکنولوژی و ارتباطات، سبک زندگی انسان ها دستخوش تغییراتی فراوانی شده و استرس به عنوان جزئی جدایی ناپذیر از زندگی آن ها درآمد. تا جایی که برخی عصر حاضر را "عصر استرس" نامیده اند.
از آن جا که استرس سبب عوارض فراوان بر بدن انسان و اختلال عملکرد او شده و تداوم آن سبب مشکلاتی جدی تر در او خواهد شد، یافتن راه هایی اصولی جهت مقابله با استرس از اهمیت بالایی برخوردار است.

ویژگی های صبر

مدیریت زمان: انسان با صبر کردن می تواند زمان خود را مدیریت کند. مدیریت زمان به معنی انجام شتابزده کارها نیست. بلکه باید در انجام کارها تامل نموده و با تفکر و تدبر در انجام کار، روش درستی را برای انجام آن اختیار کرد. همچنین یکی از اصول مدیریت زمان، تعیین هدف و مقصد است. مسلم است که با انجام شتابزده امور و در نظر نگرفتن هدف و مقصد دقیق، کار خراب خواهد شد.
مدیریت هیجان: هجوم هیجانات و احساسات مختلف به انسان سبب سوگیری انسان در تصمیم گیری و عملکرد غلط خواهد شد. لذا صبر و شکیبایی از انجام کار و تصمیم گیری ها در زمان هیجاناتی مانند خشم بسیار کارامد خواهد بود. امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «أقدر النّاس‏ على‏ الصّواب‏ من لم یغضب‏»[2].تواناترین مردم در تصمیم درست، کسی است که خشمگین نشود.
بهبود ارتباطات: نتیجه مهار هیجانات و صبر از رفتار شتابزده، رفتار کنترل شده با دیگران و عاری از بدگویی، ناسزا، تهمت، غیبت و ... خواهد بود. لذا فردی که بتواند مهار نفس خود را با صبر به دست گیرد، مسلما جایگاه خوبی در میان دیگران خواهد داشت. امام علی علیه السلام می فرمایند: «شدةُ الغضب تغیر المنطق و تقطع مادة الحجة و تفرق الفهم»[3] شدت خشم، نحوه سخن گفتن را تغییر می دهد و ریشه برهان و دلیل را قطع می کند و فهم را از هم می گسلد.
پرهیز از افراط و تفریط: هیجانات موجب انجام اعمال غیر قابل کنترل از فرد شده که در نهایت پشیمانی را به بار خواهد آورد.
عدم ارتکاب گناه: صبر، نقش بازدارندگی انسان از ارتکاب گناه دارد. تامل و تفکر فرد قبل از عمل و توجه به عقوبت کار، موجب تصمیم گیری بهتر او خواهد شد.

انواع صبر

افرادی که واکنش صبر را در مواجهه با رویدادی انتخاب می کنند، یکسان نیستند. بلکه انگیزه های افراد در انتخاب صبر متفاوت است و به همین دلیل، آثاری هم که نصیبشان خواهد شد، متفاوت خواهد بود:

1. افراد عادی: به صورت ظاهری صبر می کنند تا حالشان نزد دیگران، مطلوب جلوه کند.
2. افراد عابد: برای رسیدن به ثواب و پاداش اخروی صبر می کنند.
3. افراد عارف: از صبر در مقابل ناملایمات لذت می برند و احساس می کنند که خداوند آنان را به مشکلات گرفتار کرده تا مقامشان را بالا ببرد[4].

مکانیزم صبر در کنترل استرس

وقتی شخصی با مشکلی یا رویدادی که برایش ناگوار و آزاردهنده است روبرو می شود، اگر واکنش صبر را آگاهانه انتخاب کند و تحت جبر محیط ناچار به انتخاب صبر نباشد، یعنی صبر را :

1. به جهت پالایش و تزکیه نفس خود و جلوگیری از ارتکاب حرام.
2. مدیریت زمان و تعیین صحیح هدف.
3. مدیریت هیجان و تامل بیشتر جهت فرونشاندن امیال نفسانی.

انتخاب نماید، چنین شخصی :
اولا: رویداد را تهدید کننده تصور نمی کند تا دچار استرس شود و آن را آزمون الهی که از قبل وعده آن داده شده بود، قلمداد کرده و وظیفه خود را در مقابل آن، صبر کردن و خارج نشدن از حد و حدود بندگی خداوند می پندارد. قرآن کریم در این مورد می فرماید:
« وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین‏»[5]
به یقین شما را با اموری همچون ترس، گرسنگی و کاهش در جان ها و میوه ها آزمایش می کنیم. و بشارت ده به صابران.
ثانیا: با تاملی که این افراد قبل از عمل انجام می دهند، موضع خوبی اتخاذ کرده و تصمیم گیری بهتری خواهند داشت و عمل نامربوطی از آن ها سر نمی زند تا موجبات استرس آن ها را در بر داشته باشد.
به عنوان مثال، وقتی شخصی با خودروی شما تصادف نمود، اولا ااین رویداد را امتحانی برای خود قلمداد می کند که باید تمام سعی خود را در آن داشته باشد تا در این مورد، نزد خداوند سرافراز باشد. ثانیا کمی تامل کرده و خشم خود را فرو می نشاند تا از برخورد خشمگین و کنترل نشده با سایرین خودداری کند. ثالثا تصمیم می گیرد تا سریعا شماره خودروی طرف مقابل را بردارد تا با فرار او، حقش پایمال نشود. رابعا با تماس با مرکز پلیس و گزارش رویداد، خواهان رسیدگی به موضوع می شود.

جمع بندی

دور شدن انسان ها از معارف و دستورات دینی سبب بروز مشکلات روحی و روانی و در نهایت جسمی برای آن ها خواهد بود. پیاده سازی عناصری مانند صبر در سبک زندگی، موجب آرامش و تصمیم گری منطقی در کارها و در نهایت دوری از استرس های محیط خواهد شد.

منابع

قرآن کریم.
تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، قم: اسلامی، 1410 ق.
کراجکی، محمدبن علی ، کنز الفوائد، ج1، قم: دار الذخائر، 1410.
شهید ثانی، مسکن الفؤاد،، 950ق.

بیشتر بخوانید
کاربرد تغافل و اغماض در کنترل استرس
فرآیند اثرگذاری استرس در بدن
پیامدهای استرس و راه های مقابله با آن