حقوق و وظایف زن و شوهر در زندگی مشترک (بخش دوم)

از نمونه های بارز مراعات حقوق طرفین، تقسیم کارهای خانه و زندگی میان زن و شوهر است. وقتی بار سنگین خانواده بر دوش دو انسانی است که با هم زندگی مشترک دارند، چاره ای جز تقسیم این بار و کار نیست، تانه کاری بر زمین بماند و نه بارها بر دوش یکی سنگینی کند.
اساس حرمت گزاری به حقوق انسان، شناخت و مراعات حقوق و وظایف است، نه صرفا شعار به سود حقوق بشر! همین که اسلام برای زن، حق مالکیت و استقلال اقتصادی و انتخاب و... قرار داده است، نشانه حرمت نهادن به اوست. اینکه شوهر در مقابل همسرش وظایف و تعهداتی دارد، نشانه دیگری از این حق و احترام است.
خانواده ای که بر شالوده محبت استوار شده باشد، هر یک از زن و شوهر، بیش از آنچه که وظیفه شان است، کار و تلاش می کنند، آن هم عاشقانه و از روی مهر و احساس رضایت و خرسندی.
در حالات و سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله ) نقل شده است که آن حضرت حتی در کارهای خانه، به همسرانش کمک می کرد: و یخدم فی مهنة اهله [4] که این بالاتر از تقسیم کار است.
وقتی به داوری حضرت رسول (صلی الله علیه و آله)، کارهای بیرون خانه و درون خانه، در زندگی مشترک میان حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه زهرا علیها السلام، تقسیم شد، دختر بزرگوار پیامبر (صلی الله علیه و آله) از این تقسیم کار بسیار خردسند گردید. بخصوص که می دید با تخصیص کارهای داخل خانه به وی، از برخورد با مردان و نامحرمان در بیرون از خانه و هم صحبت شدن با آنان دور می ماند و این برای حیا و عفاف زن مناسب تر است. [5]

آنچه مانع بروز تشنج و تنش در رفتار همسران است، وجود حد و حریم برای کارها و وظایف هر یک و انتظار و توقع از یکدیگر در محدوده همان حد و حریم و مراعات آن حدود و حقوق است.
بار کارها را باید هر دو به دوش بکشند. کارهای سنگین و خستگی آور و گوناگون خانه، اگر به دوش یکی بیفتد و دیگری بی خیال و راحت طلبانه و آسوده خاطر به خواب و تفریح و استراحت و مسافرت های خود برسد و غم خانه و فکر مشکلات را نداشته باشد، ظلمی در حق دیگری است، چه زن باشد، چه شوهر. البته در این گونه موارد، این زنان هستند که مظلوم خانواده می شوند و حقشان تباه می گردد.
این سخن زیبای پیامبر (صلی الله علیه و آله) که من بهترین شما نسبت به همسران خودم هستم. اگر جلوه های متعددی داشته باشد، یکی هم رافت و عطوفت و کمک و تفقد و حق گزاری و قدرشناسی نسبت به زنان است که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) هم عملا چنان بوده، هم به چنین رفتار متعالی و بزرگوارانه ای سفارش می فرمود و از ستم و اجحاف در حق زنان نهی می کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: ملعون ملعون من ضیع من یعول؛ [6]ملعون است، ملعون است کسی که فرد مورد تکفل خویش را تباه سازد.
تباه ساختن حق افراد زیر دست و تحت تکفل، که همسرم هم یکی از آنان است، موجب استحقاق لعنت الهی می شود.
تقسیم کار و مسؤولیت ها نیز باید با مراعات توان جسمی و ظرفیت وجودی و طاقت فردی باشد و از تحمیل تکلیفی فوق طاعت بر هر یک از آن دو پرهیز شود.

پایان این بخش را حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و سخنی از امام صادق (علیه السلام) قرار می دهیم.
مردی خدمت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و در ستایش از اخلاق همسر خود چنین گفت: من زنی دارم که هرگاه وارد خانه می شوم از من استقبال می کند و به پیشوازم می آید و هرگاه که از خانه بیرون می روم، مرا بدرقه و مشایعت می کند. هر گاه مرا اندوهگین و ناراحت می بیند، از علت غم و اندوهم می پرسد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله ) فرمود: این زن را به بهشت بشارت بده و به او بگو که تو یکی از کارکنان و کارگزاران خدا هستی و برای هر روز تو، اجر و پاداش هفتاد شهید است. [7]

در سخنی ارزشمند، امام صادق (علیه السلام ) فرموده است:
مرد در زندگی با همسر خود، بی نیاز از سه چیز نیست:
1- همراهی و هماهنگی با او، تا به این وسیله، موافقت و محبت و دوستی او را جلب کند.
2- رفتار نیک و حسن خلق با همسر و به دست آوردن دل او و با آراستگی و حسن ظاهر و جلوه زیبا در چشم او.
3- توسعه و گشایش در مسایل معیشتی.

زن نیز در زندگی با شوهرش بی نیاز از سه چیز نیست، تا توافق کامل با او پدید آید:
1- نگهداشتن خود از هر گونه آلودگی و ناپاکی، تا بدترین وسیله دل شوهر به او اطمینان پیدا کند و در حالات خوشایند و ناپسند و خوب و بد، اطمینانش محفوظ بماند.
2- نگهداری شایسته از شوهر و مراقبت از او، تا عواطف او را نسبت به خویش جلب کند و هنگام لغزش از سوی خود، آن عاطفه او را کمک کند.
3- اظهار عشق و محبت به شوهر و خویش را آراستن و به هیاتی زیبا در آمدن تا در چشم شوهر، زیبا جلوه کند و محبت افزون گردد. [8]
رعایت این نکات، از نظر عاطفی و تحولات روحی در خانواده، شرایط مناسب تری را برای برپایی خیمه عفاف پدید می آورد و ضامن استحکام بنیان خانواده در سایه تعالیم مکتبی است.

منبع : محدثی، جواد، الفبای زندگی

پی نوشت ها
[1] احادیث مربوط به این موضوع را در وسائل الشیعه، ج 14، ص 111، به بعد ملاحظه کنید.
[2] وسائل الشیعه، ج 14، ص 122.
[3] نظام خانواده در اسلام، ص 377 (نقل از وسائل الشیعه)
[4] بحارالانوار، ج 16، ص 227.
[5] وسائل الشیعه، ج 14، ص 123.
[6] همان،ص 122.
[7] بحارالانوار، ج 100، ص 239.
[8] میزان الحکمه، ج 4، ص 284.