نقش موثر تحصیلات زنان در تحکیم خانواده (بخش چهارم)

زنان تحصیل کرده اگر از ایثارگران باشند، علی القاعده باید در کنار تخصص و تبعات یادشده آن، از سایر زنان تحصیل کرده در سطح خانواده و غیرخانواده موفق تر عمل کنند.
 

چکیده : در این نوشتار، نقش تحصیلات زنان در دو سطح برای خود و برای دیگران و در دو مقطع قبل تا حین تأسیس نظام خانواده و پس از تأسیس آن مورد بررسی قرار می گیرد. مدعای اصلی اینست که نقش تحصیلات زنان بر نظام خانواده، قبل و بعد از تأسیس آن می تواند تأثیرات مثبت داشته باشد.

تعداد کلمات 1431 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

ب. شیوه مواجهه با مسائل جدید: خانواده یا با یک برنامه زندگی آغاز می شود و یا بدون برنامه ریزی جدّی شکل می گیرد و در هر دو شکل، قطعا در ادامه، با مسائلی مواجه می شود که از سابق، آن ها را پیش بینی نمی کرد. مشکلاتی سربرمی آورند که ارکان خانواده را در مقابل هم قرار می دهند؛ مثلاً، خانواده ای تأسیس می شود و در ادامه، متوجه می شوند که زن و یا مرد خانواده در بچه دارشدن مشکل دارند؛ یا نظام خانواده ای شکل می گیرد و در ادامه، ممکن است اعتماد لازم بین زن و مرد شکل نگیرد و همدیگر را زیر ذره بین بگذارند؛ خانواده ای تأسیس شود و مداخلات جدّی پدر و مادر دختر و یا پسر مسئله ساز می شوند؛ چرخ خانواده ای فعّال می شود و دختر و یا پسر برخی ابعاد پنهان طرف مقابل را کشف می کند و ... در این موارد، تدبیر یک خانواده اصلاً کار آسانی نیست. گرچه حتی اگر خانواده ای هیچ مشکل جدیدی هم نداشته باشد، به خاطر تکراری شدن فضا و برخوردها، نیاز به پویایی، خلاّقیت و نوآوری دارد و برای جلوتر رفتن، نیاز به طرح و برنامه جدید و تکان های تازه دارد. اما در همه این موارد، فرد تحصیل کرده و زن متّکی به دانش، دستان پرتری نسبت به بی سواد و یا کم سواد دارد و البته هر قدر کمّ و کیف تحصیل بالاتر باشد، در تدبیر مشکلات توفیق بالاتری خواهد داشت و چون خود به راه کارها و با مجاری هدایتی و مشاوره ای در این زمینه آشناست، از آن ها بهره لازم را می گیرد.

حادترین مسئله ای که متأسفانه برخی از خانواده های تازه تأسیس در سال های اخیر نیز با آن مواجهند آن است که زن و یا مرد و یا هر دو به این نتیجه می رسند که به درد زندگی مشترک نمی خورند و باید از یکدیگر جدا شوند و احتمالاً در این بین، فرزند و یا فرزندانی نیز از راه می رسند و تصمیم یکی از ارکان خانواده می تواند بر سرنوشت و آینده این فرزندان تأثیرات جدّی داشته باشد. با توجه به اینکه محیط خانواده جای آسایش و امنیت و آرامش است و با عنایت به این نکته که در نظام خانواده، اصل بر اتصال و محبت است، نه انفصال و دشمنی، اینجاست که مدیریت جدّی بحران خانواده از سوی فردی که دارای داده های مناسب روان شناختی، روابط اجتماعی و اصول تربیتی است بسیار موفق تر از افرادی عمل می کند که نه برای مواجهه با بحران آمادگی دارند و نه در صورت درگیرشدن با آن، راه حل مناسبی دارند. زنان تحصیل کرده نیز در حل این گونه مشکلات آفت زا، می توانند نقش مؤثر و به موقعی ایفا کنند و تا حد امکان، بدون وارد کردن اغیار در محیط خانواده، مشکلات را سامان دهند.

زنان تحصیل کرده برای دیگر ارکان خانواده و بخصوص زنان، پس از تأسیس خانواده چه می توانند بکنند؟ در این میدان نیز همانند قسمت پیش، همه مباحث و مسائل و اقدامات را در سه دسته پژوهشی، آموزشی و مدیریتی می توان خلاصه نمود و تنها در ارائه راه کارهاست که باید به نکات بدیع تری اندیشید؛ مثلاً، زنان تحصیل کرده می توانند برای کمک به زنانی که بی سرپناه و بی اطلاع از ضوابط و حقوق بانوان هستند، در بستر تشکّل های مدنی و یا دولتی، شماره تلفن های خاص پیشنهاد کنند که دیگر زنان بتوانند از زنان استمداد بجویند و مسائل را به راحتی با آن ها مطرح نمایند و راه کار بگیرند و یا پایگاه های اینترنتی خاصی تعریف کنند تا علاقه مندان به راحتی بتوانند اطلاعات لازم در زمینه نظام خانواده را به دست آورند و یا با پیش بینی پست الکترونیکی به صورت خصوصی تر، مسائل درونی تر و جدّی تر دیگران در سطح خانواده را پاسخگو باشند.
 

در این نوشتار، نقش تحصیلات زنان در دو سطح برای خود و برای دیگران و در دو مقطع قبل تا حین تأسیس نظام خانواده و پس از تأسیس آن مورد بررسی قرار گرفت. مدعای اصلی این بود که نقش تحصیلات زنان بر نظام خانواده، قبل و بعد از تأسیس آن می تواند تأثیرات مثبت داشته باشد. بر این مدعا، می توان دلیل عقلی اقامه نمود.
اما اگر درصدد آن باشیم که داده های جزئی تری داشته و بخواهیم ببینیم نقش تحصیلات تا چه حد و در چه دامنه ها و چه نوعی است، بررسی این مدعا با یک کار میدانی جدّی میسّر است. در طرح تحقیق این پژوهش، می توان جامعه نمونه ای وسیع با تعداد وسیعی از زنان تحصیل کرده و غیرتحصیل کرده پیش بینی و آن ها را با هم مقایسه نمود و نقش زنان تحصیل کرده را در متغیّرهایی همچون اقتصاد خانواده، سطح فرهنگ خانواده، پختگی اجتماعی خانواده، امنیت، ارتباطات، تربیت فرزندان و مانند آن مورد بررسی دقیق قرار داد.

محدوده تأمّل حاضر عبارت است از:
1. توجه و تأکید بر نقش مثبت زنان تحصیل کرده بر نظام خانواده؛ در این میدان، به نقش منفی پرداخته نشده است.
2. با فرض واجد تحصیلات بودن، نقش زنان در نظام خانواده به صورت فردی مورد تأمّل قرار گرفته است، و حال آنکه می توان در فضایی دیگر، این فرضیه را بررسی نمود که اگر زنی بدون تحصیلات وارد نظام خانواده شود و سپس تحصیلات متوسطه و یا عالی (دانشگاه یا حوزوی) کسب کند، خانواده چه تحوّلاتی را تجربه خواهد کرد؟
3. میزان تأثیرگذاری زنان تحصیل کرده فقط در سطح خانواده مورد عنایت قرار گرفت، و حال آنکه در پژوهش دیگری می توان به خدمات زنان تحصیل کرده به فراتر از خانواده نیز پرداخت. به عبارت دیگر، پرداختن به همه ابعاد موضوع، نوشتاری حجیم می طلبد.
زنان تحصیل کرده اگر از ایثارگران باشند، علی القاعده باید در کنار تخصص و تبعات یادشده آن، از سایر زنان تحصیل کرده در سطح خانواده و غیرخانواده موفق تر عمل کنند؛ زیرا در کنار کارآمدی و توان علمی، متّکی به ارزش های دینی و انقلابی و متأثر از فضای حماسه و ایثار و شهادت اند که دست کم روح این گفتمان، تولید و تقویت و گسترش تعهد و مسئولیت پذیری فردی، جمعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حقوقی است. چنین زنانی، هم در مقابل مشکلات پایدارترند؛ چون روحی قوی دارند و هم در خدمت به دیگران کوشاترند؛ زیرا افعال خود را با معنویت ارزیابی می کنند. آنان در تدریس و تحقیق و مدیریت نیز با انگیزه ترند؛ چون به نظام سیاسی موجود و به تلاش هایشان ایمان دارند و افعالشان را در جهت تحقق آمال شهیدان و جانبازان و آزادگان می بینند.

نظام خانواده و نقش زنان تحصیل کرده در آن را در قالب الگو و «تئوری سیستمی» نیز می توان دید که ورودی های این نظام به صورت مستقیم به زن و مرد، و غیرمستقیم به نزدیکان سببی و نسبی آن ها بازمی گردد:
1. از آن رو که هر نظامی افراد خاص خود را دربرمی گیرد، در رابطه با خانواده، با نظامی واحد مواجه نیستیم و علی رغم وجود اشتراکات کلی، هر نظام خانوادگی منحصر به فرد می باشد.
2. و از آن رو که کنش های ورودی ها نیز تغییر و تحوّل پذیرند، نظام یک خانواده نیز ثابت نبوده و بلکه پویاست.
3. و از آن رو که می توان بر اساس خروجی های آن، بازخوردها را مورد توجه دقیق قرار داد و نواقص آن را در ورودی های بعدی رفع نمود، با تدبیر درست، اگر این نظام با بحران نیز مواجه گردد، این بحران زدودنی است، مگر آنکه مدیریت مناسبی بر ورودی ها و خروجی ها صورت نگیرد، که در آن صورت، حتی این نظام می تواند در معرض نابودی نیز قرار گیرد.

منبع : مجله بانوان شیعه، شماره 3 , منصورنژاد، محمّد

پی نوشت
1. دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران و مسئول گروه ادیان و مذاهب مؤسسه مطالعات ملی.
2. شهید ثانی، منیة المرید، ص 165.
3. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 1، ص 206، روایت 1، باب 5.