شادکامی در اسلام (بخش دوم)

چکبده: اسلام برای شاد زیستن مومنین برنامه هایی دارد که این شاد زیستن را از یک امر موقتی به یک امر پایدار تبدیل می کند. با ما همراه باشید تا با معنای شادکامی در اسلام بیشتر آشنا شوید.

تعداد کلمات 460 / تخمین زمان مطالعه 3 دقیقه

هر چند در ابتدا به نظر می آید که کوشش در بیان معنا و تعریف سعادت، از موارد توضیح واضحات است، اما تدریجا روشن خواهد شد که تعریف صحیح سعادت، بسیار دشوار خواهد بود. این دشواری، از آن جا پیدا می شود که سعادت با اموری از قبیل: لذت، آرزو، موفقیت و رضایت، بستگی کامل دارد.[1] در عین حال، این نکته مهم است که اختلاف اساسی نظام های اخلاقی، به لحاظ مفاهیم کلی نیست؛ بلکه بیشتر به مصادیق آن مفاهیم کلی مربوط می شود. یعنی هر انسانی، فطرتأ طالب سعادت است و هیچ گاه این خواست را نمی تواند از خود سلب کند. این حقیقت را نیز همه نظام های اخلاقی پذیرفته اند و در آن اتفاق نظر دارند و اختلاف میان نظام های گوناگون اخلاقی، متوجه تشخیص مصداق سعادت خواهد بود.[2] به همین جهت، در آیات و روایات سعادت و همچنین متضاد آن شقاوت، گزاره ای که مستقیم و صریحا به تعریف سعادت پرداخته باشد، وجود ندارد و بیشتر به مصادیق و عوامل آن پرداخته شده است.[3]
در چنین مواردی به لحاظ روش شناختی، برای مشخص ساختن تعریف، باید به سراغ مصادیق رفت و از لا به لای آنها تعریف را به دست آورد. بررسی علمی مصادیق سعادت،. پیچیدگی خاص خود را دارد؛ چرا که با طیف گسترده ای از موارد رو به رو هستیم که گاه در نگاه نخست، تفاوت های فراوانی با یکدیگر دارند. از این رو، شیوه بررسی، از اهمیت خاصی برخوردار است.
در یک بررسی،[4] حدود 440 روایت که طیف وسیعی از عوامل سعادت را شامل می شوند، مورد مطالعه قرار گرفته اند. از این مجموعه، حدود ۳۳ روایت به مصادیق سعادت یا شقاوت دنیوی، حدود سی روایت به اسباب شقاوت، حدود ۱۶۵ روایت به اوصاف افراد سعادتمند، و حدود ۱۱۰ روایت به اوصاف افراد شقی پرداخته اند. حدود پنجاه روایت نیز در باره اسباب سعادت و مسائل متفرقه دیگر بحث کرده اند.
 

بررسی آیات و روایات نشان می دهد که تعریف سعادت از نظر قرآن و حدیث، تفاوتی با مفهوم لغوی آن ندارد. اسلام نیز سعادت را خیر پایدار همراه با شادی و سرور می داند. تنها تفاوت اسلام با دیگر مکاتب، در معرفی مصادیق خیر، دوام و سرور است. بررسی مصادیق نشان می دهد که اسلام، خیر، سرور و دوام را در مجموع حیات انسانی در نظر گرفته است. لذا این مفاهیم را به زندگی اخروی نیز توسعه می دهد و خیر و سرور در سعادت اسلامی، از دنیا تا آخرت امتداد دارد. پس تعریف اسلام از سعادت را میتوان «خیر وسرور پایدار در مجموعه حیات انسان (دنیا و آخرت)» دانست. بر همین اساس، معرفی مصادیق و محدودة آنها نیز متفاوت است.

---