آنچه درباره بیماری کزاز باید بدانید (بخش اول)

کزاز یک وضعیت پزشکی اورژانسی است. این وضعیت نیازمند درمان تهاجمی زخم و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها است.
 

کزاز عفونت خطرناکی است که توسط باکتری کلوستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود. این باکتری سمی تولید می‌کند که بر مغز و دستگاه عصبی تاثیر می‌گذارد و باعث سفتی ماهیچه‌ها می‌شود. چنان‌چه هاگ‌های این باکتری به داخل زخم نفوذ کنند، سموم عصبی (نوروتوکسین‌ها) در کارکرد عصب‌های کنترل کننده‌ی حرکت ماهیچه‌ها اختلال ایجاد خواهند کرد. این عفونت می‌تواند باعث اسپاسم شدید ماهیچه‌‌‌ها، مشکلات جدی تنفسی، و در نهایت مرگ بیمار شود. با این‌که بیماری کزاز درمان‌پذیر است، میزان اثربخشی آن برای همه‌ی آدم‌های یکسان نیست. بهترین راه برای محافظت از خود در برابر بیماری کزاز دریافت واکسن است.

پیش از ارائه توضیحات کامل درباره‌ی بیماری کزاز، به چند نکته‌ی مهم اشاره می‌کنیم؛ جزییات و اطلاعات کامل‌تر را می‌توانید در بخش‌های بعدی این مقاله مطالعه کنید.
الف. بیماری کزاز توسط باکتری کلوستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود.
ب. علائم اولیه‌ی ابتلا به کزاز شامل اسهال، تب، و سردرد می‌شوند.
پ. تشخیص زودهنگام می‌تواند نتایج درمانی بهتری به همراه داشته باشد.
 

بیماری کزاز یک عفونت باکتریایی جدی و خطرناک است. این باکتری در خاک، کود، و سایر عوامل محیطی وجود دارد. در صورت ایجاد زخم و سوراخ شدن بدن به وسیله‌ی یک شی آلوده امکان ورود این باکتری به داخل بدن و آلوده شدن سراسر بدن به آن وجود دارد. این وضعیت می‌تواند مرگبار باشد.

در ایالات متحده، سالانه تقریبا ۳۰ مورد از این وضعیت گزارش می‌شود. بیش‌تر این آدم‌ها در برابر بیماری کزاز واکسینه نشده بودند یا هر ۱۰ سال یک بار دوزهای اضافی یا تقویتی این واکسن را دریافت نکرده بودند. کزاز یک وضعیت پزشکی اورژانسی است. این وضعیت نیازمند درمان تهاجمی زخم و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها است.
 

علائم بیماری کزاز معمولا حدود ۷ الی ۱۰ روز پس از آلوده شدن به این باکتری ظاهر می‌شوند. با وجود این، این زمان می‌تواند از ۴ روز تا حدود ۳ هفته متغیر باشد، و در برخی موارد، ممکن است چند ماه نیز طول بکشد. به طور کلی، هر چه محل زخم از دستگاه عصبی مرکزی دورتر باشد، دوره نهفتگی طولانی‌تر خواهد شد. بیمارانی که دارای زمان نهفتگی کوتاه‌تری هستند، معمولا دچار علائم شدیدتری خواهند شد.

علائم ماهیچه‌ای کزاز شامل اسپاسم و سفتی ماهیچه‌ها می‌شوند. سفتی ماهیچه معمولا از ماهیچه‌های جونده آغاز می‌شود؛‌ به همین خاطر، در زبان انگلیسی به این بیماری “‌قفل کننده‌ی فک‌”‌ گفته می‌شود. سپس، اسپاسم ماهیچه‌ای به گردن و گلو گسترش می‌یابد و باعث ایجاد مشکلاتی در بلع می‌شود. بیماران معمولا در ماهیچه‌های صورت‌شان دچار اسپاسم می‌شوند.

بر اثر سفتی ماهیچه‌های گردن و قفسه‌ی سینه، تنفس برای بیمار دشوار می‌شود. در برخی از بیماران، ماهیچه‌های شکم و پا نیز درگیر این بیماری می‌شوند. در موارد شدید، با آلوده شدن ماهیچه‌های کمر به این بیماری، ستون فقرات به سمت عقب قوس پیدا می‌کند. این وضعیت بیش‌تر در کودکان مبتلا به عفونت کزاز مشاهده می‌شود.

بیش‌تر آدم‌های مبتلا به بیماری کزاز دچار علائم زیر نیز می‌شوند:‌
الف. مدفوع خونی
ب. اسهال
پ. تب
ت. سردرد
ث. حساسیت به تماس بدنی
ج. گلودرد
چ. تعریق
ح. افزایش سرعت ضربان قلب
 

برای پیشگیری از بروز این عفونت باید هر نوع بریدگی یا زخم را کاملا پاکسازی کرد. زخمی که احتمال می‌رود در معرض آلودگی به کزاز باشد، باید فورا توسط یک پزشک متخصص درمان شود.

زخم‌های زیر ممکن است در معرض عفونت کزاز قرار داشته باشند:
الف. زخم یا سوختگی که نیازمند مداخله‌ی جراحی باشد و بیش از ۶ ساعت از ایجاد آن گذشته باشد
ب. زخم یا سوختگی که مقدار قابل توجهی از بافت را از بین برده باشد
پ. هر گونه جراحت همراه با سوراخ شدگی که با کود یا خاک تماس مستقیم داشته باشد
ت. شکستگی‌های جدی که در آن‌ها، استخوان در معرض عفونت قرار داشته باشد، نظیر شکستگی‌های ترکیبی
ث. زخم‌ها یا سوختگی‌های بیماران مبتلا به سپتیسمی

هر بیماری که دچار یک از زخم‌های بالا شود باید در اسرع وقت ایمونوگلوبین ضد کزاز (TIG) دریافت کند؛ حتی اگر پیش‌تر واکسن کزاز زده باشد. ایمونوگلوبین ضد کزاز حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که باکتری کلوستریدیوم تتانی را از بین می‌برد. این دارو در سیاهرگ تزریق می‌شود و به صورت فوری و کوتاه مدت از بدن‌تان در برابر کزاز محافظت می‌کند. ایمونوگلوبین ضد کزاز دارای اثر کوتاه مدت است و نمی‌تواند جایگزین اثرات بلند مدت واکسن کزاز شود. به گفته‌ی متخصصان، زنان باردار و مادران شیرده نیز می‌توانند بدون نگرانی از این دارو استفاده کنند.

پزشکان برای درمان کزاز ممکن است پنی‌سیلین یا مترونیدازول تجویز کنند. این آنتی‌بیوتیک‌ها از تکثیر باکتری و تولید نوروتوکسینی که باعث سفتی و اسپاسم ماهیچه‌ها می‌شود، پیشگیری می‌کنند. برای بیمارانی که به پنی‌سیلین یا مترونیدازول حساسیت دارند، تتراسایکلین تجویز می‌شود.

پزشکان برای درمان سفتی و اسپاسم ماهیچه‌ها ممکن است داروهای زیر را برای بیمار تجویز کنند:
الف. داروهای ضد تشنج، نظیر دیازپام (والیوم)، جهت شل شدن ماهیچه‌ها برای پیشگیری از اسپاسم، کاهش اضطراب، و آرامش‌بخشی
ب. شل کننده‌های ماهیچه، نظیر باکلوفن، جهت جلوگیری از ارسال پیام‌های عصبی از مغز به نخاع برای کاهش تنش ماهیچه‌ای
پ. مسدود کننده‌های عصبی ماهیچه‌ای جهت جلوگیری از ارسال پیام از عصب‌ها به فیبرهای ماهیچه‌ای و کمک به کنترل اسپاسم ماهیچه‌ها، نظیر پانکورونیوم و وکرونیوم.
 

چنان‌چه پزشکان تشخیص دهند زخمی که در معرض بیماری کزاز قرار دارد، بسیار بزرگ است، احتمالا جهت خارج کردن حداکثر بافت ماهیچه‌ای آسیب دیده و آلوده، به عمل جراحی متوسل می‌شوند (دبریدمان). طی این عمل جراحی، بافت مرده یا آلوده، یا اجسام خارجی از بدن خارج می‌شوند. این اجسام خارجی در موارد زخم‌هایی که در معرض بیماری کزاز قرار دارند، شامل خاک، کود، یا سایر آلودگی‌ها می‌شوند.
 

بیمار مبتلا به کزاز باید روزانه مقدار زیادی کالری مصرف کند؛ زیرا فعالیت ماهیچه‌های بدن این بیمار افزایش یافته است.
 

برخی از بیمارانی که تارهای صوتی یا ماهیچه‌های دستگاه تنفسی‌شان تحت تاثیر بیماری کزاز قرار گرفته‌اند، برای بهبود وضعیت تنفس‌شان‌، ممکن است به دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور نیاز پیدا کنند.

ادامه دارد...

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی