روش صحیح برخورد با تحقیر و توهین دیگران

چکیده: انسان ها برای رفع نیاز ها و حوائج خود ناگریز به ارتباط با همنوعان خود هستند. ادب و شعور اجتماعی ایجاب می کند تا در برخورد با دیگران، به حقوق آنها احترام گذاشته و نزاکت در رفتار و گفتار مراعات شود. اما افراد جامعه یکسان نبوده و برخی پا از حد خود فراتر گذاشته و به علل و انگیزه های گوناگون، به تحقیر و توهین دیگران می پردازند. به راستی بهترین نحوه برخورد با چنین افرادی چگونه است؟ همراه ما باشید.

تعداد کلمات 1155 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه

لزوم شناخت ارزش ها و حرمت خود

مشخصا فردی که ارزش های خود را شناخته و از عزت نفس بالایی برخوردار است، این ویژگی او سبب می شود تا از بسیاری تحقیر ها و توهین ها به دور باشد و از آن پیشگیری کند. زیرا:
اولا: حد و شان خود را مراعات کرده و با افراد شرور همنشین نمی شود.
ثانیا: در برخورد با دیگران مراعات حدود و حقوق آن ها را نموده و لذا کمترین دلیلی برای توهین به او توسط دیگران وجود دارد.
ثالثا: وقار، طمانینه و متانت چنین افرادی به نحوی است که کمتر کسی اجازه برخود توهین آمیز به آنان را به خود می دهد.
لذا، «کسی که برای خود احترام قائل است از گزند دیگران در امان می ماند، او لباسی بر تن دارد که کسی توان پاره کردنش را ندارد»[1].
اما؛ برای آمادگی نحوه برخورد با افراد شرور و یا بدزبان، چند راهکار را به شما پیشنهاد می کنیم:

توهین و تحقیر کلامی

الف) توهین و تحقیر مستقیم

تشخیص این نوع توهین بسیار ساده است. زیرا فرد، با کلام و به طور مستقیم شما را هدف گفتار خود قرار می دهد. فرض کنید می خواهید وارد مغازه ای شوید، هنگام ورود، بدنتان به فردی که قصد خروج دارد برخورد می کند. او برگشته و این جمله را به شما می گوید: «آی مردک! مگه کوری؟ نفهم؛ چشمت رو باز کن». در برخورد با چنین فردی چگونه باید عمل کرد؟
اگر بخواهید مانند خودش جواب او را بدهید، مطمئنا از این کلمات ثمره ای برای شما حاصل نمی شود و گفتگو بالاتر گرفته و کلمات رکیک تری نیز رد و بدل خواهد شد. همچنین شان و احترام خودتان نیز با هم زبان شدن با چنین فردی از بین خواهد رفت.
توصیه ای که خداوند در قرآن کریم در مواقع برخورد با چنین افرادی به ما نموده است این است که: «و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً»[2] و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند) به آنها سلام می گویند (و با بزرگواری می گذرند). منظور از سلام در این آیه، سلام وداع و گذشتن از سخنان لغو و بیهوده آنان است، نه سلام تحیت که نشانه محبت و دوستی می باشد[3].
بنابراین؛ بهترین روش در برخورد با چنین افرادی، صبر و مدارا است. زیرا صبورانه و با آرامش برخورد کردن با چنین افرادی، کمترین ثمره اش این است که حمایت دیگران را به سوی شما جذب می کند. امام علی علیه السلام می فرمایند: «اولُ عِوَضُ الحلیم من حلمه اَنَ الناسَ انصارُه علی الجاهل»[4] نخستین سود و بهره صبر انسان بردبار این است که مردم در برابر جاهل و نادان یاورانش می شوند.
دومین فایده چنین برخوردی آن است که معمولا سبب آرام شدن مخاطب و دوری از برخورد هیجانی او می شود. در حدیثی دیگر حضرت فرمودند: «الحلمُ فِدام السفیه» حلم و خویشتنداری دهان بند سفیهان است.
پس در چنین موقعیتی، بهتر است تا شما حلم و صبر پیشه خود ساخته و اجازه دهید تا طرف مقابل خشم خود را تخلیه کرده و آرام شود. سپس به او بگوئید: «از اینکه با شما برخورد کردم عذرخواهی می کنم. این اتفاق تصادفی بود و من قصدی نداشتم. شما ناراحت شده و حق دارید اما بدون ناسزا گفتن نیز می توانستید ناراحتی خود را بیان کنید و من عذرخواهی می کردم».

ب) توهین و تحقیر غیر مستقیم

 فرض کنید لباس جدیدی خریده اید و آن را مقابل دوست خود پوشیده، تا در مورد آن نظر دهد. او در واکنش به عمل شما چنین می گوید: «لباس زیبایی است، به بینی بزرگت می آید!». یا اینکه بگوید: «لباس های کدر و تیره با رنگ پوستت نیز هماهنگ است!». چنین رفتارهایی سبب می شود تا شما در مورد نحوه برخورد با مخاطب به فکر فرو بروید که منظور او چه بوده است؟
اولین واکنش شما باید این باشد که اطلاعات بیشتری کسب کنید تا از منظور مخاطبتان آگاه شوید. می توانید این کار را با پرسش «منظور شما چیست؟» آغاز کنید. شاید یا شما منظور را درست درک نکرده اید و یا او نتوانسته منظور خود را به خوبی برساند.
انجام قدم دوم بستگی به پاسخ مخاطب دارد. اگر کشف کردید که منظور خاصی نداشته و منظورش این بوده که چون پوست تو سبزه است، لباس تیره به تو می آید، می توانید هم از او بخاطر نظر دادنش تشکر کنید و هم به او درست صحبت کردن را بیاموزید که بهتر است از الفاظی مانند کدر برای توصیف پوست مخاطب استفاده نکند. اگر هم قصد شوخی داشته، شوخی خوب است. ولی نباید منجر به تحقیر مخاطب شود.
اما اگر دیدید که او قصد سوئی دارد و می خواسته با بیان «بینی بزرگ» شما را تحقیر کند، باید از مراحل ابراز وجود کمک بگیرید و  آمادگی داشته باشید که ممکن است هر توهین و تحقیر غیر مستقیم، به توهین و تحقیر مستقیم تبدیل شده و رفتار مخاطبتان پرخاشگرانه شود.
به یاد داشته باشید که در کنار قاطعیت، از حلم و صبر نیز استفاده کنید تا از مزایای آن بهرمند شوید.

توهین و تحقیر غیرکلامی

برخورد با چنین تحقیرهایی دشوار است. زیرا مقصود مخاطب به درستی مشخص نیست. شاید واقعا فرد متوجه کارش نباشد. مثلا ممکن است کسی در جلسه ای دقیقا پشت به شما بایستد یا بنشیند و عذرخواهی نکند و یا کسی با نگاه ممتد، خیره و حالات چهره، قصد تحقیر شما را داشته باشد.
در چنین شرایطی، بهترین کار این است که منظور مخاطب را به الفاظ تبدیل کنید. مثلا نزد او رفته و بگوئید: «من منظور شما را از این طرز نگاه کردن متوجه نمی شوم. می توانی منظورت را از این نحوه نگاه توضیح دهی؟». البته بهتر است که خود را برای پرخاشگری او آماده کرده باشید. البته ممکن است برخی افراد عادت به چنین نحوه نگاه کردن داشته باشند و یا این رفتار او ناشی از سوء تفاهمی باشد.
تحقیر و توهین غیر کلامی از غیر صریح ترین و غیر جرئتمندانه ترین انواع تحقیرها هستند که حتی در این نوع، منظور مخاطب به درستی درک نمی شد.
به یاد داشته باشید که برقراری ارتباط صادقانه و جویا شدن علت تحقیر و توهین، تلاشی است که به زحمت آن می ارزد. زیرا ناراحتی تحقیر و توهین با ابراز وجود شما از بین خواهد رفت.