نقش اساسی خانه و خانواده (بخش دوم)

در محیط خانوادگی زن و مرد هر دو باید اصول اخلاقی از قبیل نرمی، گذشت و سازگاری را رعایت کنند و هرگاه یکی از آن دو دچار لغزش و اشتباه شود، بلافاصله به عذرخواهی پرداخته، از جدال جدا خودداری کند؛ زیرا جدال، صمیمیت ها را از بین برده، دشمنی و نفاق را جانشین آن می کند. بدیهی است که طرف مقابل هم باید عذر و پوزش شخص خطاکار را پذیرا شود. علی(ع) می فرماید: «بدترین مردم کسانی هستند که عذر دیگران را پذیرا نمی شوند». اهمیت حسن خلق در استحکام خانواده تا آن جاست که وقتی از رسول خدا(ص) سؤال می شود که دختران خود را به ازدواج چه افرادی درآورند، در پاسخ می فرماید: «کسی که دیندار و اخلاقش نیکو باشد».
 

در ازدواج چند معیار اساسی وجود دارد که برای موفقیت نقش مهمی دارند. یکی از این ملاک ها مسئله تناسب است؛ یعنی کسانی که می خواهند با هم ازدواج کنند، باید با همدیگر تناسب داشته باشند. تناسب، مصادیق متعددی دارد که یکی از آنها تناسب در مذهب است. تناسب در مذهب و اعتقادات، نقش مهمی در دوام و استحکام خانواده دارد. افرادی که اعتقادات مشابهی با همسران خود ندارند، در زندگی زناشویی با مشکلات فراوان روبه رو می شوند.
 

دختر و پسری که می خواهند ازدواج کنند، بهتر است از نظر اجتماعی و اقتصادی هم سطح خودشان باشند؛ یعنی پدر و مادر و اطرافیان هر دو طرف از لحاظ شغلی، تحصیلات، نوع پوشاک و آداب و رسوم، منزل و وسائل منزل، وسیله نقلیه و غیر آن تقریبا در یک سطح یا نزدیک به هم باشند. البته چنین نیست که اگر خانواده دختر و پسر فاصله طبقاتی زیادی داشته باشند، هیچ وقت خوشبخت نمی شوند، بلکه زمانی چنین ازدواج هایی با موفقیت توأم می شود که زن و شوهر قبلاً مسائل خود را حل کرده، با شناخت و آگاهی کامل ازدواج کنند.
 

تناسب در تحصیلات و اطلاعات، از مواردی است که در تحکیم و دوام ازدواج نقش مهمی دارد. افرادی که فاصله تحصیلاتی زیادی دارند، معمولاً نمی توانند حرف همدیگر را بفهمند و در نتیجه اختلاف و مشاجره ها شروع و پایه های زندگی سست می شود.
 

مهم ترین معیار انتخاب همسر در اسلام، ایمان و تقواست. افرادی که در انتخاب همسر دین و ایمان و عمل صالح را مهم ترین معیار انتخاب قرار می دهند، سازگاری و آرامش را در زندگی برای خود می کنند. افراد با ایمان، به علت پیروی از دستورهای دین، تابع ارزش های مشخص و واحد و همچنین دارای بینش ها، خواست ها و سلیقه های کم وبیش یکسانی هستند. از این رو، در زندگی مشترک تناسب فکری و روحی دارند. زن و شوهری که هر دو در سایه دین بزرگ شده اند، اگرچه ممکن است همدیگر را از قبل نشناسند اما به علت برخورداری از تربیت واحد دینی، نقاط مشترک اساسی فراوانی با هم دارند و در مواردی که اختلاف نظری پیش آید، می توانند با مراجعه به تعالیم دینی ـ که مورد قبول هر دو است ـ به وحدت نظر برسند و این بهترین و مطمئن ترین وسیله برای تضمین سعادت در پیوند زناشویی است.
 

بی ایمانی، مهم ترین عامل عدم تفاهم در زندگی زناشویی و ازدواج بدفرجام است. به افراد بی ایمان که هدف و انگیزه مشخص و عالی برای زندگی خود ندارند نمی توان اعتماد کرد. تحقیقات و تجربیات نشان می دهد، کسانی که فاقد تعهد ایمانی اند حتی اگر قبل از ازدواج مدت ها با هم آشنایی داشته باشند، پس از تشکیل زندگی مشترک، به دلیل نداشتن ارزش های ثابت و واحد و نیز به علت نداشتن پشتوانه محکم درونی، با کوچک ترین عاملی پیوندشان سست شده، چه بسا از هم بگسلد. حضرت امام باقر(ع) از قول رسول اکرم(ص) فرمودند: «با کسی که از اخلاق و دینش رضایت دارید ازدواج کنید؛ زیرا خودداری شما از وصلت با او باعث فساد و فتنه بزرگ در جامعه خواهد شد».

حقوق مشترک زن و مرد در خانه و خانواده

بدون تردید آشنایی زنان و مردان از حقوق یکدیگر، آنان را برای زندگی موفق و صمیمی بسیار کمک خواهد کرد. اولین امری که زن و مرد باید رعایت کنند، خوش اخلاقی است؛ زیرا آنچه کانون خانوادگی به شدت به آن نیازمند است، نرمی و سازگاری و گذشت و فداکاری است و صفا و صمیمیت از همین روحیات به وجود می آید. آری همان گونه که بدن انسان برای سلامت و تندرستی به خون نیازمند است تا همه اعضای آن به تحرک و فعالیت درآیند، در کانون خانوادگی هم آنچه به افراد خانواده توان و قدرت کار و کوشش می دهد، خوش اخلاقی است؛ چرا که با برخورداری از خلق خوش است که عالی ترین تجلیات صفا و دلدادگی در محیط خانوادگی به وجود می آید. بر همین اساس است که رسول خدا(ص) فرمود: «من به همسران خود از همه مهربان ترم. هرکه بخواهد به من نزدیک تر باشد، باید با خانواده خود مهربان باشد».
 

یکی از حقوقی که به طور مشترک بین زن و مرد وجود دارد، احترام و تکریم یکدیگر است. مرد و زن باید همیشه احترام خود را نگه دارند، خواه در محیط خانه و خواه در جای دیگر باشند. بسیاری از جنگ و جدال ها در محیط خانوادگی، وقتی شروع می شود که حرمت زن یا مرد از بین رفته باشد و در چنین وضعی است که درگیری بین آن دو آغاز می شود. از این رو، احترام و تکریم همسر به خصوص در برابر دیگران امری بسیار ضروری و حیاتی است؛ زیرا انسان ها در برابر دیگران حساسیت خاصی دارند و از این رو زن و مرد باید در تمام دوران زندگی از بیان هرگونه جملاتی که منافی احترام و تکریم است، جدا اجتناب کنند و همواره در برخورد و ارتباط با یکدیگر کلمات و الفاظ احترام آمیز به کار برند.
 

پاکدامنی و عفت از جمله وظایف مشترک زن و مرد است؛ یعنی همان گونه که زن قبل از ازدواج و پس از ازدواج باید پایبند به اصل پاکدامنی باشد، مرد نیز باید همانند زن مقید به پاکی و پاکدامنی باشد. در آیات قرآن همان طور که به زنان دستور حفظ عفت و پاکدامنی داده شده به همان مقدار به مردان تأکید شده که از جاده عفاف خارج نشوند. اگر به زنان تأکید شده که چشمان خود را از نامحرمان بپوشانند، به مردان نیز توصیه شده است که چشمان خود را از نامحرمان پوشیده دارند. بدیهی است که اگر بی عفتی از هرگذرگاهی متوجه کانون خانوادگی شود، به تدریج خانواده، استواری خود را از دست خواهد داد.
 

یکی از اموری که به خانواده استحکام می بخشد و صفا و دلدادگی را بیشتر می کند، تعدیل خواست های زن و مرد از یکدیگر است. قرآن کریم در این زمینه می فرماید: «خداوند متعال از هر کسی در محدوده توان او تکلیف می خواهد، نه بیشتر و نه کم تر». بدیهی است که افراد متفاوتند و مقدورات هر فرد با دیگری فرق دارد. حتی همه افراد از نظر درک و فهم و معلومات یکسان نیستند از این روی یکی از رسالت های اساسی زنان و مردان این است که حدود توقعات آنان بیش از توان دیگری نباشد.

منبع : مجله  گلبرگ  آبان 1380، شماره 22